112853

o Zakaz - wskazuje typy zachowań uznanych przez prawo za niedopuszczalne, zaś ich zrealizowania pociąga za sobą negatywne konsekwencje. Zakazane przez prawo są czyny; w przypadku czynności konwencjonalnej mówimy o odebraniu jej skuteczności prawnej, jeżeli zostały naruszone warunki określone w hipotezie itp. Dwie formy zakazu:

❖Sformułowanie normy jednoznacznie kwalifikującej dane zachowanie jako niedopuszczalne ❖Sformułowanie normy określającej sankcję, jaka powinna być zastosowana do sprawcy określonego zachowania

o Dozwolenie - możliwe formy:

❖    Dozwolenie słabe - dozwolone jest wszystko to, co nie jest zakazane lub nakazane; zasada ta nie odnosi się do organów władzy publicznej

❖    Dozwolenie mocne - prawo dokładnie i wyraźnie mówi, co nam wolno, ale oczywiście przymusu nie ma

F.    Obowiązek i uprawnienie - w treści dyspozycji normy prawnej sformułowany może być:

•    Obowiązek - norma prawna ustanawia dla danego rodzaju adresatów i w danych warunkach (określonych w hipotezie) nakaz lub zakaz określonego zachowania

•    Uprawnienie - norma prawna przewiduje dla danego rodzaju adresatów i w danych warunkach pewną możność zachowania się, ale zachowanie to nie jest obowiązkiem adresata (dozwolenie); rodzaje uprawnień:

o Uprawnienia podmiotów do zachowań własnych - wynikają albo z dozwoleń mocnych, albo z norm zakazujących innym podmiotom ingerencji w daną sferę zachowań podmiotu uprawnionego; wyróżniamy:

❖    Wolności prawnie chronione - możliwość podejmowania pewnych czynów; nie wiąże się z nimi żaden obowiązek innego podmiotu do działania, lecz założenie, że inne podmioty powstrzymają się od naruszania tego uprawnienia (DLA INNEGO PODMIOTU NIE WYWOŁUJĄ OBOWIĄZKU PODJĘCIA JAKIEGOŚ DZIAŁANIA)

>    Immunitet - niepodleganie kompetencji innych podmiotów (np. organów władzy); (wyłączenie spod jakiegoś obowiązku - wolność od)

❖    Prawa-upoważnienia - określane przez prawo uprawnienie do dokonywania istotnych prawnie czynności konwencjonalnych; w prawie cywilnym są one podstawą czynności prawnych; w prawie publicznym nazywamy je kompetencjami; w odróżnieniu od wolności prawnie chronionych oprócz obowiązku innych osób do nieingerencji w zachowania uprawnionego mogą przewidywać też obowiązek podjęcia określonego działania (DLA INNEGO PODMIOTU MOGĄ WYWOŁAĆ OBOWIĄZEK PODJĘCIA JAKIEGOŚ DZIAŁANIA)

(upoważnienie jakiegoś organu do wydania aktu wykonawczego na podstawie ustawy może być obligatoryjne lub fakultatywne)

>    Przywilej - podmiot jest uprawniony do podejmowania pewnych działań w sposób wyłączny lub traktowania szczególnie korzystnie w porównaniu z innymi podmiotami; (uprawnienie do czegoś pozytywnego - wolność do)

o Uprawnienia sensu stricto - uprawnienia do zachowań innych podmiotów; uprawnieniu podmiotu A odpowiada obowiązek podmiotu B

•    Kompetencja - patrz niżej

G.    Prawo podmiotowe - zespół uprawnień podmiotu prawa (gł. osoby fizycznej lub prawnej)

•    W teorii prawa naturalnego prawa podmiotowe są przyrodzone i niezbywalne; wynikają z godności człowieka; akt normatywny może je co najwyżej potwierdzić

•    W teorii praw pozytywnych podlegają one jedynie silniejszej ochronie

•    Współcześnie niemal powszechnie uznaje się szczególny rodzaj praw podmiotowych - prawa człowieka

•    Prawa podmiotowe proste i złożone: o Proste - pojedyncze uprawnienie

o Złożone - zespół uprawnień różnego rodzaju (np. prawo własności)

•    Podział na erga omnes i interpartes:

o Prawa podmiotowe skuteczne wobec wszystkich (erga omnes)

o Prawa podmiotowe skuteczne tylko między określonymi osobami [inter partes) - np. stronami umowy

•    Majątkowe (np. prawo własności, prawo dziedziczenia) i osobiste prawa podmiotowe (np. nietykalność cielesna, prawa wyborcze, niemajątkowe prawa autorskie)

H.    Kompetencja - upoważnienie przyznane pewnemu podmiotowi do dokonania określonej doniosłej prawnie czynności konwencjonalnej, przy czym skorzystanie z takiego upoważnienia powoduje po stronie innego podmiotu powstanie obowiązku określonego zachowania się; na określenie kompetencji składają się:

o Norma wskazująca podmiot, przedmiot i sposób dokonania czynności konwencjonalnej - za zachowanie niezgodne z tą normą grozi sankcja nieważności