0287

Władza wykonawcza

2. Rząd jako instytucja władzy wykonawczej

O ile monarcha czy prezydent reprezentują państwo jako trwałą i ciągłą wspólnotę polityczną, o tyle rząd i stojący na jego czele premier stanowią wyraz ograniczonego czasowo układu sił politycznych, jaki wyłonił się w wyniku wyborów. Mówiąc o rządzie (gabinecie), mamy na myśli kolegialne centrum decyzyjne, poprzez działania którego najpełniej objawia się wola partii lub koalicji określanych jako rządzące. W tym właśnie miejscu, przynajmniej w reżimie parlamentarnym, podejmowane są rozstrzygnięcia przesądzające o zasadniczym kierunku polityki zagranicznej i wewnętrznej; tutaj programy polityczne partii, które zdobyły władzę, przekuwane są na politykę państwa. Konstytucje przewidują, że rząd to kolegialny organ państwowy złożony z premiera i ministrów, ponoszący za swą działalność odpowiedzialność przed parlamentem (niekiedy także i przed głową państwa). Jednakże dla tego właśnie grona rezerwuje się często pojęcie gabinetu. W jego skład - uczestnicząc w posiedzeniach rady ministrów z pełnoprawnym głosem - wchodzą często również niektórzy sekretarze stanu. Z formalnego punktu widzenia gabinet tworzą tylko premier, wicepremierzy i ministrowie, którzy są gotowi do ustąpienia w razie utraty zaufania parlamentu. Nie zmienia to jednak faktu, że polityczna pozycja sekretarzy i podsekretarzy stanu bywa często istotna, zwłaszcza w procesie formowania ekipy rządzącej. Wyraża się to m.in. w tym, że stanowiska te są przedmiotem międzypartyjnych przetargów ze względu na związane z nimi dostęp do informacji oraz możność aktywnego uczestnictwa w procesie przygotowywania decyzji gabinetu. Dlatego też należy zgodzić się z oceną hiszpańskiego politologa Antonio Bara, iż w hierarchicznej strukturze rządu należy wyróżnić trzy poziomy: polityczny - obejmujący zarówno gabinet, jak i zespół sekretarzy stanu, podsekretarzy stanu oraz sekretarzy generalnych, pośredni - który tworzy grupa dyrektorów generalnych (szefów departamentów), oraz administracyjno-techniczny - złożony z urzędników ministerialnych.

Charakterystyczną cechą rządu jest to, że działa on kolegialnie i za swoje działania ponosi solidarną odpowiedzialność (która nie wyklucza odpowiedzialności indywidualnej premiera i poszczególnych ministrów). Dodajmy od razu, że nie dotyczy to republik prezydenckich, w których coś takiego, jak gabinet podejmujący kolegialnie decyzje, nie istnieje. Sekretarze poszczególnych resortów (stanowiący odpowiednik ministrów) są powoływani przez prezydenta celem kierowania całokształtem spraw do resortów tych należących; decyzje będące urzeczywistnieniem władzy wykonawczej podejmuje natomiast jednoosobowo głowa państwa. Sekretarze mogą być

283