104709

Symbolem despotyzmu były sławetne listy pieczętowane, na mocy których każdy poddany mógł być wtrącony do więzienia i trzymany w nim - choćby dożywotnio - bez żadnego procesu sądowego i wyroku.

MONARCHA

•    Absolutny władca z nikim nie dzielił się swą wszechwładzą („ Suwerenność jest niepodzielna jak punkt w geometrii')

W wielkich państwach nie możliwe było jednak realizowanie przez monarchę pełni władzy. Zaufani sekretarze królewscy otrzymywali prawo imitowania monarszego podpisu i składali go na standardowych decyzjach administracji centralnej, które w ogromnej liczbie wychodziły z dworu. Delegowanie uprawnień decyzyjnych monarchy było nieunikniona koniecznością.

•    Nie zawsze monarsze starczło energii lub woli do rządzenia

pojawiał się pierwszy minister ( Richelieu przy Ludwiku XIII, książę Buckingam przy angielskim Jakubie I itd.)

Monarcha nieudolny mógł abdykować lub paść ofiarą zamachu ( szczególnie w Rosji - mówiono o niej. że jest to samodzierżawie temperowane carobójstwem)

•    Zatrzymanie wszechwładzy przed prawem Bożym

Przed namszeniem prawa Bożego mogła monarchę powstrzymywać obawa przed sankcjami pozaziemskimi Monarcha był w stanie znaleźć teologów i prawników, którzy orzekliby - w razie pilnej potrzeby -zgodność monarszych decyzji z Bożym prawem

Byli jeszcze teoretycy racji stanu wg których nawet prawo Boże może być zawieszone w imię ratowania paiistwa i ładu społecznego.

•    W praktycę swobodę manewru absolutnych władców ograniczały różne grupy nacisku: koterie dworskie, rodzina monarchy, klany arystokratyczne, struktury kościelne, organizacje gospodarcze...

Powstawały całe hierachie klientelarne, ponieważ każdy wpływowy osobnik ciągnął za sobą własnych klientów a także krewniaków

-    Na dworach Habsburgów, tak austiackich, jak hiszpańskich, spore wpływy potrafiły osiągać różnie skomponowane grupy duchownych.

We Francji Ludwika XV olbrzymie wpływy polityczne zdobyła koteria skupiona przy królewskiej faworycie, markizie de Pompadour. Mocnymi gnipami nacisku byli także bogaci bourgeois: bankierzy oraz tzw. dzierżawcy generalni.

Dzierżawa Generalna to spółka czterdziestu milionerów, która od lat 20 - tych XVIII w. otrzymywała we Francji, co sześć lat. dzierżawę domen królewskich i podatków pośrednich. Wpływ bankierów i dzierżawców generalnych na politykę ekonomiczną monarchii był bardzo znaczny i często przelewał się na obszar „czystej" polityki

•    Monteskiusz - monarcha (europejski) rządzi na podstawie stałych praw. despota (azjatycki) poddaje wszystko swojej woli i swoim kaprysom. Poddany absolutnego władcy mógł jednak dojść do wniosku, że między monarchą a despotą nie ma zasadniczej różnicy.

Z jednej strony podejmowano wysiłki uporządkowania praw. ich racjonalizacji, ujednoliceiua. humanizacji.

Z dmgiej strony często prawa owe traciły moc w ulegając kaprysom władcy. Ludwik XVI rzekł w sądzie najwyższym półtora roku przed rewolucją: „To jest legalne, ponieważ ja tego chcę”.

ADMINISTRACJA

•    Skłonność do organów kolegialnych

-    Sądzono, że są to struktury bardziej wszechstronne, a zarazem uczciwsze i bezstronne

-    Urzędy jednoosobowe dają dygnitarzowi większą możliwość rywlizowania z suwerenem

-    Zdawały się gwarantować utrzymanie ciągłości polityki

-    W obliczu kapryśnego despotyzmu władców ociężałość, rutyn . powolność działania organów kolegialnych była niejako osłonąprzed arbitralnością lekceważącego prawo despoty

-    Trudniej jednak było dzielić kompetencje

-    Rozmywała się odpowiedzialność za podjęte decyzje

-    Trudne koordynowanie działali organów kolegialnych spadło na monarchę

-    Ociężałość działaiua

•    Szczególnie skomplikowana i chaotyczna była struktura bardzo licznych kolegialnych urzędów centralnego zarządu w Rosji, tzw. prikazów. Od 1717r. Piotr I zastępował je więc dużo nowocześniej pomyślanymi kolegiami w stosunkowo niewielkij liczbie.