115960

SEDYMENTACJA

To proces osadzania się na powierzchni lądów oraz den morskich i oceanów różnorodnego materiału transportowanego przez wiatr, wodę, lodowce.

Tworzenie się osadów lądowych

-Akumulacja rzeczna

Depozycja grubszych materiałów niesionych przez rzekę, prędkość rzeki jest za mała by dalej przenosić materiał transponowany. Rodzaje aluwiów rzecznych: gruboziarniste (materiał tworzy mielizny korytowe), meandrujące (tworzą się mielizny i wały odsypowe). Materiał jest przerabiany przez rzekę: kruszenie (rozbijanie, pękanie okruchów), abrazja ( naroża i krawędzie okruchów są zaokrąglaną przez działanie rzeki). Gdy rzeka traci nośność i osadza materiał na dnie. Grubsze niżej, lżejsze wyżej, jest to warstwowanie dna. Delty powstają tam, gdzie rzeka uchodzi do zbiornika wodnego, a materiały zostają złożone, nie ma siły transportowej, mogą być palczaste, łukowe, klinowe. Estuarium- lejkowate ujście, gdy rzeka wpada do morza lub oceanu, zaznaczają się pływy i następuje mieszanie się wód morskich.

-Akumulacja lodowcowa

Wilkośc i ilość niesionego materiału jest uzależniona od ukształtowania podłoża i masy lodu. Może być niesiony na lodzie lub w środku lodu i przy spągu. Morena - osad niesiony na lub w lodowcu lub osad wytopiony z lodowca. Morena powierzchniowa to głazy, bloki i okruchy skalne na powierzchni lodowca. Morena boczna to materiał skalny po bokach. Morena środkowa to kontakt dwóch lodowców, morena czołowa to materiał złożony w wał lub ciąg pagórka przed czołem lodowca. Denna to materiał skalny przymarznięty do spągu lodowca. Drumliny to wąskie wzgórza zbudowane z osadów lodowcowych, wydłużone w kierunku ruchu lodu. Osady fluwioglacjalne -wody pochodzące z topienia lodowców wynoszą materiał skalny, po wypłynięciu spod lodowca ich siła maleje i materiał osiada, przy czole grubsze, dalej drobniejsze. Kemy- pagórki z nierówną powierzchnią, zbudowane z piasków i żwirów. A gdy wody nie znajda odpływu gromadzą się w jeziorach i powstają w nich osady limnoglacjalne.

- Akumulacja eoliczna

Depozycja pod działaniem wiatru. W czasie transportu materiał jest sortowany i obrabiany mechanicznie. Unoszony materiał zostaje rozdzielony na piaski lotne i pyły atmosferyczne. Piasek zatrzymuje się na przeszkodach (głazy, pagórki) i się tam gromadzi tworząc wyniosłość czyli wydmę. Mogą być paraboliczne, nieregularne, barchany. Główna działalność przy brzegach i na pustyniach. Pyły atmosferyczne (z pustyń, wybuchów wulkanów), gdy opadną na powierzchnię nie mogą zgromadzić się w większej ilości. Less- typowy utwór akumulacyjny pyłów atmosferycznych. Tworzy strome lub pionowe ściany. Osady te są warstwowane przekątnie lub krzyżowo.

-Utwory jeziorne

Zamknięta woda przez kontynenty. Sedymentacja w podobnych warunkach jak w morzu. Powstanie -pochodzenie tektoniczne , odcięte zatokami, lodowce, odcięte meandry rzeki, w kraterach wulkanicznych. W słodkowodnych jest bujne życie organiczne zależne od temperatury i tlenu. Podział: eutroficzne (obfita flora), oligotroficzne (ubogie we florę), dystroficzne (ubogie w tlen i florę). Osady