1933501483

jest wystarczająco przemarznięta. Należy jednak podkreślić, że choć ten „Plan urządzania” był wykonywany zgodnie z obowiązującymi wówczas zasadami, to w znaczący sposób wykraczał poza ich ramy i w bardzo dużym stopniu uwzględniał wyniki badań geobotanicznych i hydrogeologicznych oraz zgodnie z nimi podkreślał konieczność renaturalizacji.

1.9.    Charakterystyka środowiska abiotycznego rezerwatu

Rezerwat leży w krajobrazie wysoczyzny polodowcowej (moreny dennej) o pagórkowatej powierzchni, położonej na wysokości ok. 220-230 m n.p.m. Torfowisko zajmuje rozległe zagłębienie wytopiskowe. Powierzchnia kopuły torfowiska leży w najwyższym punkcie na wysokości ok. 220 m n.p.m., a w najniżej położonych miejscach w pobliżu wypływów na NE i SE skrajach - odpowiednio 214 i 215 m n.p.m. Rzeźbę terenu bardzo urozmaicają położone w obrębie niecki torfowiska mineralne „grzędy”, wznoszące się od 2 do 7 metrów nad powierzchnię torfu.

Największy areał zajmuje złoże torfu wysokiego, na przeważającej powierzchni murszejącego wskutek odwodnienia. W brzeżnych partiach niecki występują torfy przejściowe, również odznaczające się dużym stopniem zmurszenia. Zróżnicowanie gleb bezpośrednio wiąże się z genezą i późniejszymi zmianami skały macierzystej. Pod względem powierzchniowym panują w rezerwacie gleby torfowo-murszowe wytworzone z torfów wysokich i przejściowych (Plan urządzania... 1987). Pierwsze z nich wykształcają się najczęściej w centralnych częściach złoża na głębokim pokładzie torfu, natomiast drugie - na obrzeżach, gdzie złoże jest płytkie. Wszystkie odznaczają się obniżonym poziomem wody gruntowej, zalegającym na głębokości 30-120 cm ppt. Efektem obniżenia poziomu wody jest proces murszenia torfu, objawiający się m.in. zmianą struktury torfu z włóknistej na bezpostaciową, a następnie dekompozycją złoża i obniżaniem jego powierzchni. W najmniej odwodnionych miejscach występują gleby torfowe torfowisk wysokich i przejściowych, odznaczające się znacznie mniejszym stopniem rozkładu torfu, związanego z lokalnie najwyższym poziomem wody.

Na utworach morenowych najczęściej wykształcają się gleby bielicowe właściwe, ukształtowane z piasków słabogliniastych i gliniastych lekkich. Dość rozpowszechnione są także gleby brunatne bielicowane i brunatne kwaśne, powstałe z utworów zwałowych - od glin piaszczystych do piasku gliniastego lekkiego. W najniżej położonych miejscach, na styku z torfami, powstały gleby bielicowe murszaste. Lokalnie z piasków luźnych i słabogliniastych powstały gleby rdzawe bielicowane.

Pod względem klimatycznym rezerwat znajduje się w krainie bytowskiej klimatów pojeziernych w ujęciu Romera (1949), natomiast w regionalnym podziale Kwiecień i Taranowskiej (1974) należy do szczytowej części Krainy Pojezierza Pomorskiego. Ta najwyżej wyniesiona część Pojezierza w skali regionu odznacza się m.in. klimatem najchłodniejszym, najbardziej obfitującym w opady, najniższymi minimami absolutnymi temperatur, największą liczbą dni przymrozkowych i mroźnych, długim okresem zalegania pokrywy śnieżnej i dużą liczbą dni pochmurnych z mgłą.

W obrębie zlewni powierzchniowej obszaru Kurzych Grzęd torfowiska zajmują mniej niż 40%. Wysokie opory filtracji wód wsiąkowych utrzymują zbiorniki wód powierzchniowych i wilgotność wystarczającą dla rozwoju torfowiska. Spadki terenu mineralnego otoczenia są wystarczające dla umożliwienia spływu powierzchniowego w warunkach wysokiego nasycenia wodą ściółki i utworów przypowierzchniowych lub gwałtownych odwilży. Powstały w ten sposób spływ powierzchniowy zwiększa zasilanie wodami zatorfionych obniżeń. Umożliwia to wytworzenie okresowego odpływu powierzchniowego poza zlewnię Kurzych Grzęd — do sieci hydrograficznej: na SE do Jez. Bąckiego i na NE do jez. Lubygość. Odpływ ten przybrał formę trwałą dzięki gęstej sieci rowów odwadniających, odprowadzających wodę do głównych rowów, uchodzących do głębokich wąwozów rozcinających zbocza Rynny Bąckiej i rynny jez. Lubygość. Spowodowało to postępujące osuszenie torfowiska poprzez uniemożliwienie odbudowy jego zapasów wodnych i drenujące działanie sieci rowów odwadniających. Skuteczność oddziaływania rowów jest stosunkowo wysoka ze względu na przeważnie niewielką miąższość złoża (średnio 2-3m).

1.10.    Opis przedmiotów ochrony i cele ochrony

Pierwotnym przedmiotem ochrony było torfowisko wysokie w części przylegającej do Jeziora Wielkiego (stąd wynikała nazwa - Torfowisko nad Jeziorem Wielkim), a od 1957 roku torfowisko oraz miejsca lęgowe głuszca, uwidocznione we współczesnej nazwie Kurze Grzędy, oraz żurawia. Po wyginięciu głuszca (data nieznana, najprawdopodobniej w latach 60. XX w.). Zakres celów i głównych przedmiotów ochrony został rozszerzony w trakcie powiększania rezerwatu w 1989 r.: „Celem ochrony

8