50517

pogląd starożytnych że w szkole cliłopiec ma zdobywać wykształcenie naukowe, wychowanie zaś moralne ma prowadzić dom rodzinny.

- jeśli dziecko rozwija się w mieście rodzinnym otrzymuje wychowanie lepsze i czystsze; codzienne przebywanie z rodzicami sprawia, że nie traci do nich szacunku; rówieśnicy mają mniej możliwości do zepsucia go. gdyż gdziekolwiek nie pójdą, natrafiają na tych, którzy sprawują nad nimi pieczę i którzy od złego ich odstręczają, zanim w nie popadną

•    Różnorodność uzdolnień młodzieży - chłopiec powinien być przyjęły do szkoły z tym zastrzeżeniem, że kilka miesięcy będzie trzymany na próbę. Przy każdym z uczniów trzeba zwracać uwagę na rodzaj jego uzdolnienia. W umyśle trzeba uwzględnić zdolność obserwacji, zdolność do łączenia szczegółów w całość, zdolność porównania potrzebną do sądzenia. W umyśle rozróżniamy działalność i materię

-    w działalności zachodzą dwa stany: natężenie i pojemność (np. małe i wielkie, krótkie i długie, szybkie i powolne); są ludzie, którzy z uwagą zajmują się czymś i cieszą się. gdy są pochłonięci pracą, inni pracują bez skupienia i uwagi i nie chcą wziąć się przeważnie do studiowania rzeczy; są tacy. którym początki idą łatwo, później ustają przy pracy umysłowej, inni. silni przetrzymują to szczęśliwie;

-    o ile chodzi o materię, to niektórzy celują w robotach ręcznych, można widzieć chłopców ustawicznie malujących, budujących tkających; wszystko to robią tak dobrze, że można myśleć, iż długo się tego uczyli. Inni oddają się rzeczom wznioślejszym, gdzie trzeba rozumu, pobudzeni większą i wyższą dążnością myśli

-    charakter wpływa też na umysły; stan fizyczny, z którego rodzą się afekty, wielki wywiera wpływ pod tym względem. Charakter warunkowany jest podwójnie, wypływa bowiem ze stanu fizycznego, jak i nawyknienia. Są charaktery zdrowe i umiarkowane, są niezdrowe i szalone. Niektóre charaktery pobudzają się do nauki pod wpływem wielkich i słusznych przyczyn (męskie); inne ulegają wpływowi małych lub w ogólne żadnych przyczyn (niedojrzałe, lekkie).

•    Język ojczysty w wychowaniu - mówienie jest nam przyrodzone, ale ten czy inny język jest skutkiem nauki. I w domu. i w szkole nauczyciele powinni starać się. aby chłopcy dobrze władali mową ojczystą i umieli jej biegle używać. Bardzo pomocni są w tym rodzice, o ile sami będą starać się myśli swe wyrażać w mowie czystej i odpowiedniej; również powinni uważać, aby tak postępowały niaiiki i wszyscy, wśród których dzieci się obracają, ażeby nie mówili bezładnie, głupio, prostacko i aby nic nie wymawiali wadliwie. Nauczyciel powinien znać doskonale język ojczysty uczniów, bo tylko przy jego pomocy będzie mógł uprzystępnić im wyuczenie się innych języków. Jeśli nie będzie znał słów. nie będzie mógł dokładnie wyrazić tego. o czym mówi i w błąd wprowadzi uczniów. Powinien też nauczyciel posiadać znajomość rozwoju historycznego języka ojczystego i jego wyrazów, zarówno nowszych, jak starodawnych i nawet tych. które wyszły z użycia.

•    Łacina jako język międzynarodowy - istnienie tylu języków jest karą za grzechy. Wspólny język wszystkich (dirześcijan) powinien być miło brzmiący, wykształcony i bogaty; wdzięk zależy od brzmieiua czy to poszczególnych wyrazów oddzielnie, czy to całych zwrotów, wykształcenie języka polega na odpowiednim nazywaniu rzeczy, które ma nazywać; bogactwo na różnorodności i obfitości słów i zwrotów. Takim językiem wydaje się łacina. Ponieważ jest ona rozpowszechniona wśród wielu narodów, dlatego wszystkie prawie nauki są spisane w tym języku. Jest ona bogata, bo wykształcona i wzbogacona talentami wielu pisarzy, o uroczym brzmieniu, ma moc i powagę dzielnego i mądrego męża, urodzonego i wychowanego w dobrze urządzonym państwie. Byłoby niegodziwościąnie pielęgnować jej.

3. Michał

Montaigne o wychowaniu

Michał Montaigne w swoim jedynym dziele Próbach pomieścił wiele różnych uwag na tematy wychowawcze; dwa rozdziały (24 - O bakałarstwie; 25-0 wychowaniu dzieci) księgi pierwszej w całości poświęcił problemom wychowania.

Prawdziwy nauczyciel nie powinien skupiać się na bezsensownej metodzie pamięciowej. Powinien zapoznawać dziecko ze światem, dawać smakować rzeczy, wybierać między nimi; niekiedy otwierać przed dzieckiem drogę, niekiedy pozwalać, by samo sobie ją otwarło.

Niech nauczyciel puszcza ucznia truchcikiem przed sobą, aby mógł ocenić jego krok. Jest to cnota wielkiej i bardzo silnej duszy umieć się zniżyć do cliłopięcych pojęć i prowadzić je.

Niech żąda od ucznia nie tylko zdania sprawy z wyrazów, ale z sensu i z treści; niech korzyść, jaką odniósł, sądzi nie wedle świadectwa jego pamięci, ale życia.

Niech każe uczniowi wszystko w głowie przesiewać przez sito; mech nic w mą me wkłada mocą prostej tylko powagi Niech mu nie będą dogmatem zasady Arystotelesa ani maksymy stoików czy epikurejczyków: raczej trzeba mu przedstawić przed oczy różnorodne miuemania. Niech uczeń bodaj wie, co wie. Trzeba, aby wyssał ich soki. a nie. aby się wyuczył ich przepisów; potem mech śmiało zapomni, jeśli chce. sąd je posiadł, ale mech umie je sobie przyswoić.

Zysk. jaki mamy z naszej nauki, to stać się lepszym i rozumniejszym.

Umieć na pamięć, nie znaczy umieć; znaczy dusić to. co się dało pamięci do przechowania.

Szczególnie ważne staje się obcowanie z ludźmi i zwiedzanie cudzoziemskich krajów. Wychowanka powinno się wozić do nich od wczesnego dzieciństwa (dzięki temu nauczy się również bez problemu obcego języka).

Nie wystarcza hartować duszę, trzeba także zahartować mięśnie. Nawyk znoszenia trudów jest nawykiem znoszenia bólu.

2