46341

Rząd to naczelny i kolegialny organ władzy wykonawczej, złożony z premiera i ministrów, powołany w celu prowadzenia polityki państwa oraz kierowania działalnością administracji. Pozycja t7ądu, podobnie jak głowy państwa, jest zależna od przyjęcia określonego systemu rządów.

W amerykańskim systemie prezydenckim rząd ma charakter nieformalny, ponieważ jest organem pozakonstytucyjnym. W skład rządu wchodzą stojący na czele poszczególnych departamentów sekretarze. Nie posiadają oni jednak własnych konstytucyjnych kompetencji, działają w ramach kompetencji prezydenta. Zgodnie z prawem sekretarze są jedynie pomocnikami prezydenta, wykonawcami jego decyzji, zobowiązanymi do realizacji jego polityki i przed nim odpowiedzialnymi. Prezydent mianuje sekretarzy (za radą i zgodą Senatu) i może ich w każdej chwili odwołać.

W systemie parlamentarnym rząd. składający się z premiera i ministrów, posiada rzeczywista władzę rządzenia i prowadzenia polityki państwa. Rząd powoływany jest zwykle przez głowę państwa, jest odpowiedzialny politycznie przed parlamentem, musi posiadać zaufanie większości parlamentarnej, musi więc reprezentować jego większość. Zwykle premierem zostaje lider partii, która W7grała wybory.

W ramach systemu parlamentarnego można wyróżnić trzy rodzaje stosunków wewnętrznych w rządzie:

-    system kolegialny, w którym premier jest tylko primuni inter pares, nie posiada wewnątrz rządu szczególnej pozycji, jedynie przewodniczy posiedzeniom rządu, który wspólnie podejmuje decyzje państwowe, np.;

-    system gabinetowy, w którym premier stoi na czele rządu, jest jego organem kierowniczym, określa kierunki polityki państwa, wskazuje kandydatów na ministrów, np. ;

-    system kanclerski, w którym ministrowie są podporządkowani kanclerzowi, jedynie kanclerz ponosi odpowiedzialność polityczną za działalność rządu przed parlamentem, lecz jest ona realizowana jedynie przez instytucję konstruktywnego wotum nieufności. np. RFN

W systemie półptezydenckim rząd powoływany jest prezydenta i odpowiada politycznie przed parlamentem (niekiedy także przed prezydentem). Pracami rządu kieruje premier, ale często rząd działa w ramach linii politycznej prezydenta, aktywnie uczestniczącego w rządowych pracach i posiadającego dominujący wpływ na jego funkcjonowanie. Np. Francja

W systemie parlamentarno- komitetowym rząd jest wybierany, kontrolowany, odwoływany przez parlament, jemu podporządkowany i przed nim ponosi odpowiedzialność, stąd bywa nazywany komitetem wykonawczym parlamentu. Np. Szwajcaria.

W państwach demokratycznych występują dwie procedury kształtowania rządu:

-    parlamentarna, charakterystyczna dla systemu parlamentarno- gabinetowego i systemu parlamentarno- komitetowego. W systemie parlamentarnym formalnie głowa państwa mianuje premiera, a na jego wniosek pozostałych członków rządu, lecz faktycznie skład rządu zależy od większości parlamentarnej;

-    pozaparlamentarna, stosowana w systemie prezydenckim, gdzie decydujący głos o składzie rządu należy do prezydenta. Procedura ta występuje we Francji w sytuacji zgodności orientacji politycznej prezydenta i większości parlamentarnej.

4. Odpowiedzialność władzy wykonawczej

Odpowiedzialność władzy jest istotną kategorią w założeniach i realiach demokratycznego państwa prawnego. Prawo konstytucyjne przewiduje dwa rodzaje odpowiedzialności:

-    polityczna - to odpowiedzialność za kierunek sprawowania urzędu, celowość prowadzonej polityki, trafność decyzji i sposób realizacji polityki (jest pojęciem szerszym niż odpowiedzialność parlamentarna, chociaż oba pojęcia są często stosowane synonimicznie). Obejmuje bowiem odpowiedzialność przed parlamentem, ale także przed innymi podmiotami, przede wszystkim wyborcami i partiami politycznymi. Odpowiedzialność może mieć miejsce wówczas, gdy dochodzi do różnicy poglądów między większością parlamentarną a określoną osobą (osobami) na temat prowadzonej polityki. Odpowiedzialność ta jest egzekwowana przez parlament, ma postać rywalizacji politycznej, a jej konsekwencją może być odwołanie osoby (osób) ją ponoszącej. Odpowiedzialność polityczna może mieć charakter:

-» solidarny;

—» indywidualny;

Może być ponoszona przed:

-» wyborcza - przed wyborcami;

-» przed narodem;

-> przed partią polityczną.