BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (54)

100

Aktywa trwate

W wyniku nabycia opcji nabywający (jej posiadacz) uzyskuje prawo do kup. na oznaczonej liczby określonych papierów wartościowych (opcja zakupu) lub do odsprzedania tych papierów wystawcy opcji sprzedaży (opcja sprzedaży). Posia. dacz opcji ma więc prawo wyboru¹ dotyczącego skorzystania z przysługującego mu uprawnienia nabycia łub zbycia określonego w kontrakcie papieru wartościowego. Jego decyzja w tym zakresie jest uzależniona od relacji ceny rynkowej instrumentu w dniu wykonania opcji do ceny umówionej w kontrakcie. Z ekonomicznego zatem punktu widzenia najbardziej racjonalnym zachowaniem posiadacza opcji kupna będzie żądanie jej wykonania wówczas, gdy kurs giełdowy określonego w umowie papieru wartościowego będzie wyższy od zawartego w kontrakcie, a w przypadku opcji sprzedaży - gdy będzie niższy.

Za gotowość do wykonania - zobowiązania, tzn. spełnienia żądania posiadacza opcji jej wystawca otrzymuje wynagrodzenie w formie tzw. premii. Premia ta jest ekwiwalentem za ponoszone ryzyko, a jednocześnie wyznacza maksymalny poziom zysków wystawcy.

Jednocześnie zapłacona premia² jest gómą granicą możliwej straty poniesionej przez posiadacza opcji, którego zyski są zależne od giełdowego kursu papieru wartościowego będącego instrumentem bazowym, a zatem ich górna granica jest trudna do określenia.

Przedstawione wyżej warunki opcji oznaczają więc, że:

•    nabywca akcji ogranicza potencjalną stratę licząc na wysoki zysk,

•    sprzedający liczy jedynie na zysk równy cenie wystawionej przez niego opcji, a ewentualne straty mogą być nieograniczone.

Ilustrują to zamieszczone przykłady.

Przykład

Spółka A (inwestor) nabyła od wystawcy X opcje kupna 2000 szt. akcji po cenie 80 zł za akcję, płacąc premią opcyjną w kwocie 1000 zł. Kurs giełdowy w dniu wykonania opcji wynosi 85 zł.

W takiej sytuacji na pewno bardziej racjonalne jest wykonanie opcji³ niż zakup akcji na giełdzie, gdyż zysk posiadacza opcji wyniesie w momencie jej realizacji 9000 zł⁴. Gdyby jednak inwestor nabył nie opcję kupna, lecz opcję sprzedaży, to wówczas jego strata wyniosłaby 9000 zł w porównaniu z wartością tych

samych akcji na giełdzie, a zatem nie powinien - jeżeli zaistnieją takie warunki - wykonać opcji sprzedaży⁵.

Przykład"⁶

Inwestor posiada 5000 szt. akcji spółki X, Bieżąca cena jednej akcji wynosi 100 zł. Inwestor przewiduje w przyszłości obniżenie cen akcji i postanawia się zabezpieczyć przed ewentualną stratą dokonując zakupu opcji sprzedaży 5000 szt. po cenie równej kursowi bieżącemu. Jedna opcja uprawnia do sprzedaży 1000 szt. akcji, a jej cena (tzw. premia opcyjna) wynosi 1000 zł. Inwestor nabywa więc 5 opcji uprawniających do sprzedaży 5000 szt. akcji, ponosząc wydatek w kwocie 5000 zł.

Bieżąca wartość posiadanych przez inwestora akcji wynosi więc 500 000 zł, a cena zabezpieczenia - 5000 zł.

Jeżeli cena akcji będzie się kształtowała poniżej 100 zł. to wówczas inwestor zrealizuje opcję, ograniczając stratę jedynie do wartości zabezpieczenia, otizymu-jąc kwotę 495 000 zł [tj. (5000 x 100) — 5000); natomiast, gdyby wzrosła cena akcji w unormowanym terminie do kwoty np. 110 zł, to inwestor nie zrealizuje wówczas opcji⁷.

Określony w kontrakcie moment wykonania opcji może:

•    dopuszczać możliwość wcześniejszego wykonania w określonym przedziale czasowym - jest to wówczas opcja typu amerykańskiego lub niektórych opcji krajów egzotycznych (np. opcja bermudzka),

•    być z góry ustalony i poprzedzać bezpośrednio termin wygaśnięcia opcji -jest to tzw. opcja europejska.

Każda opcja jest więc związana z następującymi terminami:

1)    terminem wykonania opcji, czyli datą, w której jest ona rozliczana (tzn. z dniem realizowania praw i obowiązków wynikających z opcji),

2)    terminem wygaśnięcia opcji, czyli datą, po upływie której opcja traci ważność.

W przypadku wykonania opcji są możliwe dwa sposoby jej realizacji, a mianowicie:

a) rozliczenie gotówkowe (cash settlement), polegające na gotówkowym rozliczeniu różnicy między ustaloną w kontrakcie wartością wykonania a bieżącą wartością rynkową instrumentu bazowego,

1

   Z łaciny: optio - wybór, wolna wola, życzenie.

2

   Z ang. up-front-fee.

3

"* Opcja kupna daje posiadaczowi prawo (lecz nie obowiązek) do nabycia określonej liczby instrumentu podstawowego w określonym czasie, po określonej cenie.

4

Tj.(2 000 x 8S)-<2 000 x 80)-1000 lub (2 000x5)-! 000.

5

   Opcja sprzedaży daje posiadaczowi opcji prawo (lecz nie obowiązek) do sprzedaży określonej liczby instrumentu podstawowego w ustalonym okresie po ustalonej cenie.

6

   Przykład za T. Żyznowski, G. Czerwiński, op.ciŁ, s. 171

7

^1,1 Gdyż dokonując sprzedaży akcji na rynku po cenie 110 zł uzyska wynik zc sprzedaży 45 000 zł (5000 szt. x IU zl - 5000 zł), tj. przychód pomniejszony o wydatek związany f nabyciem opcji sprzedaży.