110695

Rezerwa obowiązkowa jest faktycznie formą podatku, który muszą płacić banki komercyjne na rzecz banku centralnego. Podstawą, od której nalicza się rezerwę obowiązkową są wkłady depozytariuszy w bankach. Bank centralny ustala stopę rezerwy obowiązkowej, która określa, jaka cześć tych wkładów powinna się znaleźć na jego rachunku. W ten sposób banki dysponują dodatkowym instrumentem, sprzyjającym utrzymaniu ich płynności w krótkim okresie. Bank centralny ma z kolei możliwość regulowania potencjału kredytowego banków. Środki na rachunkach obowiązkowej rezerwy są nie oprocentowane, natomiast w przypadku nieodprowadzenia tej rezerwy bank musi zapłacić odsetki karne.

Stopa rezerw obowiązkowych jest różna w zależności od rodzaju wkładu. Stopa ta ustalana jest na podstawie stanów średniomiesięcznych. Wyższa stopa jest na ogół ustalana od wkładów a vista, gdyż większe jest ryzyko ich wycofania z banku komercyjnego. W celu zmniejszenia kosztów własnych banków, dąży się do obniżenia wysokości rezerw obowiązkowych.

Wprowadzenie stopy rezerwy obowiązkowej ma na celu:

1.    Stworzenie instrumentu umożliwiającego regulowanie potencjału kredytowego banków operacyjnych,

2.    Ustalenie dodatkowego zabezpieczenia płynności banków operacyjnych. Tak więc zdolność kreowania pieniądza bankowego przez banki zależy od poziomu posiadanych przez nie rezerw w pieniądzu banku centralnego w stosunku do poziomu minimalnej rezerwy. I tak:

•    Podwyższenie stopy minimalnej rezerwy ogranicza zdolność ekspansji kredytowej banków,

•    Zmniejszenie stopy minimalnej rezerwy zwiększa możliwość kreacji kredytu przez banki.

Ten instrument kształtowania podaży pieniądza jest szczególnie użyteczny w warunkach dużej nadpłynności finansowej systemu bankowego.

Rezerwy obowiązkowe gromadzą banki w NBP. Rezerwę obowiązkową stanowi wyrażona w procentach część środków pieniężnych w złotych i walutach obcych zgromadzonych na rachunkach bankowych, środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez bank podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, a także środków przyjętych od banku zagranicznego na podstawie umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy lub środków pozyskanych z zagranicy na co najmniej 2 lata. Kwota rezerwy obowiązkowej nie podlega oprocentowaniu.

Banki spółdzielcze utrzymują rezerwy obowiązkowe w banku, w którym są zrzeszone, a banki regionalne zrzeszone w BGŻ S.A. - na rachunku w tym banku, w kwocie odpowiadającej rezerwom zrzeszonych w nich banków spółdzielczych i własnym rezerwom obowiązkowym. Kwoty rezerw obowiązkowych banków regionalnych BGŻ S.A odprowadza na swój rachunek w NBP. Banki Zrzeszające banki spółdzielcze działające poza strukturą BGŻ S.A rezerwy obowiązkowe własne i banków spółdzielczych w nich zrzeszonych utrzymują na swoim rachunku w NBP.

Wysokość rezerwy może być różnicowana ze względu na umowny okres przechowywania środków pieniężnych oraz rodzaj waluty. Suma rezerw obowiązkowych nie może przekroczyć: 30% sumy środków pieniężnych od wkładów na żądanie, 20% sumy środków od wkładów terminowych.

Dla banków komercyjnych rezerwy obowiązkowe wiążą się z obciążeniem finansowym, wynikającym z dezaktywizacji części depozytów unieruchamianych w postaci rezerw obowiązkowych, które nie mogą być wykorzystane np. na cele kredytowe. Ewidentnie zmniejsza to dochody banków komercyjnych, tym bardziej że ze względu na rosnącą konkurencję, częstokroć nie jest możliwe