Psychologia ogólna39

Wiele badań potwierdziło poglądy Darwina, pokazując, że ekspresja twarzy ma niewielki, ale prawdziwy wpływ na siłę reakcji emocjonalnych. Jednego z najbardziej przekonujących dowodów efektu sprzężenia zwrotnego mimiki dostarczyli Strack, Martin i Stepper (1988). Odnieśli oni sukces w manipulowaniu wyrazami mimicznymi bez świadomości człowieka. Osobom badanym powiedziano, że eksperyment ma służyć sprawdzeniu, w jaki sposób ludzie niepełnosprawni wykonują różne zadania, wykorzystując części ciała, których normalnie się w takich wypadkach nie używa. Następnie poproszono badanych, aby coś napisali, trzymając pióro w ustach. Jednym z wyznaczonych zadań była ocena, jak zabawny jest film rysunkowy. Podczas realizacji tego zadania niektórym badanym kazano trzymać pióro między zębami w pozycji, która nadaje twarzy wyraz podobny do uśmiechu. Inni mogli trzymać pióro tylko ustami, co nie pozwalało na uśmiech i sprawiało, że twarz nabierała wyrazu niezadowolenia. Okazało się, że badani, którzy trzymali pióro zębami, określali swoje rozbawienie komiksem jako wyraźnie silniejsza niż osoby, które trzymały pióro ustami. Wydaje się zatem, że na reakcje emocjonalne może częściowo wpływać wyraz naszej twarzy.

Jak mimika wpływa na doświadczenie emocjonalne? W przeprowadzonym przez Lairda (1974) eksperymencie dotyczącym odczytania przekazu mimiki jeden z badanych następująco tłumaczył swoją reakcję: „Kiedy zacisnąłem szczęki i ściągnąłem brwi, próbowałem nie odczuwać gniewu, ale on tak pasował do przybranej miny... Odkryłem, że moje myśli wędrują w kierunku spraw, które mnie złoszczą, co było trochę głupie, przyznaję. Wiedziałem, że biorę udział w eksperymencie i nie mam powodu, by tak się czuć, ale po prostu straciłem kontrolę”. Oczywiście badany zdawał sobie sprawę, że jego mimika wskazywała na niezadowolenie, a to rozpoznanie świadomie wywoływało myśli, które z kolei powodowały, że czuł nieco większą złość. Laird interpretował otrzymane wyniki za pomocą teorii autopercepcji, argumentując, że uczucia emocjonalne u ludzi opierają się częściowo na mimicznym wyrazie ich emocji.

Ten rodzaj rozumowania wydaje się mniej prawdopodobny w eksperymencie Stracka, Martina i Steppera. Jego uczestnicy nie zdawali sobie sprawy z tego, że się uśmiechają lub krzywią. Być może mimika wpływa na doświadczenie emocjonalne w takim stopniu, w jakim przyczynia się do naturalnej reakcji mimicznej lub w niej przeszkadza. Jednak wpływ ten nie jest zwykle zbyt duży i udowodniono go tylko w odniesieniu do ograniczonej liczby emocji, takich jak rozbawienie lub ból.

Czynnik czwarty: Gotowość do działania

Zgodnie z koncepcją Frijdy (1986) uświadomienie pragnień i impulsów do działania stanowi ważny element doświadczania emocji. Patrząc z tej perspektywy, można zauważyć, że emocje aktywne, takie jak gniew lub strach, charakteryzuje uczucie gotowości do działania, podczas gdy doświadczanie emocji bardziej pasywnych, takich jak smutek i rozpacz, wiąże się z uczuciem utraty zainteresowania i braku ochoty do działania. Zgodnie z tym poglądem istnieje silna korelacja pomiędzy przypisywaniem sobie emocji a zgłaszaniem rodzaju gotowości do działania (np. Frijda, Kuipers. też Schurc, 1989). Zebrane opinie sugerują również, że doświadczanie gotowości do działania pod wpływem emocji jest odczuwane bardziej jako mimowolne i impulsywne niż celowo i kontrolowane. Nagła potrzeba działania w określony sposób lub powstrzymania się od działania wydaje się czymś, co opanowuje ludzi, a nie jest przez nich wybierane. Frijda nazywa to odczuwanym pod d an i e m się kontroli (uznaniem pierwszeństwa) emocji i jest przekonany, że można to rozumieć jako szerzej definiującą cechę stanu, który jest uważany za doświadczenie emocjonalne.

Synteza: Teoria czterech czynników

Rozważyłem kilka możliwych przyczyn prowadzących do powstania doświadczenia emocjonalnego z punktu widzenia wielu teoretyków przyznających wyższość różnym kategoriom czterech czynników emocji.

W tym momencie czytelnik może poczuć się uprawniony, by zadać pytanie, która z tych sekwencji jest poprawna. Prosta odpowiedź brzmi: sekwencja oceny poznawczej; emocje są bowiem określane głównie za pomocą naszych ocen i interpretacji osobistego znaczenia wydarzeń. Jednak bardziej wyczerpująca odpowiedź, wykorzystująca obecny stan wiedzy, jest taka, że większość zaproponowanych sekwencji można zastosować w określonych * warunkach. Informacja zwrotna od któregokolwiek z czterech czynników odwzorowanej reakcji emocjonalnej może czasami wpłynąć na siłę i jakość doświadczenia.

Dokonując streszczenia zebranych przeze mnie wniosków, można powiedzieć, że istnieją dwa główne rodzaje teorii dotyczących powstawania emocji. Pierwsza grupa teorii skupia się na sposobie, w jaki sytuacja prowadzi do emocji. Zwykle opierają się one na ocenie poznawczej. Druga grupa koncentruje się na roli reakcji organizmu i pojęciu sprzężenia zwroty <