123926

relacji do Boga. Jest to relacja osobowa. Bóg nie degraduje ludzkiej osoby, ale dopomaga człowiekowi w pełnym stawaniu się osobą.

3. Poglądy Mouniera

A.    Osoba i wspólnota

Osoba według Mouniera nie jest bytem ani przedmiotem. Nie jest też ona jakąś kombinacją cech. Nie jest wreszcie wyłącznie indywiduum. Osoba jest niedefiniowalna i niewyrażalna w kategoriach racjonalnych. Jest ona rzeczywistością duchową w człowieku, którą człowiek może poznawać i tworzyć od wewnątrz. Jest ona czymś niepowtarzalnym, co przynależy tylko do człowieka, który ją kształtuje. Osoba ludzka tym się odznacza, że nie jest nigdy dokończona: jest więc czymś dynamicznym, otwartym. Człowiek jest auto-kreatorem swojej osoby. Osobą trzeba się ciągle stawać. Osoba jest niepowtarzalna. Ta niepowtarzalność powoduje to, że niemożliwa jest do przekazania treść przeżyć osobowych Osoba ludzka żyje we wspólnocie osób. Personalizm jest doktryną, która żąda najlepszych warunków dla rozwoju osoby ludzkiej, a warunki te osoba znajduje tylko we wspólnocie. Personalizm nie jest więc indywidualizmem. Pomiędzy ludźmi możliwe są dwa typy relacji: rzeczowa i osobowa. W cywilizacji mieszczańskiej, krytykowanej przez Muoniera za to, że nie stwarzała warunków rozwoju osoby, dominowały relacje rzeczowe. Relacja osobowa jest nacechowana miłością. Mounier krytykował także filozofię Kartezjusza, która skupiła się na własnej jaźni. Człowiek, podmiot myślący, jest tam przedstawiony jako byt egocentryczny, izolowany od innych. Według Mouniera formułę: "myślę, więc jestem", trzeba zastąpić inną: "kocham, więc jestem". "Osobą osób" jest Absolut, Bóg. Ludzka osoba jest stworzona na obraz boskiej osoby. Najdoskonalszym przykładem dialogu międzyosobowego jest Trójca Święta. Dialog między osobami ludzkimi powinien polegać na dostrzeganiu pierwiastków prawdy we wszystkich nurtach. Mounier stawiał tylko jeden warunek, umożliwiający dialog. Jest nim uznanie człowieka za wartość najwyższą. Uważał on, że wokół idei wartości i godności człowieka możliwy jest dialog tak różnych kierunków, jak chrześcijaństwo, egzystencjalizm i marksizm.

B.    Filozofia społeczna

Poglądy społeczno-polityczne Mouniera były konsekwencją jego personalizmu. Uważał, że jedność światopoglądowa społeczeństwa, jaka występowała w średniowieczu, przeminęła i być może nigdy nie powróci. Faktem jest i będzie wielość światopoglądów. Właściwą odpowiedzią na ten fakt jest tolerancja, pluralizm, pozwalający osobom ludzkim rozwijać się zgodnie z przyjętą przez nie hierarchią celów i wartości w ramach społeczeństwa, realizując dobro wspólne. Kierując się kryterium dobra osoby i możliwości jej rozwoju Mounier krytykował różne formacje polityczne, zarówno totalitaryzm, jak i mieszczańską demokrację. Był też zdecydowanym antykapitalistą. Uważał, że w kapitalizmie nie mogą zaistnieć warunki dla pełnego rozwoju każdej osoby ludzkiej. Kapitalizm jest, jego zdaniem, związany z cywilizacją pieniądza, która fałszuje porządek wartości, zniekształca też międzyludzkie relacje. Mounier postulował potrzebę takiego ustroju społecznego, który nie tylko wykluczy niesprawiedliwość społeczną, ale który ponadto przywróci właściwą hierarchię wartości i będzie służył rozwojowi duchowemu człowieka. Te postulaty, połączone z antykapitalizmem i z przekonaniem o szczególnej roli proletariatu, zbliżały myśl Moniera do marksizmu Był on świadom wszystkich różnic zachodzących pomiędzy marksizmem, a personalizmem chrześcijańskim. Pomimo to uważał, że oba światopoglądy będą musiały ze sobą nie tylko współistnieć, ale także współpracować w kształtowaniu przyszłej