124651

rzeczowa, w której pieniądz, traktowany instrumentalnie, nie pełnił samoistnej funkcji kryteryjnej. Oznaczało to, że wybór ekonomiczny, podejmowane decyzje w minimalnym zakresie były uwarunkowane rachunkiem pieniężnym. Pieniądz był i to w ograniczonym stopniu instrumentem realizacji wcześniej podjętych decyzji rzeczowych. Mimo to w latach 80-tych nastąpiło w pewnej mierze urynkowienie gospodarki - istota systemu ekonomicznego pozostała niezmieniona.

W tym też okresie centralistyczny system gospodarki znajdował odbicie w pozycji, charakterze i funkcjach Narodowego Banku Polskiego i innych ówczesnych banków. NBP jako „monobanku” cechowało:

służebna obsługa pieniężna rzeczowych procesów gospodarczych bez możliwości dyskutowania na temat wysokości i celowości wypłat; brak znaczącego wpływu na państwową politykę budżetową; finansowanie budżetu bezprocentowym kredytem.

W tej sytuacji NBP nie wykonywał czynności typowych dla banków centralnych w gospodarce rynkowej. Nie istniała ogólna stopa procentowa wyrażająca ogólne warunki kredytowania przez bank centralny. Nie było również normalnego oddziaływania na podmioty gospodarcze. Niewymienialność pieniądza izolowała NBP od gospodarki światowej.

Istniejące oprócz NBP inne banki, takie jak: Bank Gospodarki Żywnościowej czy Bank Handlowy w Warszawie S.A., nie odgrywały żadnej samodzielnej roli w gospodarce. Pewnym stopniem samodzielności (przy podległości wobec BGŻ) cieszyły się natomiast banki spółdzielcze. Banków prywatnych, mimo że niektóre z wymienionych wyżej banków były formalnie spółkami akcyjnymi, w praktyce nie było. Nie dopuszczano również do działalności banków zagranicznych na terytorium naszego kraju.

Pierwsze zmiany dostosowujące działalność systemu bankowego do potrzeb gospodarki rynkowej nastąpiły na mocy ustawy o prawie bankowym przyjętej przez Sejm w lutym 1982 r. Ustawa stworzyła możliwość wykorzystania aparatu bankowego jako ważnego ogniwa wpływającego w sposób aktywny na kształtowanie i realizację polityki gospodarczej państwa oraz równowagi gospodarczej.

Ustawa o prawie bankowym prowadzała również nową instytucję - Radę Banków, powołaną w celu zapewnienia spójności działania całego systemu bankowego. Był to organ rozpatrujący wszystkie podstawowe sprawy związane z polityką pieniężno-kredytową oraz organizacją systemu bankowego.

Następne zmiany sytuacji na tym polu umożliwiły nowe ustawy z 1989 r.: Prawo bankowe i Ustawa o Narodowym Banku Polskim. Celem reformy prawa bankowego było:

stworzenie sprzyjających warunków do prowadzenia przez NBP aktywnej polityki emisyjnej, odpowiednio realizowanej przez cały system bankowy wobec wszystkich partnerów banków, poprzez przekształcenie NBP w bank banków;

kształtowanie autentycznego partnerstwa w stosunkach między bankami i ich klientami, przede wszystkim dzięki stworzeniu możliwości swobodnego