101776

Kofederacja IJarska

1768-1772

zbrojny związek szlachty zawiązany 29.02.1768 w Barze na Podolu. Objęła swym zasięgiem ziemie całej Rzeczypospolitej, głosiła hasła obrony wiary i wolności szlacheckich, występując przeciwko ustawom sejmowym podjętym po 1764 gł. ustawie o równouprawnieniu dysydentów oraz przeciwko próbom wprowadzania reform, czynionym przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i “Familię”.

Cele swe zamierzała osiągnąć poprzez wprowadzenie na tron polski przedstawiciela rodziny Wettinów i wyzwolenie się spod kurateli rosyjskiej. Inicjatorami i przywódcami barskiej konfederacji byli przedstawiciele magnaterii A. i M. Krasińscy,K. Pułaski K. Sołtyk, W. Rzewuski,J. Pac, J. Mniszech, J.K. Potocki, T. Wessel. Marszałkiem generalnym koronnym został A. Krasiński, marszałkiem związku wojskowego J. Pułaski. Przywódcą religijnym konfederatów był karmelita ks. Marek Jandołowicz, ideologami politycznymi S. Czacki i M. Wielhorski.

Konfederacja popierając Turcję wypowiedziała 1768 wojnę Rosji. Pomocy finansowej oraz wojskowej udzieliła konfederacji Francja. Wojska konfederacji tworzone były w drodze improwizacji i składały się z ochotników szlacheckich, milicji magnackich i częściowo żołnierzy chorągwi komputowych. Walczyły przeciwko regularnym wojskom rosyjskim i królewskim. Walki na Ukrainie trwały od IV do VI 1768; zakończyły się20.VI zdobyciem Baru i przejściem resztek wojsk konfederackich do Mołdawii. W 1768 wybuchły na krótko (VI - VIII) walki w Krakowskiem zakończone 22 VIII kapitulacją Krakowa oraz (VIII - X) na Białorusi zakończone 26.X. kapitulacją Nieświeża. Wybuch wojny rosyjsko - tureckiej i wycofanie części wojsk rosyjskich z Polski spowodowało odrodzenie w 1769 konfederacji w Krakowskiem i Wielkopolsce.

Wojska konfederackie pod dowództwem J. Bierzyńskiego i K., F. I A. Pułaskich podjęły wyprawę na Litwę, która po początkowych sukcesach zakończyła się klęskami pod Białymstokiem (16.VII) i Orzechowem (13.IX). Początek 1770 przyniósł klęskę wielkopolskich wojsk konfederacji pod Dobrą (20.1) i Błoniem (12.11) i przejście przez konfederatów gł. do działań obronnych w oparciu o sieć punktów warownych. 1771 był rokiem niekorzystnych dla konfederatów rozstrzygnięć militarnych: 21.V. A. Suworow pokonał pod Lanckoroną Duomurieza i 23.IX. pod Stałowiczami M. Ogińskiego. Ostateczne zakończenie walk nastąpiło 13.VIII.1772 po zdobyciu przez Rosjan Jasnej Góry.

Spośród dowódców konfederackich wyróżnili się: K. Pułaski, Sawa-Caliński, J. Zaremba. Po upadku konfederacji barskiej część jej przywódców została na emigracji, około 5000 jeńców zesłano na Sybir, znaczną liczbę konfederatów wcielono do armii carskiej. Państwa ościenne oskarżające Polskę o anarchię i całkowity rozkład państwa dokonały 1772 jej I rozbioru.