115149

totalitarne od innych systemów niedemokratycznych. Przecież ani jeden system totalitarny nie zosta) obalony lub zasadniczo zmieniony w wyniku interwencji zbrojnej.

Inną cechą o której wspomina Linz, jest zniszczenie lub przynajmniej znaczne osłabienie wszystkich organizacji i grup interesu, jakie istniały przed zagarnięciem władzy przez przywództwo. Możemy więc tutaj mówić o „politycznym monizmie", czyli monopolu władzy. Warto jednak zauważyć, że w systemie totalitarnym występuje charakterystyczny dla państw demokratycznych pluralizm polityczny. Występuje on jednak wewnątrz rządzącej elity władzy. Wspomnieć tu można przykłady rywalizacji SA (Oddziały Szturmowe) i SS (Sztafety Ochronne) w III Rzeszy oraz walki frakcyjne wewnątrz Biura Politycznego i Komitetu Centralnego w KPZR po śmierci Stalina

Wraz jednak z rozwojem i stabilizacją ustroju totalitarnego i gruntowaniem się władzy elity, pluralizm ulega zatarciu, co wynika przede wszystkim z utożsamia się poszczególnych członków organizacji z poszczególnymi obszarami polityki. Dynamika przekształceń ustroju totalitarnego wynika wg Linza z witalności ideologii, partii i satelickich organizacji oraz siły ekipy przywódczej. Jako że przekształcenia te nie są pozbawione napięć, transformacje systemowe mają charakter cykliczny, czyli gwałtowny i rzadki.

Podsumowując Linz wyróżnia 3 główne elementy, które pozwalają uznać system za totalitarny:

Centralny ośrodek sprawowania władzy, która ma charakter monistyczny, choć samo centrum nie jest monolityczne. Wszelki pluralizm instytucji i grup istnieje jedynie za przyzwoleniem centrum.

Powszechna, oficjalna Ideologia, z którą identyfikuje się przywódca i partia. Służy ona jako podstawa polityki, oraz narzędzie manipulacji, której celem jest legitymizacja władzy totalitarnej. Kreuje rzeczywistości określając co jest dobre, a co złe.

Centralne miejsce ideologii prowadzi oczywiście do prześladowania wszelkich nie uznawanych systemów idei i licznych konfliktów Zwalcza się nie tylko inne wartości, ale także przekonanie o autonomii poszczególnych sfer żyda takich jak: nauka, religia, sztuka, architektura, ekonomia. Ideologia obejmuje całość życia i wszystkie formy ekspresji i działań ludzi mając wyrażać cele przez władzę postawione.

Zdaniem Linza są również pozytywy tak wielkiej roli ideologii Nobilituje ona wykształcenie, kulturowy awans mas. Większą rolę odgrywają propaganda, masowe kształcenie, szkolenie kadr. Dodatkowe gratyfikacje są przeznaczone dla intelektualistów identyfikujących się z systemem. Masowe życie polityczne wymaga rozwoju masowej edukacji i komunikacji.

Obywatelskie uczestnictwo w życiu politycznym I społecznym państwa, które jest popierane i nagradzane przez władzę. Wycofanie się z polityki, apatia, obojętność, bierna postawa poddańcza - typowa dla reżimów autorytarnych - jest w systemach totalitarnych uznawana za niepożądaną i nawet karana

W totalnych państwach oczekuje się i wymaga nie tyle zwykłej akceptacji panującej ideologii i władzy (jak to jest w autorytaryzmie), ale aktywnej partycypacji w życiu publicznym. Tyle że wskazany jest tu tylko jeden .kanał partycypacji', a kierunek aktywności wyznacza jeden ośrodek władzy. Reżim domaga się więc, by wszyscy brali udział w tworzeniu .nowego ładu” i równie aktywnie służyli oficjalnej ideologii. Ta cecha totalitaryzmu odróżnia je szczególnie mocno od większości .nietotalitarnych systemów niedemokratycznych', a zbliża paradoksalnie do ustrojów demokracji partycypacyjnej. Zmuszanie społeczeństwa do udziału w życiu politycznym prowadzi często do stosowania przymusu, a co za tym idzie terroru, co jest kolejną cechą wyróżniającą totalitaryzm. Ingeruje się ponadto w prywatność obywateli i zmusza do konformizmu.

Kluczowe znaczenie dla funkcjonowania systemów totalnych odgrywa partia hegemoniczna. Systemy te są zdolne do głębokiej penetracji społeczeństwa, wywierania

2