108098

CENY KSIĄŻEK

O cenach mamy również kilka wzmianek, np. pierwszy zeszył wierszy Stacjusza (poety z czasów Domicjana) można było nabyć za cenę dwu i pół sesterca. Sumę 4sesterców. jakiej zażądał księgarz za zeszyt wierszy Marcjalisa. wydawała się samemu poecie zbyt wygórowana. Podobnie sumę 5 denarów za pierwsząksięgę swoich Epigramatów Marcjalis uważał za niemałą. Wszystkie te świadectwa nie przedstawiają pełnej wartości dlatego, że brak nam wiadomości o wyposażeniu rękopisów, o których mowa. i o istniejącym zapotrzebowaniu na nie. Ważne są również wiadomości o cenach książek antykwarycznych. Dowiadujemy się od Laerecjusza Diogenesa ze Płatni za trzy pisma pitagorejczyka Filolaosa miał zapłacić 100 min, albo że Arystoteles za kilka ksiąg filozofa Speusippa zapłacił aż trzy talenty. Świadczy to o ogromnej wartości tych pism dla obu filozofów, którzy nie szczędzili kosztów, aby je nabyć.

Ceny zależały od objętości dzieła i jego szaty graficznej Wartościowa kopie lub specjalnie pięknie zdobione zwoje osiągały wysokie ceny ; dotyczy to szczególnie oryginałów rękopisów sławnych autorów, które były najbardziej poszukiwane przez rzymskich bibliofilów.

BIBLIOTEKI

Historia książki rzymskiej zaczyna się od historii książki greckiej w Rzymie. Pierwsze księgozbiory greckie zostały przywiezione jako cenne zdobycze wojenne. Jako pierwszy przywiózł bibliotekę zwycięski w trzeciej wojnie macedońskiej wódz rzymski Lucjusz Euiilius Paulus Również Scypio Młodszy, kiedy w 146r.p.u.e. zniszczył Kartaginę, sprowadził stamtąd do Rzymu 28 zwojów traktatu Kartagińczyka M agona, aby przetłumaczyć go na język łaciński i udostępnić rolnikom rzymskim. Także Sidła, kiedy zagarnął bibliotekę Apellikona umieścił ją zapewne w swojej posiadłości. Korzystał z tuej później m. in. Cycero.

W ostatnich latach republiki i w okresie cesarstwa liczba prywatnych zbieraczy ustawicznie wzrastała, bibliofilstwo stało się modne. Dom znakomitego. Rzymianina musiał koniecznie posiadać pokaźną bibliotekę, w miarę możliwości wspaniale urządzoną, aby mogła dodawać splendoni jej właścicielowi. Posiadamy wiadomości o zbiorach liczących nawet wiele tysięcy zbiorów, podzielonych z reguły na działy greckie i łacińskie.

Również w swych posiadłościach wiejskich bogaci Rzymianie posiadali biblioteki; (Zob. ilustrację) jedną z nich odnaleziono w stanie zwęglonym przy odkopywaniu pogrzebanego w popiele Herkulanum. Był to zbiór książek z willi Pizonów. Podobny księgozbiór pochodzący z willi bankiera Lucjusza Cecyliusza Jucundiisa odnaleziono w Pompejach Zawierał 150 tabliczek z drzewa powleczonego woskiem zawierających rachunki i umowy handlowe. Najczęściej jednak gromadzili książki sławiu mówcy i ludzie znajdujący się w ich kręgu m. in. Cycero. który nie zaniedbywał żadnej okazji aby dotrzeć do potrzebnej mu książki Korzystał z niej u przyjaciół, albo nabywał ją u księgarza czy na licytacjach, aby włączyć ją do swego księgozbiom. Od 67 r.p.n e. dostarczał mu ją także Attyk z własnego warsztatu. Biblioteka Cycerona mieściła się w pałacu na Palatynie oraz w jego willach zamorskich. Ulubionąjego siedzibą było Tuskulum. Również bogaty i wyszukany księgozbiór posiadał Tytus Pompotiiusz Attyk Poważne księgozbiory służyły jako warsztat naukowy uczonym. Znakomity filolog i polihistor Warro posiadał wielką bibliotekę fachową, którą utracił wskutek proskrypcji Antoniusza w 43 r. Cycero zginął wtedy z rąk siepaczy dyktatora. Warro uszedł z życiem.

