102835

CYWILIZACJE PREKOLUMBIJSKIE

Ameryka prekolumbijska- inne rozmieszczenie centrów ludności.

Ok. 20 min Indian mieszkało przed Kolumbem. 15 min. mieszkało w tzw. Pasie Wyższych Kultur - od Hann [?] dziś. Nowy Meksyk przez Meksyk, aż po Andy- rejony rozwinięte. Wyżyna Brazylijska, Kanada - najbardziej zacofane.

Pas Wyższych Kultur

I    I

Mezoameryka (Ameryka Środkowa)    Andy

Obszary Meksyku na poi. od 21 równoleżnika: Jukatan, Honduras,

Gwatemala, Salwador. - Po roku 2000 p.n.e. rozwój rolnictwa, hodowla kukurydzy- podstawowy środek.

Odrębne drogi rozwojowe obszarów mezoamerykańskich i andyjskich.

Brak konia i wozu- ograniczona ruchliwość.

Andy- rozwój organizacji państwowej (przez wymogi rolnictwa)- potrzeba zespołu, wspólnego działania centralizacja władzy politycznej (np. Inkowie)- w związku z nawadnianiem i budowaniem górskich tarasów czy kamiennych świątyń. Hodowla ziemniaka. Mezoameryka- system oparty na religii. Rozwój przez obrzędy i sztukę religijną.

Andy -> powstanie państw totalnych (ograniczona własność prywatna)

Mezoameryka -> brak dużych państw, twory podporządkowane religii.

Mezoamerykańska kultura trwa ok. 3000 lat- od ok. 2000- 1500 r. p.ne. do 1500 ae.

Epoki:

I    przedklasyczna 1500- 500 p.n.e

II    klasyczna 500- 925 n.e

III    poklasyczna 925- 1697 r. (zdobycie ostatniego centrum Majów na Jukatanie- Tajasal) Okres I- uprawa kukurydzy i bawełny, prymitywne cywilizacje, drewniane chatki kryte sitowiem, małe gliniane figurki- świadectwa czci sił przyrody- aż do przyjścia Hiszpanów u plemienia Tarasków.

Okres II- przewrót religijny, krystalizacja kultur, zwierzęce lub ludzkie postacie bogów (jaguar, wąż, żaba)- rzeźbieni w kamieniu. Bogowie łakną ofiar- piramidy, na nich ołtarze i świątynie. Świątynia piramidalna- malutka, wierni pod goły niebem, tworzenie dystansu Teocentryczna, teokratyczna kultura. Bóstwa przychylne lub nieprzychylne ludziom. Rozwój astronomii, matematyki. Pismo hieroglificzne. Rządy kapłanów. Cel: oddawanie czci bogom. Powstawanie wielkich centrów religijnych, np. Laventa- plem. Olmeków (500- 100 p.n.e), Teotihuakan (600 p.n.e), Monte Alban czy Mitla- plem. Zapoteków.

Majowie- północna cz. Gwatemali (rzeka Usumacinta) półwysep Jukatan w Meksyku. Szczyt rozwoju sztuki- VII- VIII w ae.- Copan, Tikal, Palenke.

Świątynie budowlami piramidalnymi.

Ale większość społeczeństwa mieszkała w warunkach prymitywnych.

Epoka II- IX- X w. i później. Na teren Majów wdzierają się plemiona z Meksyku (ta sama grupa językowa co Aztekowie- Nalniatl)- przynoszą brutalne ofiary.

Centra świątynne- np. Chichenitza na półn. Jukatanie czy Tola w Meksyku.