Dychotomiczny : przyjmuje z reguły postać dwuczłonowego podziału biegunowego społeczeństwa na grupy o przeciwstawnych cechach: nieposiadających i posiadaczy. Grupa wyższa ma środki przymusu nad grupą niższą: polityczne i ekonomiczne.
Dialektyka konfliktu - konflikt jest nierozwiązywalny.
Własność środków produkcji => przewaga posiadających nad nieposiadającymi =>przeciwstawność klas wobec rozdzielenia władzy i własnościfma charakter naturalny i nie wywołuje konfliktu) =>wzrastająca świadomość własności nieposiadającychfzrzeczenie się części uprawnień = przeniesienie konfliktu w czasie lub konflikt - uświadomienie sobie, że są gorsi i uciskani)=> polaryzacja i upolitycznienie klasy nieposiadającychjzrzeczenie się części uprawnień)=>rewolucja konfliktów klasowychfnowa klasa posiadająca)=>redystrybucja własności i władzy -wszystko wraca do początku.
Aby to zmienić wg Marksa należy wykształcić świadomość klasową robotników i stworzyć społeczeństwo bezklasowe.
Dahrendorf- założenia konfliktowej teorii :
1. Każde społeczeństwo w każdym momencie podlega zmianom.
2. W każdym społeczeństwie, w każdym momencie występuje niezgoda i konflikt.
3. Każdy element społeczeństwa przyczynia się do jego dezintegracji i zmiany.
4. Każde społeczeństwo opiera się na przymusie stosowanym przez jednych wobec drugich.
Gradacyjny : podział społeczeństwa na klasy i warstwy. Struktura społeczna oparta na systemie porządkującym. Społeczeństwo podzielone na zbiorowości i ze względu na daną rolę.
Ossowski : gradacja prosta - system warstw wyższych i niższych oparty na stopniowaniu jednej obiektywnie wymierzalnej cechy np. ekonomiczna, społeczna (wyksz.) Awans w strukturze występuje na skutek indywidualnych predyspozycji jednostek.
Pareto: teoria o krążeniu elit. Są warstwy niższe, średnie(aspirujące) i wyższe. Pomiędzy subwarstwami toczy się walka o zmianę pozycji. Elity w subwarstwach się wspierają. Teoria kostnienia elit - nowa elita staje się starą elitą, reformatorzy kostnieją, stają się elitą.
3. Marginalizacja i wykluczenie społeczne. Pojęcie podklasy (underclass)