50512

wypełnianiem przez dzieci obowiązku szkolnego oraz nad terminowym wypłacaniem przez wszystkich obywateli podatku szkolnego.

•    Próbę reorganizacji szkolnictwa krakowskiego i usunięcia jego najbardziej niepokojących niedomagali podjął dopiero w 1826 kurator Józef Załuski, przy współpracy Adama Czartoryskiego, urzędnika administracji krakowskiej.

•    Jedną z najbardziej pozytywnych cech szkolnictwa W. M. Krakowa była jego polskość. W okresie pojawiającycli się pierwszych zapędów rusyfikacyjnych w dziedzinie szkolnictwa w Królestwie Polskim, nacisków germanizacyjnych Austrii na terenie Galicji, a Prus na Śląsku, w Wielkopolsce i na Pomorzu, nieskrępowane możliwości nauczania w języku ojczystym, posługiwania się polskimi podręcznikami i polską literaturą oddziały wały silnie nie tylko na pozostałe zbiory, ale także na emigracje.

REFORMA SZKOLNA W AUSTRII I GALICJI W OKRESIE WIOSNY LUDÓW

•    Położono w niej nacisk na szkołę ludową, uważając ją słusznie za najważniejsze ogniwo w nowym systemie oświatowym. Miała ona zapewnić każdemu obywatelowi wykształcenie elementarne, a więc stać się powszechną. Program nauczania elementarnego rozszerzono o nowe przedmioty i unowocześniono. W celu przygotowania nauczycieli do nowych zadań przewidywano założenie szkół pedagogicznych.

•    Najwyższą władzą szkolną w kraju miała być krajowa rada szkolna, a językiem nauczania - język ojczysty przeważającej w danej szkole grupy uczniów.

•    Liberalne poczynania w dziedzinie szkolnictwa ludowego zanikły pod koniec 1848. gdy w 1849 ministrem został feudał Leon Thum, Główna rolę w szkolnictwie zaczęły odgrywać kola klerykalne. Pod ich presją anulowano wszystkie dotychczasowe zmiany wprowadzone w krótkim okresie przewagi prądów liberalnych.

•    Reformie szkolnictwa przeciwstawiał się głownie kler.

•    W okresie od upadku rewolucji 1848 do czasu konstytucji i decentralizacji w Austrii w latach sześćdziesiątych stanowi ciemną kartę szkolnictwa średniego.

•    Rewolucja 1848 przyniosła gruntowna reformę gimnazjów. Zniesiono dotychczasowe zależności gimnazjów od czynników administracyjno-politycznych. Szkolą kierował dyrektor oraz rady pedagogiczne (konferencja nauczycielska) z głosem doradczym. Podniesienie poziomu nauczania i szerszy zakres treści poszczególnych przedmiotów spowodował ustanowienie dla każdej z nich osobnego dobrze przygotowanego nauczyciela. Wobec tego zaczęto w 1856 wymagać od każdego nauczyciela ukończenia studiów nauczycielskicli

•    We wrześniu 1848 wprowadzono w szkolnictwie ludowym język ojczysty jako wykładów)'.

•    Ustanowiona w 1849 Rada Szkolna Krajowa przestała działać w 1854 a jej funkcje przejęły władze kościebie. współpracując z politycznymi. Galicyjska szkoła ludowa poddana ścisłemu nadzorowi kleru, nie miała warunków rozwoju. W szczególnie ciężkiej sytuacji znajdowała się szkoła trywialna na wsi z powodu braku funduszów, niechęci dziedziców i nędzy nauczycielskiej. Liczba szkół wiejskich malała.

ROZWÓJ OŚWIATY W GALICJI W OKRESIE AUTONOMII

•    Dzięki przeobrażeniom strojowym monarcliii habsburskiej Galicja zdobyła przede wszystkim możliwość autonomicznego rozwoju oświaty i kultury.

•    Józef Dietl domagał się zorganizowania w Galicji na wzór KEN niezależnej od Austrii władzy szkolnej, złożonej oprócz przedstawicieli rządu z reprezentantów społeczeństwa, a przede wszystkim nauczycielstwa.

•    1865 Józef Dietl O reformie szkól krajowych wysunął na pierwszy plan sprawę szkolnictwa ludowego, które pod zaborem austriackim było dotychczas najbardziej zaniedbane. W przekonaniu Dietla powinno ono nie tylko szerzyć wśród chłopów i mieszczan elementarną wiedzę, ale także przygotować synów szkół średnich oraz wychowywać ich na dobrych obywateli własnego kraju.

•    1866 powstanie Rady Szkolnej Krajowej, zgodnie z postanowieniami statutu miały jej podlegać wszystkie stopnie szkół od elementarnych zaczynając, a na uniwersytetach kończąc. Rada miała być zupełnie niezależna od władz admiiustracyjno-politycznyck chociaż namiestnik galicyjski mógł uczesńiiczyć w jej posiedzeniu.

•    Dużym osiągnięciem Rady Szkolnej Krajowej było uzyskanie w 1867 zatwierdzenia ustawy o narodowym języku nauczania w szkołach ludowych i średnich.

•    Zgodnie z postulatami Dietla Rada Szkokia Krajowa zajmowała się, szczególnie w pierwszym okresie przede wszystkim szkolnictwem ludowym, najbardziej dotychczas zaniedbanym, o niskim poziomie nauczycieli i nieodpowiednim uposażeniu.

•    Ustawa 1869 - w świetle tej ustawy austriacka szkoła ludowa austriacka szkoła ludowa była instytucją powszecluią obowiązkową dla wszystkich dzieci w wieku 6-14 lat. Program nauczania miał charakter ogólnokształcący, a językiem nauczania był język ojczysty dzieci. W cehi dostosowania tych przepisów do potrzeb krajowych sejm galicyjski uchwalił w 1873 Ustawę o zakładaniu i utrzymywaniu publicznych szkól ludowych i posyłaniu do nich dzieci. Najbardziej postępowym osiągnięciem ustawy z 1873 było jej postanowienie iż szkoła ludowa ma być jednolita, o jednakowym programie nauczania, zarówno po wsiach jak i w miasteczkach.

•    1871 utworzono seminaria nauczycielskie męskie i żeńskie. Rada Szkokia Krajowa zaczęła otwierać kursy przygotowawcze do seminariów, do których przyjmowano najzdobiiejszych absolwentów szkół ludowych. Przy wszystkich seminariach zorganizowano szkoły ćwiczeń. Przy seminariach żeńskich organizowano ogródki dziecięce prowadzone metodą Froebla.

•    Pod przewodnictwem Michała Kobrzyńskiego Rada Szkokia Krajowa dokonała w 1893 rewizji programów nauczania i opracowała dwie jego wersje: węższą - dla miejskich szkół ludowych i szerszą - dla miejskich. Podjętą przez Bobrzyńskiego reorganizację szkolnictwa elementarnego ukoronowała ustawa sejmu galicyjskiego z 1895 O zakładaniu i urządzaniu szkól publicznych i ludowych, która na pierwszy plan wysuwała wychowanie religijne, morakie i obywatelskie dzieci, jedyny zaś