111853

według stałego kursu. Oznaczało to faktyczne wprowadzenie standardu złotego, gdyż równocześnie zniesiono restrykcje eksportu z Wielkiej Brytanii złota w postaci monet i sztab. W późniejszym okresie

XIX    wieku standard złoty został przyjęty przez Niemcy, Japonię i wiele innych krajów. USA przyłączyły się do tego standardu w roku 1879, opierając emitowane w czasie wojny secesyjnej papierowe banknoty na złocie. Istotne znaczenie dla utrwalenia w USA systemu waluty złotej miał wydany w roku 1900 U.S.Gold Standard Act. Centrum międzynarodowego systemu finansowego opartego na złocie stał się wówczas Londyn, co wynikało z brytyjskiej przewagi w handlu międzynarodowym i rozwoju brytyjskich instytucji finansowych.

W systemie tym podstawą obiegu pieniężnego w poszczególnych krajach było złoto. Jednostka pieniężna posiadała określony parytet ustalony w złocie, istniała też pełna swoboda wymiany banknotów na złoto i odwrotnie. Określony mechanizm dawał gwarancję, że jednostka pieniężna zachowa wartość wyrażoną w złocie.

Ten mechanizm zawierał dwa elementy:

1.    istniały określone zasady emisji banknotów, która nie mogła przekraczać pewnego poziomu w stosunku do rezerw złota. Jeśli rezerwy złota banku centralnego uległy zmniejszeniu także musiały ulec i rozmiary emisji, wzrost natomiast rezerw złota pozwalał na zwiększenie emisji.

2.    drugim czynnikiem regulującym była stopa dyskontowa banku centralnego. Podniesienie stopy dyskontowej zmniejszało ilość weksli przedstawionych do dyskonta w bankach handlowych, a tym samym przeciwdziałało zwiększeniu obiegu pieniężnego ponad rozmiary, wynikające z aktualnych rezerw złota banku centralnego. Odwrotnie - w sytuacji wzrastania złota banku centralnego - obniżka stopy dyskontowej umożliwiała zwiększenie rozmiarów dyskonta i obiegu pieniężnego.

Istotnym elementem systemu waluty złotej była nieograniczona możliwość przepływu złota w skali światowej. System waluty złotej odpowiadał warunkom kapitalizmu XIX - wiecznego oraz początkom

XX    wieku. W szczególności sprzyjające warunki dla rozwoju międzynarodowego handlu i eksportu kapitału stwarzała stałość parytetu walut, których kurs wobec walut obcych wahał się stosunkowo wąskich granicach.

Stałość ta zapewniała ekspertowi sprzedającemu towary na kredyt możliwość otrzymania zapłaty za swe towary bez ryzyka strat, możliwych przy zmianach kursów waluty importera.

Gwarantowała ona również wierzycielom zwrot realnej wartości udzielonej zagranicznemu pożyczkobiorcy pożyczki kapitałowej w terminie spłat. Ogólnie możemy powiedzieć, że system waluty złotej był niezbędnym elementem mechanizmu ekonomicznego opartego o swobodny obrót w gospodarce światowej towarów i kapitałów, a także nieskrępowany przepływ czynników produkcji wewnątrz gospodarek narodowych.

Pokrycie złota emisji banknotów w systemie waluty złotej nie musiało być 100 - procentowe.

Praktyka bankowa dopuszczała w tej dziedzinie odstępstwa, co oznaczało tworzenie się systemu określonego jako ograniczona waluta złota. Zakładano, że raczej do rzadkości należeć będzie sytuacja, w której w jednym czasie wszyscy właściciele banknotów zgłoszą się do banku emisyjnego w celu zamiany posiadanych banknotów na złota. Częściowe pokrycie w złocie emisji umożliwiało bardziej elastyczne dostosowanie podaży pieniądza do potrzeb obrotu towarowego.

System waluty złotej załamał się w czasie I wojny światowej. Dla finansowania kosztów wojny dokonywano masowej emisji pieniądza papierowego - bez względu na wielkość rezerw złota w bankach centralnych, zawieszono też zasadę wymienialności banknotów na złoto.

Szereg zalet, które posiadał system waluty złotej, było przyczyną jego zachowania w niektórych krajach po I wojnie światowej (np. USA, gdzie od 1919 roku zachowano obieg monet złotych i wymienialności banknotów na złoto). W większości krajów powrócono do systemu waluty złotej w zmodyfikowanej postaci standardu złoto - dewizowego (gold exchange standard). System ten wprowadzono m.in. w Polsce w 1924 roku. Różnice między klasycznym systemem waluty złotej, a systemem wprowadzonym po pierwszej wojnie światowej były dość istotne. W systemie tym znikają w zasadzie z obiegu monety złote, modyfikacji ulegają też zasady wymiany banknotów na złoto. W standardzie złoto - dewizowym możliwe było utrzymywanie rezerw monetarnych w postaci walut zagranicznych lub dewiz krajów, które rezerwy międzynarodowego mogły się składać wyłącznie ze złota.

W klasycznym systemie waluty złotej swoboda wymienialności banknotów na złoto była nieograniczona. W systemie wprowadzonym po I wojnie banknoty krajowe można było wymienić tylko na sztaby złota (system sztabowo - złoty) lub wymieniać je na złoto w sposób pośredni (system dewizowo - złoty). Tak więc dla otrzymania złota w systemie dewizowo - złotym konieczne było nabycie w pierwszym rzędzie za walutę krajową waluty kraju o systemie sztabowo - złotym, dokonać następnie wymiany tej waluty zagranicznej na złoto i przetransportować je do własnego kraju. Powyższy system przetrwał do lat wielkiego kryzysu ekonomicznego lat trzydziestych. Załamał się on pod ciosami samego kryzysu i jego następstw, pod wpływem szeregu istotnych zmian w całym mechanizmie gospodarki.