46849

Kanon jedynej różnicy eliminuje spośród możliwych przyczyn badanego zjawiska wszystkie te okoliczności, których brak nie wpływa na pojawienie się danego zjawiska (tzn. może ono się zdarzyć nawet przy braku tych okoliczności), pozostawiając tę jedyną okoliczność, której brak sprawia, że to zjawisko się nie pojawia, nawet w sytuacji, gdy zaistnieją wszystkie inne okoliczności zwykle mu towarzyszące.

Kanon jedynej różnicy prowadzi zwykle do wykrycia przyczyny (lub jej niezbędnego składnika), w sensie warunku koniecznego, bez której owe zjawisko w ogóle się nie może pojawić. Np. stwierdzono, że jeśli do pewmego odczynnika doleje się roztworu kwasu solnego, to wytrąca się w nim jakiś osad. Próbujemy ustalić, co powoduje wydzielenie się tego osadu, kwas czy w^roda Bierzemy trzy probówki z tym odczymiikiem. Do jednej z nich nalewamy wody. Do drugiej wlewamy kwas. Do trzeciej wodę i kwas. W efekcie zauważamy, że w dwóch probówkach, w których byl kwas, wytrącił się osad. W probówce, w której kwasu nie było, osadu nie zaobserwowano. Na tej podstawie mamy praw^fo mniemać, że przyczyną wytrącenia się tego osadu jest kwas.

Kanon połączonej metody zgodności i różnicy

Kanon połączonej zgodności i różnicy polega na zastosowaniu obu metod, zgodności i różnicy. Wpierw stosuje się metodę zgodności, a potem metodę różnicy. Metodą zgodności eliminuje się spośród możliwych przyczyn te okoliczności, które nie zawsze występują wraz z danym zjawiskiem, pozostawiając te, które zawsze wraz z nim współistnieją. Z kolei kanon jedynej różnicy eliminuje spośród tych pozostałych okoliczności, jako możliwych przyczyn danego zjawiska, te okoliczności, których brak nie wyklucza tego zjawiska, pozostawiając tylko tę, której brak to zjawisko wyklucza. W ten sposób wirioskowanie metodą połączonej zgodności i różnicy powiimo doprowadzić do wykrycia przyczyny danego zjawiska, lub składnika tejże przyczyny, w sensie wariuiku wystarczającego i koniecznego.