108416

się siebie znalazło lub zagubiło. Mogą też pojawiać się konflikty między moralnością dziecięcą a zasadami etycznymi świata dorosłych. Prowadzi to niekiedy do ucieczki w subkulturę.

Okres wczesnej dorosłości okres szósty (od około 20. r.ż.) stawia przed jednostką nowe zadania życiowe i nowe problemy. Należą do nich: 1) konieczność ustalenia dróg samorealizacji w układzie warunków społecznych, w jakich jednostka żyje; 2) wybór partnera życiowego, a tym samym stworzenia sobie warunków zapewniających zaspokojenie potrzeb intymności, partnerstwa seksualnego i możliwości prokreacji; 3) integracja doświadczeń z różnych obszarów aktywności życiowej.

Ogólnym zadaniem rozwojowym wczesnej dorosłości jest osiągnięcie tożsamości osobowej w różnorodności ról i rodzajów doświadczenia życiowego. Niezbędny jest do tego pewien poziom samopoznania warunkujący autoiden-tyfikację w bliskim współżyciu z innymi.

Okres wczesnej dorosłości trwa około 15 lat. W tym czasie w psychice i osobowości jednostki dokonują się zapewne istotne zmiany, które prowadzą do przejścia w wiek średni (okres siódmy).

Wkraczając w wiek średni (co dokonuje się stopniowo) jednostka podejmuje nowe zadania i problemy rozwojowe. Musi ona przede wszystkim określić na nowo własną pozycję wśród żyjących równocześnie generacji w rodzinie i szerszej społeczności. Usytuowanie ludzi w wieku średnim - a zwłaszcza w jego początkowej fazie - w tym układzie jest właśnie pośrednie. Mają oni wokół siebie znacznie młodszych ludzi dorosłych, dorastających i dzieci oraz starszych dorosłych i pokolenie własnych rodziców lub dziadków.

Usytuowanie to i osiągnięty już etap rozwoju rodzi potrzebę dawania i tworzenia także w aspekcie stosunków z innymi ludźmi. Wiąże się to z potrzebą przedłużenia siebie w innych. W realizacji tego zadania dorośli w średnim wieku są zależni od własnych dzieci, od pokolenia młodzieży. Ich samorealizacja polega na tym, aby byli potrzebni i dla innych ważni.

Charakterystyczną potrzebą i cechą tego okresu rozwojowego jest więc generatywność oznaczająca twórcze nastawienie wobec życia i zadań życiowych. U większości ludzi odnosi się to po prostu do biegu ich życia, do własnych dzieci i funkcji rodzicielskich. Rodzicielstwo jest zresztą modelem i podstawą owych postaw. Twórczość w innych dziedzinach jest pochodną postawy rodzicielskiej, ale nigdy - zdaniem Eriksona - nie może zastąpić rodzicielstwa w rozwoju człowieka.

Stagnacja, przeciwnie, wyraża się w egocentrycznym skupieniu się na sobie, niepodejmowaniu zadań i problemów życiowych dorosłości, blokuje więc rozwój.

W tym kontekście jawi się szkodliwość akceptowania mitu wiecznej młodości i windowania jej na szczyt w wartościowaniu okresów życia człowieka, tkwi w tym bowiem niebezpieczeństwo nieakceptowania własnej biografii i zatrzymania się w rozwoju.

W wieku starszym- okres ósmy podstawowym zadaniem jednostki staje się osiągnięcie integracji wewnętrznej. Integracja ta oznacza pełny rozwój osobowości, jej wewnętrzne zjednoczenie, harmonię - będące warunkami pogodnego nastroju, dobrych stosunków z otoczeniem, pozytywnej oceny życia już przeżytego (choć zależność jest tu również odwrotna - M. T.) ł akceptacja końca własnej egzystencji indywidualnej. Alternatywą integracji wewnętrznej jest odczucie braku sensu i wartości własnego życia zbliżającego się ku końcowi, czego następstwem - wobec niemożności powtórzenia żadnej z jego chwil - jest rozpacz.

Koncepcje psychoanalityczne zakładają więc, że człowiek może rozwijać się przez całe życie, jeżeli potrafi aktywnie przezwyciężać kryzysy (czy przełomowe momenty) swego rozwoju..

Piaget

Do koncepcji poznawczych można zaliczyć zarówno psychologię Jeana Piageta, jak i psychologię neopiagetowską