112017

znacznie odbiegających w rzeczywistości od określonych w opcji. Warto jednak podkreślić, że opcja rodzi prawo zawarcia ostatecznej transakcji, a nie bezwzględny obowiązek. W razie odstąpienia od jej realizacji, rezygnujący traci premię opcyjną, co przy masowych kontaktach może być poważną kwotą.

W praktyce rynek kapitałowy stworzył opcje typu kontynentalnego (europejskie), które się realizuje wyłącznie w dniu ich wygaśnięcia (data realizacji), w przeciwieństwie do opcji typu amerykańskiego, realizowanych w dowolnym terminie, ale do upływu czasu zamknięcia.

W przeciwieństwie do transakcji forward, transakcje futures są terminowymi zobowiązaniami, ale o charakterze pośrednim, czyli można nimi operować (kupno i sprzedaż) na giełdzie. Mogą więc wielokrotnie zmieniać właściciela aż do chwili ich wygaśnięcia. W międzyczasie kolejni posiadacze albo na nich zarabiają (różnica ceny zakupu i sprzedaży), albo tracą. Gdy dochodzi do zawarcia umówionej transakcji, mówimy

0    transakcji rzeczywistej, gdy natomiast strony ostatecznie rezygnują, mamy do czynienia z opcjami futures-nierzeczywistymi.

Bywa, że ze względów finansowych bardziej opłacalne jest odstąpienie od transakcji niż jej realizacja, a to właśnie jest przedmiotem ryzyka.

Innymi rodzajami instrumentów opcyjnych są transakcje wymiany typu swap na stopy procentowe, indeksy giełdowe czy opcje złożone. Istotą tych operacji jest dokonanie równoczesnej wymiany jednego tytułu zobowiązaniowego na drugi lub też wymiana strumieni płatności między stronami. Zamiana walut nosi nazwę swap walutowy i polega na zadeklarowaniu późniejszej ich odsprzedaży. Podobną operacją jest swap procentowy, czyli zamiana wzajemnych obowiązków procentowych. Gwałtowny rozwój instrumentów pochodnych tłumaczy się chęcią zabezpieczenia, jakie dają tym, którzy są zdecydowani kupić lub sprzedać w odpowiednim czasie instrument podstawowy, ale także nieograniczonymi wręcz możliwościami spekulacyjnymi, jakie otwierają się na tym rynku. W obu przypadkach okazują się bardzo skuteczne, co wzbogaciło rynek kapitałowy. Równocześnie nadmiernie rozbudowane operacje i możliwości "elektronicznej" symulacji wartości (i tu przejawia się masowość korzystania z wzorów matematycznych, w tym również z wzoru laureatów tegorocznej nagrody) wpływają na nagłe, a więc często irracjonalne spadki lub wzrosty ich wartości, powodując straty

1    bankructwa jednych i niebotyczne zyski innych.

Po restytucji rynku kapitałowego w Polsce i uruchomieniu giełdy papierów wartościowych kilka banków nieśmiało uruchomiło terminowe transakcje walutowe oraz opcje walutowe. Jest to dopiero początek tego rynku, gdyż eliminacja barier prawnych (nowe brzmienie ustaw: Prawo bankowe,

O obrocie papierami wartościowymi i inne) umożliwi pełniejsze wykorzystanie instrumentów pochodnych. Z tym jednak, że tak zwane młode rynki muszą być szczególnie chronione przed nadmierną spekulacją, co przynajmniej w fazie wstępnej nie sprzyja ich gwałtownemu rozwojowi. Warto bowiem pamiętać, że nieudane operacje na rynkach derywatywów doprowadziły do upadku kilka prestiżowych banków (np. Barings) oraz załamania na giełdach.

W rozwoju teorii derywatywów korzystamy głównie z teoretycznego dorobku innych, chociaż jednym z najbliższych współpracowników Fischera