0247

257

10.1. Pojęcie i znaczenie władzy wykonawczej

o, ile z wyróżnionych uprawnień posiada prezydent możemy mówić o prezy-nturze dominującej, korygującej lub symbolicznej¹. Biorąc pod uwagę zakres rawnień legislacyjnych, S. Mainwaring i M. Shugart wyróżniają cztery modele ezydentury: potencjalną dominację, prezydenturę aktywną, prezydenturę re-ią oraz prezydenturę potencjalnie marginalną¹. Z kolei polska badaczka, alizując doświadczenia Europy Środkowej i Wschodniej wyróżnia prezydentu-wtadczą (umożliwiającą wspóladministrowanie państwem i wywieranie zna-icego wpływu na rząd), wzmocnioną (charakteryzującą się znaczącymi upraw-miami), aktywną (umożliwiającą spełnienie roli arbitra w sytuacjach przesileń kryzysów politycznych) oraz symboliczną (sprowadzającą się do spełniania kcji reprezentacyjnych i ceremonialnych)². Zarówno kryteria, jak i typologie oponowane przez poszczególnych autorów dosyć znacznie się różnią.

Konstruując narzędzia pomiaru siły prezydentury, należy dążyć do tego, by powiadały one trzem kryteriom. Po pierwsze, muszą to być uprawnienia istot-, w tym sensie, że ich realizacja pozwala na mówienie o przywództwie politycz-i w państwie i uzyskaniu przewagi nad innymi podmiotami polityki, w tym nad rlamentem i rządem. Po drugie, muszą to być uprawnienia dyskrecjonalne rażające autentyczną wolę prezydenta). Po trzecie, muszą to być uprawnienia ocznie urzeczywistniane (a nie tylko umieszczone w konstytucjach). Jak się daje, do najistotniejszych uprawnień prezydenta należą: 1) możność decydo-ia o rozwiązaniu parlamentu przed upływem terminu, 2) możność przeforso-ia kandydatury premiera, 3) możność dyskrecjonalnego zdymisjonowania emiera, 4) prawo weta wstrzymującego decyzje parlamentarne oraz 5) prawo dawania dekretów. Pomimo różnic w rozwiązaniach normatywnych, można po--dzieć, że wszystkie wymienione wyżej możliwości posiadają prezydenci Rosji, ainy i Francji (w tym ostatnim przypadku jedynie w sytuacji, w której więk-ość parlamentarna popiera prezydenta). Silę prezydentury w poszczególnych stwach europejskich (pod uwagę wzięto wyłącznie te, w których prezydenci są aniani w wyborach powszechnych) na podstawie przedstawionych wyżej kryte-'w ukazuje tabela 20:

Jest rzeczą charakterystyczną, że większość krajów postkomunistycznych iera model reżimu politycznego, w którym, pochodzący z wyborów powszech-ch, prezydent dysponuje faktyczną władzą - wykorzystywaną niekiedy, jak Rosji, na Ukrainie do 2004 r. czy w Chorwacji do 1999 r. - do wprowadzania loosobowej dyktatury. Można wskazać na pewną prawidłowość; silna prezy-tura jest ustanawiana w państwach ze stosunkowo słabymi tradycjami demo-acji parlamentarnej lub ich brakiem (za przykład mogą posłużyć Rosja czy mina). Uprawnienia prezydenckie są konstruowane w taki sposób, by w razie nfliktu z większością parlamentarną głowa państwa mogła ją spacyfikować, np. zydentowi Rosji przysługuje prawo zarówno wydawania dekretów z mocą usta-. jak i rozwiązania parlamentu w sytuacji, w której trzykrotnie odmówi on wo-

¹    Ibidem, s. 309.

2

1

M. Shugart. S. Mainwaring, op. cit, s. 49.

2

Zob. B. Dziemidok-Olszewska, Instytucja prezydenta w państwach Europy Środkowo-hodniej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Sktodowskiej, Lublin 2003, s. 330.