123933

wieku dokonał się tzw. zwrot językowy (linguistic tum). Trzecim elementem charakterystycznym filozofii analitycznej jest logika. Uważa się, że techniki logiczne są najlepszymi narzędziami dla starannego badania języka. Filozofia analityczna jest przywiązana do ścisłości i do precyzji. Czwarta wreszcie jej cecha - to nastawienie obiektywne. Analitycy odrzucają subiektywizm, szukając obiektywnych racji dla wypowiadanych tez.

Kolebką filozofii analitycznej był, jak wspomniano, uniwersytet w Cambridge. Pierwszy okres brytyjskiej filozofii analitycznej zdominowały prace Russela i wczesnego Wittgensteina (tzw. Wittgensteina I, z okresu jego Traktatu logiczno-filozofcznego). Analiza języka skoncentrowana była raczej na języku naukowym i filozoficznym. Wykorzystywała ona ścisłe techniki logiczne.

Drugim etapem rozwoju biytyjskiej filozofii analitycznej była tzw. filozofia lingwistyczna, której głównym ośrodkiem był Oksford. Mianem filozofii lingwistycznej określa się filozofię języka potocznego (ordinaiy language). Rozwinęła się ona przede wszystkim pod wpływem poglądów "późnego" Wittgensteina (tzw. Wittgensteina II, z okresu Dociekań filozoficznych). Dominacja tego nurtu filozoficznego przypadła na lata 1945-1960. Jej przedstawicielami byli przede wszystkim: Gilbert Ryle, Jolin L. Austin. Według nich, język potoczny posiada swą własną logikę, której nie da się całkowicie ująć przez żaden system formalny. W usuwaniu problemów filozoficznych i w ich rozwiązywaniu należy respektować tę odmienną logikę. Trzeba zwrócić uwagę nie tylko na różnice w znaczeniach słów, ale także na sposoby używania języka. W późniejszym okresie, zwłaszcza za sprawą J. Austina, zwrócono uwagę także na język religijny, dając początek tzw. analitycznej filozofii religii. Do jej czołowych przedstawicieli należą m.in.: John Hick i Richard Swinbume.

Po 1960 roku wielkie zainteresowanie filozofią lingwistyczną oraz analizą języka potocznego znacznie osłabło. Od początku lat osiemdziesiątych zaczęło ponadto słabnąć zainteresowanie samym językiem w obrębie anglojęzycznej filozofii analitycznej. Mówi się o tym, że dobiegł swego kresu ten etap w dziejach liistorii filozofii, który rozpoczął się zwrotem językowym. Obecnie podkreślono, że nie można analizować języka w oderwaniu od funkcjonowania całego ludzkiego umysłu. Zaczęła się przeto rozwijać tzw. filozofia umysłu (Philosophy of Mind) oraz cała grupa nauk, zaliczana do tzw. nauk kognitywnych (cognitive science). Nauki te zajmują się strukturą umysłu i jego funkcjami. Wykorzystują bogaty zasób wiedzy na temat mózgu i procesów poznawczych, dostarczanej przez psychologię i neurofizjologię. Do najbardziej znanych filozofów zajmujących się problematyką umysłu należą: Daniel Dennet i Jolin Searle.

3. Poglądy filozoficzne

A. Wittgenstein I

Wczesne poglądy Wittgensteina zawarte zostały w jego Traktacie logiczno-filozoficznym.

Jest to dzieło złożone z 526 tez odpowiednio ponumerowanych. Każda teza główna, za wyjątkiem ostatniej (7), miała tezy poboczne w formie komentarza. Dotyczyły one takich zagadnień, jak: struktura świata i języka, zadania filozofii, problem tego, co niewyrażalne.

W Traktacie zawarta jest tzw. teoria odwzorowania logicznego. Podobne stanowisko sformułował B. Russel. Teoria odwzorowania logicznego dotyczy relacji pomiędzy językiem a światem. Język jest tu pojęty jako narzędzie opisu świata. Według Wittgensteina, pomiędzy językiem a światem istnieje ścisła korelacja, ale nie tożsamość. Język jest pojęty jako obraz rzeczywistości. Nazwom (prostym znakom) odpowiadają przedmioty (to, co proste); zdaniom elementarnym (układom nazw) odpowiadają stany rzeczy (układy przedmiotów); innym zdaniom (układom zdań elementarnych) odpowiadają sytuacje (układy stanów rzeczy), zdaniom prawdziwym odpowiadają fakty. Dzięki temu odwzorowaniu zdania logiki mogą służyć do opisu rzeczywistości. Zdanie sensowne jest więc logicznym obrazem sytuacji. Pogląd ten nawiązuje do poglądu B. Russela, zwanego atomizmem logicznym. Wittgenstein wyraził to w tezie nr 5.6: "Granice mego języka oznaczają granice mego świata".