100314

jej posiadanie, np. poprzez dzierżawę. Prawo rodzinne ograniczyło uprawniana ojca rodziny wobec dorosły ch synów i żony, ustaliło okoliczności rozwodu, wanniki podziahi majątku małżeńskiego itd. Poprzez tą działalność prawników' wykształciły się fundamenty przyszłego rozwoju wszechstronnej myśli prawniczej w cesarstwie.

Prawo rzymskie dopuszczało możliwość posługiwania się przez obywatela zastępcą prawnym przed sądan. Zastępcy prawni byli prototypami dzisiejszych adwokatów. Sprawom mogli przysłuchiwać się członkowie rodzin, znajomi oraz obcy. Świadkami powoływanymi przez strony mogli być zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Miejscem rozpraw- sądowych była bazyliki, ale głównie rynki. Sąd w procesie cywilnym stosował tylko kary pieniężne, natomiast w-procesie karnym różne kary: karę śmierci, skazanie na banicje i grzywnę pieniężną. Prawo cywilne regulowało jedynie sytuacje prawną obywateli rzymskich. Na skutek dużego napływu cudzoziemców- do Rzymu, znacznie wzrastały liczby spraw spornych między nimi oraz między nimi a Rzymianami. Dlatego też w roku 242p.n.e. senat utworzył stanowisko drugiego pretora do rozpatrywania spraw z udziałan cudzoziemców.

Prawo to wspólne było dla wszystkich ludów zamieszkujących imperium rzymskie. Cechowało się dużą prostotą i elastycznością. Prawnicy prawo powszechne wywodzili z prawa naturalnego, przypisanego wszystkim ludziom. Prawo powszechne spajało się z prawem cywilnym do tego stopnia, że w pod koniec okresu cesarstwa powstało jedno powszechne prawo państwa rzymskiego.

W cesarstwie rzymskim działali liczni znakomici prawnicy min. Gąjusz z Syrii. Paulus i Ulpianus. Usystanatyzowali oni pojęcia prawne, wprowadzali nowe terminy, usunęli z prawa różnice pomiędzy grupami wolnej ludności. Ograniczono również władzę ojca rodziny przez pozbawienie go prawa karania śmiacią. sprzedaży dzieci do niewoli.

Za Teodozjusza I spisane zostało prawo rzymskie z lat 312 - 437. Ma ono dla współczesnych, dążący ch do poznania świata antyku, wartość bezcainą. Kolejna, wielka kodyfikacja prawa rzymskiego miała już miejsce po upadku cesarstwa wschodniorzymskiego. Dokonał jej wybitny prawnik Trybonian, działający z polecenia cesaiza Justyniana. Pierwsza część kodeksu weszła w- życie w roku 529 r. Zawierała ona zestaw obowiązujących edyktów cesarskich. W 533 r. weszła w życie część zbierająca wszystkie orzeczenia prawników z okresu klasycznego, które uporządkowano w układzie rzeczowym. Dołączono również do tego aktualny podręcznik prawa. Dzieło nazywano Kodeksan Justyniana, na cześć cesarza - inicjatora. To fundamentalne źródło prawa rzymskiego po dziś dzień stanowi podstawy kodyfikacji europejskich.

Zbiór tai składa się z trzech części:

I. Digcsta Iustiniani (greckie Pandccta) - to 50 ksiąg prawa rzymskiego zachowanego w dziełach prawników rzymskich;

2.    Institutiones Iustiniani (533) - to podręcznik prawa dla młodzieży studiującej prawo.

3.    Codex Iustinianus - jest to zbiór ok. 4600 konstytucji cesarskich ułożonych chronologicznie.

począwszy od konstytucji cesarza Hadriana (117-138) do najpóźniejszej z czasów cesarza Justyniania. wydanej w 534.

Rzymianie stw-orzyli zasady systanu prawnego, zachowujące wciąż swoją aktualność. Według nich prawo powinno opierać się przede wszystkim na dwóch podstawowych zasadach: prawo winno wynikać ze znajomości dobra i słuszności oraz żyć uczciwie, drugiego nie krzywdzić, oddać kaźdanu. co mu się należy. Do dzisiaj nie można podważyć ich słuszności. Praktyka prawnicza kształtująca się w wielu stuleciach państw-a rzymskiego spow-odowała stworzyła systan norm i sposobów postępowania (np. procedura sądowa ), które są nadal stosowane.

Nic bez przesady można wiec uznać, że jednym z najważniejszych i najbardziej trwałych zabytków kultury antyku rzymskiego jest prawo rzymskie. Wniosło ono wiele do dzisiejszego życia. Stanowi podstawę współczesnego sądownictwa. Wiele praw. opartych na wciąż aktualnych wartościach, ma korzaiic rzymskie. Prawo rzymskie, pomimo upływu setek lat od upadku cesarstwa rzymskiego, nadal żyje. nie jest tylko martwą literą. Stanowi bowian podstawę prawa nowożytnego.

Niezbędne jest tu przytoczone kilku paranii z prawa rzymskiego, które ułatwią zrozumienie jego cechy i podobieństwo z dzisiejszym prawem: