50774

występuje ono najsilniej z rana, bezpośrednio po obudzeniu. Dla neurastenika fakt, że musi znów zaczynać dzień, jest przykrą koniecznością. Dopiero pod wieczór staje się bardziej ożywiony, „rozkręca się", a uczucie zmęczenia zwykle wtedy maleje. To paradoksalne zjawisko może wynikać stąd, że sen nie daje odpowiedniego odpoczynku; chorych dręczą koszmarne sny, sen ich jest zwykle płytki, często budzą się, trudno im zasnąć. Poza tym może tu odgrywać rolę negatywne nastawienie emocjonalne do czekającego dnia. W każdym razie poranek neurasteniczny z poczuciem ogólnego skaco-wania jest bardzo charakterystyczny dla tej nerwicy i dzięki niemu łatwo rozróżnić zmęczenie fizjologiczne od nerwicowego.

Rozdrażnienie

Rozdrażnienie neurasteniczne polega na zwiększonej pobudliwości na wszelkie bodźce, przy czym bodziec niezależnie od swego rodzaju nabiera odcienia bólowego. Chorego dosłownie wszystko drażni i denerwuje jak w alkoholowym „kacu"; .ma uczucie, jakby go odarto ze skóry, wszystko bowiem, co do niego dociera, staje się bolesne i wskutek tego wywołuje zbyt silną reakcję. Reakcję tę chory może tłumić, dusi irytację w sobie, co prowadzi do mobilizacji układu we-getatywno-endokrynnego i potęguje uczucie wyczerpania (neurastenia hiposteniczna), a może też ją wyładowywać w formie wybuchów gniewu, rozdrażnienia itp., co znów prowadzi .do zaostrzenia się zachowania otoczenia w stosunku do niego; to wszystko na zasadzie nerwicowego błędnego koła potęguje irytację chorego (neurastenia hipersteniczna).

Tzw. nerwica dyrektorska

Typowym przykładem formy hiperstenicznej jest tzw. 'nerwica dyrektorska; występuje ona u ludzi na kierowniczym stanowisku, którzy z tych czy innych względów nie mogą podołać zadaniom, żyją w stałym pośpiechu, mają nadmiar spraw do załatwienia, odbierają nieraz kilka telefonów, z błahych powodów wybuchają gniewem 'na swoich podwładnych, wydają sprzeczne polecenia. Swoim zachowaniem wprowadzają stan znerwicowania w podległej im grupie społecznej, co znów na zasadzie błędnego koła zwiększa ich znerwicowanie.

Pośpiech i nuda

Uczucie pośpiechu lub nudy jest dość typowe dla nerwicy neurastenicznej. Wynika ono ze wspomnianego przewrażliwienia na bodźce otoczenia i z odcienia bólowego, jakiego one nabierają. Wszystko, co dociera w danej chwili do chorego, ma ton przykry; czas obecny .neurotyk chce mieć poza sobą, Jest on dla niego przeszkodą, chce od niego uciec, zniszczyć go, by móc znaleźć się w innym, lepszym czasie.

Pojęciem przeciwstawnym do słów „nudzić się" i „spieszyć" jest „interesować się". Słowo to wywodzi się od łacińskiego „interesse — być w czymś", być w aktualnym czasie, w aktualnej sytuacji. Uczucie zmęczenia znika, gdy jest się czymś zainteresowanym. Dlaczego człowiek czuje się zmęczony, gdy godzinami czeka w kolejce lub przez cały dzień kręci się po miejscu swej pracy, nic właściwie nie robiąc? W pierwszym przypadku śpieszy się — chce dotrzeć do celu, mieć czas oddzielający go od punktu docelowego poza sobą. W drugim przypadku nudzi się,