Księgozbiory gromadzili nie tylko uczeni, retorzy i filozofowie, lecz także uczeni poeci m. in. Marcjalis. epik Silins Italicus.

Moda na bibliofilstwo nie oznaczała wcale, że każdy właściciel interesował się treścią posadanych książek, często zdarzało się. że nie znał nawet ich tytułów.

BIBLIOTEKI PUBLICZNE

Rolę bibliotek z czasem zaczęło rozumieć także państwo. Z chwilą więc, kiedy ustrój republikaiiski począł ustępować jednowładztwu. ze strony państwa zrodziła się tendencja dozakładaiua bibliotek, które by współdziałały w organizowaniu życia kulturalnego wszystkich wykształconych obywateli. Plan założenia pierwszej biblioteki publicznej powziął Gajusz Juliusz Cezar, który na jej organizatora przewidział Warrona. Rychła śmierć Cezara w 44 r. p. n. e. przeszkodziła zrealizowaniu tego planu. Dopiero w pięć lat po śmierci dyktatora myśl tę podejmuje Gajusz Azyniusz Pollio. Zdobywszy środki w wojiue illiryjskiej zakłada w 39 r. p. n. e. na Fonim Rzymskim w świątyni Wolności pierwszą bibliotekę publiczną. Biblioteka była wyposażona w książki greckie i łacińskie przeznaczone do użytku publicznego. Biblioteka ta tzw. Atriiun Ubertatis została przyozdobiona portretami wybitnych pisarzy rzymskich, znalazł się tam również portret Warrona. jako jedyny portret żyjącego człowieka.

Niestety dalsze losy biblioteki tue są znane.

Potrzebę istnienia bibliotek publicznych dostrzegał także cesarz August. W 28 r. p. a e. założył w portyku świątyni Apollina na Palatynie najznakomitszą bibliotekę miasta, była to grecko łacińska Bibliotheka Palatina. wzór wszystkich późniejszych bibliotek. Niestety już w 64 r. p. n. e. wielki pożar Rzymu za Nerona zniszczył bibliotekę. Wkrótce została ona odbudowana przez cesarza Domicjana.

Drugą bibliotekę, przeznaczoną na użytek publiczny, założył August na Polu Marsowym, w zbudowanym przez siebie portyku Oktawii. Również i ta biblioteka została zniszczona na skutek pożaru, ale odbudował ją wielkim nakładem kosztów Domicjan. zaopatrując ją w odpisy i oryginały zdobywane nawet w Aleksandrii.

Wszystkie księgozbiory przyćmiła wspaniałością założona około roku 100 ił e. przez cesarza Trajana Bibliotheka Ulpia. która stanowiła jednocześnie archiwum państwowe. Panował również zwyczaj umieszczania księgozbiorów w łaźniach rzymskich. Były to bowiem miejsca spotkań obywateli, miejsca dyskusji i odczytów. Było ich w Rzymie wiele, bo już w I w. p. n. e. na terenie miasta działało podobno 170 term, a potem jeszcze więcej.

Ostatmą - wedle posiadanych źródeł - fundacją biblioteczną na terenie Rzymu była biblioteka założona przez Aleksandra Sewera (III w. n. e.) w świątyni, poświęconej wszystkim bogom - Panteonie. Poraź pierwszy w dziejach państwowych bibliotek rzymskich organizatorem i kierownikiem jej został uczony chrześcijański - Juliusz Africanus. Poraź pierwszy weszła też do rzymskiego księgozbioru poza piśmiennictwem greckim i łacińskim, literatura bliskiego Wschodu, zwłaszcza łiebrajska i łacińska Około roku 370 n. e. miało być w Rzymie nie mniej tuż 28 bibliotek publicznych, tue licząc zbiorów powstających z wolna w prowincjach imperium.

Jednak już w czwartym wieku n. e. wyraźnie słabnie zainteresowanie bibliotekami i wiele z nich świeciło pustką.