103768

POGLĄDY FROMMA NA RELIGIĘ ERICH FROMM (1900-1981)

Humanistyczno-socjalistyczny światopogląd Fromma został ukształtowany wtórnie przez pisma Karola Marksa i Zygmunta Freuda. Humanistyczny i rewolucyjny duch Marksa zdawał się Frommowi współczesnym przejawem radykalnego humanizmu, wyrażającego się w postaci mesjanistycznej wizji hebrajskich proroków. Freuda cenił za min. odkrycia: intensywności przywiązania chłopca do matki; narcyzmu; interpretacje snów; wizję impulsów życia i śmierci. Fromm kształcił się jako ortodoksyjny psychoanalityk i dopiero po wyemigrowaniu do USA w 1934r stopniowo pojawiało się jego oryginalne podejście.

Fromm definiuje rełigię jako ..każdy system myśli i działań, podzielany przez pewną grupę, który doAtarcz.ąjed^    Więc z tej peispektywy nie ma nikogo, kto

byłby pozbawiony potrzeby religijnej, chociaż środki, za pomocą których jest ona zaspokajana, mogą nie mieć zewnętrznych przejawów tradycyjnych form religijnych. „Nie chodzi o to czy człowiek ma religię czy nie. ale o to jaki ma rodzaj religii”- czy religia przyczynia się do realizacji ludzkich możliwości, czy je paraliżuje.

Dwa typy, religia autorytarna i humanistyczna, to według Fomma najbardziej podstawowe rozróżnienie w    obrębie różnych typów religii.

RELIGIA AUTORYTARNA kluczowym elementem religii tego typu jest samoobniżające poddanie się sile, która przekracza miarę ludzką. Jej zasadniczym przymiotem jest posłuszeństwo, a grzechem głównym nieposłuszeństwo —> ze względu na kontrolującą władzę tego typu religii. Ludzie o postawie autorytarnej całkowicie poddają się władzy wyższej, zamieniając bogactwo, niezależność i integralność na poczucie przynależności i znajdowania się pod ochroną. Teologia Kalwina dostarcza Frommowi przykładu teistycznego, zaś narodowy socjalizm i inne autorytarne systemy polityczne-przykładów świeckich.

Osoby o światopoglądzie autoiytarnym dokonują projekcji na Boga najwyżej cenionych ludzkich cech, wskutek czego stopniowo zubożają siebie samych, podczas gdy Bóg stał się istotą pełną miłości, mądrości i sprawiedliwości, oni stali się niczym. Wyalienowani w ten sposób, mogą odzyskać swą ludzką istotę tylko poprzez miłosierdzie lub łaską Boga.

RELIGIA HUMANISTYCZNA w centrum rei. human. jest ludzkość i jej potencjał; celem człowieka jest osiągnięcie największej siły. cnotą jest samourzeczywistnianie a nie posłuszeństwo. Jako podstawa wiary występują tu własne zdolności człowieka do myślenia i uczuć, nie zaś przywieje przyznane w drodze rozporządzenia na czyjś wniosek. Doświadczenie religijne jest „jednością ze wszystkim, opartą na odniesieniu się do świata.” W teistycznych formach religii humanistycznej Bóg jest rozumiany raczej jako symbol sił, które mogą być zrealizowane w życiu człowieka symbol jego dążeń i celu, nie zaś jako symbol prcymusu i dominacji nad ludzkością. Fromm wyróżnia ducha humanistycznego np. we wczesnym buddyzmie i taoizmie, w naukach Izajasza i Jezusa.

Bóg. w religii human. jest symbolem wyższego ia. tego czvm człowiek może lub powinien się stać. Celami tej religii są: osiąganie miłości, obiektywności i pokory oraz szacunku wobec życia. Fromm uważa że taoizm i buddyzm posiadają więcej racjonalności i realizmu ponieważ nie są obciążone pojęciem transcendentnego ojca-zbawiciela.

♦(Oprócz tego podziału na rei. autorytarną i humanistyczną Fromm rozróżniał wiarę w formie „mieć” i „być”, nie wiem czy jest to bardzo istotne, dlatego odsyłam zainteresowanych do podręcznika Wulffa s.503)

♦Fromm spłodził też „ewolucję boga", wymyślił że w pierwszej fazie Bóg przedstawiony jest jako władca o absolutnej sile (ale wkrótce jego autorytet ulega osłabieniu Adam i Ewa łamią jego zasady, dlatego by nie posiedli wiedzy i “boskości” po zjedzeniu jabłka, zostają wypędzeni); drugie stadium ujawnia się w zawarciu umowy z Noem, kiedy obiecuje już więcej nie niszczyć ziemi potopem, ten “władca” jest związany zasadami sprawiedliwości i miłości; trcecie stadium zostaje osiągnięte, gdy bóg ukazuje się Mojżeszowi jako bezimienny bóg- według Fromma posiadanie imienia jest istotą idola, dlatego tylko rzeczy skończone w czasie i przestrzeni mogą mieć imiona.