0237

247

10.1. Pojęcie i znaczenie władzy wykonawczej

nej władzy wykonawczej pochodzą z bezpośrednich wyborów. W pozostałych rządy są konsekwencją elekcji parlamentarnych i funkcją wyłonionego w ich wy-i układu sił w parlamencie. Maksymalizacja zysków wyborczych, do której l poszczególne partie polityczne ma przede wszystkim na celu poprawę swojej ^rcji w grze o utworzenie gabinetu. Faktycznym priorytetem partii politycznych estniczących w elekcjach parlamentarnych jest bowiem możność wpływania kształt polityki państwa, którą realizuje się poprzez uczestnictwo w rządzie, nie samą tylko obecność w parlamencie. Również wyborcy, decydując się na porcie określonej partii dają tym samym wyraz swemu pragnieniu, by weszła ona skład rządu i co najmniej współkształtowała jego politykę.

Po drugie, ocena dokonań rządzących, stanowiąca podstawę decyzji podejmowanych przez wyborców dotyczy przede wszystkim podmiotów władzy wyko-nawczej. Osiągnięcia i porażki rządu stanowią najczęstsze kryterium, jakim kierują się wyborcy udzielając lub odmawiając rządzącym swego zaufania¹. Wejście danej partii w skład gabinetu oznacza zatem przyjęcie na siebie odpowiedzialności za jej dalsze losy wyborcze. Ma to szczególne znaczenie w młodych demokracjach, w których nie zdołały się jeszcze ukształtować w miarę trwale więzi między partiami a elektoratem, a nazwy partii - pomijając nieliczne wyjątki - nie pełnią jeszcze funkcji marki produktu politycznego. Nic więc dziwnego, że w państwach Europy Środkowej i Wschodniej udział w rządach kończy się często zejściem ze sceny politycznej (Węgierskie Forum Demokratyczne, Łotewska Droga, polska AWS czy też Konwencja Demokratyczna Rumunii). Z drugiej strony, błędy popełnione przez rząd, a zwłaszcza przez premiera, mogą okazać się przyczyną niespodziewanych nawet porażek wyborczych. Przekonał się o tym premier Hiszpanii J.M. Aznar, gdy na kilka dni przed wyborami 2004 r., obarczył odpowiedzialnością za zamach terrorystyczny w Madrycie separatystów baskijskich. Opinia publiczna nie pogodziła się z tym oskarżeniem, w rezultacie czego pewne niemal zwycięstwo rządzącej od 1996 r. Partii Ludowej J.M. Aznara wymknęło się jej z rąk.

Po trzecie wreszcie, sprawowanie władzy wykonawczej przez jedną osobę wiąże się ściśle z kwestią przywództwa politycznego. Z tego punktu widzenia władza wykonawcza może być traktowana jako przejaw instytucjonalizacji przywództwa na poziomie państwowym². Zwycięzcą w rywalizacji o stanowisko prezydenta lub premiera staje bowiem na czele państwa i należy do kręgu przywódców politycznych kontynentu i świata. Istotne jest zatem to, w ramach jakich struktur władzy wykonawczej urzeczywistnia się faktyczne przywództwo polityczne. Jeśli przywódcą jest wyłaniany w wyniku wyborów powszechnych prezydent, mamy do czynienia ze stabilizacją przywództwa; pomijając okoliczności nadzwyczajne (np. popełnienie przestępstwa) może ono zostać zakwestionowane jedynie w wyniku kolejnej elekcji. Jeśli przywódcą jest premier, sytuacja staje się bardziej złożona. Jego siła jest zależna nie tylko od poparcia, jakim cieszy się wśród wyborców, ale

1

   Zob. I. Budge, D. Farlie, Explaining and Predicting Electlons: Issue Ęffect and Party Strate-gtes in Twenty Three Democracies, Allen & Urwln, London 1983, s. 34-35.

2

   Zob. szerzej. A. Antoszewski, Instytucjonalizacja przywództwa politycznego w państwach postkomunistycznych, w: L. Rubisz, K. Zuba, Przywództwo polityczne. Teorie i rzeczywistość, Wydawnictwo Adam Marszalek, Toruń 2004, s. 38-54.