104648

się wiele innych momentów - takich np. jak religia, sztuka, filozofia, cała kultura narodu, jego tradycja, moralność etc, etc.

Jednostka nie uczestniczy w państwie tak jak uczestniczy w spółce czy stowarzyszeniu; uczestniczy w nim raczej tak jak w rodzinie, chociaż i to porównanie szwankuje, ponieważ rodzina jest ze swej natury partykularna. Szukając najbardziej odpowiedniego terminu, należałoby może nazwać heglowskie państwo wspólnotą, podkreślając zarazem, że wspólnota ta różni się od wspólnoty propagowanej przez konseiwatystów, że zakłada:

1)    wysoko rozwiniętą świadomość (rozum zamiast .przesądu")

2)    autonomię jednostek jako podmiotów świadomych

3)    urzeczywistnianie ich wolności (o tyle, o ile nie jest ona .samowolą’, lecz wolnością rozumną)

Tak rozumiane państwo stanowi nieporównywalnie doskonalszy zwązek między ludźmi aniżeli ten, któiy kształtuje się w toku walki o zasopokojenie interesów materialnyc (tak jak w społeczeństwie obywatelskim)

Przeciwstawiając państwo społeczeństwu obywatelskiemu , Hegel nie postuluje bynajmniej wsparcia tego drugiego przez to pioerwsze, ani też nie twierdzi, że do tego doprowadzi dalszy rozwój historyczny. Zakłada on raczej trwały dualizm jednostki ludzkiej, która ...troszczy się o siebie i swoją rodzinę, pracuje, podpisuje umowy itd., równocześnie pracując dla tego, co uniwersalne...’ (wtedy jest obywatelem)

W jaki sposób możliwe jest takie współistnienie partykulaiyzmu społeczeństwa obywatelskiego i uniwersalizmu państwa?

Odp. na pytanie dostarcza heglowska koncepcja kłas czy .stanów" (W TYM MIEJSCU MOŻEMY KOJARZYĆ FILOZOFIĘ Hegla z konserwatyzmem)

Hegel powstanie i istnienie klas wiąże z podziałem pracy . Wyróżnia trzy podst. klasy;

1)    klasę rolniczą, zajmującą się przyswajaniem społeczeństw wytworów przyrody

2)    klasę przemysłową, przetwarzającą owe wytwory przyrody i zawdzięczającą wszystko swojej własnej aktywności produkcyjnej

3)    Idase .myślącą’, której zajęciem i zadnaiem jest koordynoweanie całości i dbanie o interesy ogólnospołeczne.

-Podział społeczeństwa nan klasy (.stany") jest nieuchronny i nieuchronne są konflikty pomiędzy nimi. -Każda klasa wytwarza swoistą świadomość grupową odpowiadającą jej szczególnym warunkom życia oraz jej miejscu w społeczeństwie. Tak więc klasa rolnicza odznacza się sczególnie silnym przywiązaniem do tego, co jest, posłuszeństwem, brakiem tradycji indywidualistycznej itd. Klasę przemysłową cechuje duch innowacji i wynalazczości, indywidualizm, zdolność do refleksji i abstrakcyjnego myślenia itp.. Klasa .myśląca" wreszcie, potrafi wyzwolić się spod presji partykularnych interesów i rozumować w kategoriach ogólnospołecznych, do czego dwe pierwsze klasy nie są zdolne. Z tego powodu Hegel często określa ją jako klasa „uniwersalna’.

-Każda jednostka należy i musi należeć do którejś z klas, ale przynależność ta nie jest dziedzicznie zdeterminowana i zależy całkowicie od uzdolnień jednostki,. W tym sensie klasy Hegla nie są i nie mają być średniowiecznymi stanami.

-Otóż poprzez owe klasy jednostka syaje się „kimś', zaczyna uczestniczyć w całości spoi., łącząc się z podobnymi sobie jednostkami na podst. podobieństwa egoistycznych interesów, wchodzi zarazem w komunię z interesem powszechnym, któiy do tych interesów w żadnym razie się nie reedukuje. Zatem klasy dla Hegla są nie tylko czynnikiem podziału całości na przeciwstawne sobie części, ale czynnikiem łączenia części w całości. Stanowią one podstawowy element uniwersalizmu obecny w rządzonym przez partykularyzmy społeczeństwe obywatelskim.

istnienie klas pozwala godzić interes jednostkowy z interesem powszechnym, spoi. obywatelskie z państwem. Szczególną rolę gra w tej konstrukcji klasa „uniwersalna’, a więc biurokracja państwowa, której członkowie należąc do społeczeństwa obywatelskiego, stanowią równocześnie uosobienie państwa i zaprzeczenie „atomizmu’ tego społeczeństwa.