CIMG3367

98 ALEKSANDRA WITKOWSKA OSU

Jakkolwiek tekst Miracula występuje w rękopisach bezpośrednio po Vito niczym od niej nie oddzielony, niemniej kompozycyjnie źródło tworzy zamkniętą całość. Składa się na nią 21 zapisek cudów, prolog i zakończenie⁵¹⁷. Wśród zapisek obejmujących ogółem 316 wierszy druku zdecydowanie przeważają notatki kilkunastowierszowe ^S1S.

Układ zapisek wyraźnie chronologiczny, tylko w jednym wypadku ustępuje na rzecz zachowania innego porządku relacji ^sw. Pochodząca od redaktora zbioru uwaga: „Item anno Dominice incamacionis MCCC octa-vo et ceteris annis gracia Domini hec acta simt, que secuntur"^3W, poprzedzająca zapiskę VI, dzieli całość na dwie części. Pierwsza obejmowałaby 4 cuda z 1307 r., druga 17 cudów z lat 1308—1312³²¹.

Jako gatunek literacki Miracula Kingi nawiązują do zbiorów chrześcijańskich Libelli miraculorum Augustyna, Evodiusza i Grzegorza z Tours, kontynuowanych tak licznie przez całe średniowiecze, zdecydowanie różnych od występującej często pod tym samym tytułem literatury o cudach w rodzaju Dialogus miraculorum Cezarego z Heisterbach. będącej kompilacją zewsząd zebranych historii cudownych wydarzeń³²². Tego typu zbiory exempla, przeznaczone głównie dla kaznodziei, poza ich funkcją „budowania” nie miały większego znaczenia w procesie rozwoju kultów świętych.

Tak więc w hagiografii małopolskiej zachowały się wielorakie formy zbiorów zapisów miracula: obok urzędowego protokołu redakcje wtórne, zarówno samodzielne, jak i tworzące z Vita świętego jedną hagiogra-ficzną całość.

Sumaryczna z kolei ocena formy samych już zapisek prowadzi do stwierdzenia, iż relacje utrzymane mniej lub więcej w tonie protokołu urzędowego, zachowują w znacznej mierze charakter narracji układanej według stilus simplex w ramach pewnego podstawowego schematu obejmującego:

a)    imię i pochodzenie osoby

b)    przyczynę prośby i ślubu

H Prolog i epilog występują bez nagłówków.

⁵¹⁶ Średnio 10-20 wierszy. Do najkrótszych — 4-wierszowych należą miracula: VII. VIII, XVIII; do najobszerniejszych: XIX i XXI.

*" Miracula s. Kyngae II — z 1308 r. Por. uzasadnienie takiego włączana zapiski — s. 78.

H MPH IV 8. 734.

^1,1 Ustalenie datacji — por. s. 78 nn.

*“ Zasadnicza różnica polega na fakcie, że pierwszy typ Libelli przekazuje mniej lub bardziej protokolarnie zredagowane faktyczne zeznania świadków, z którymi kompilacje w rodzaju dzieła Cezariusza z Heisterbach nie mają nic wspólnego (por. Bernards, jw, s. 25 n.; Algrain, jw. s. 185).

c)    moment wysłuchania

d)    moment podziękowania***.

Oczywiście, w granicach tego niezmiennego na ogół szablonu piszący mógł się swobodnie poruszać, zależnie od własnych możliwości i ambicji literackich czy też motywów dodatkowo inspirujących powstanie Mira-cula. Zwłaszcza motywacja ślubowania i sam kontekst realizującego się cudu zwykły być szerzej w zapisce relacjonowane. Pociągało to za sobą włączenie w narrację pierwiastków nowelistycznych, co z kolei powodowało zatarcie owego pierwotnego charakteru zapisu. Widać to doskonale na przykładzie Miracula św. Stanisława biskupa.

Zapisy paralelnych cudów, występujących w rotulusie krakowskim i Vito maior, jakkolwiek wykazują znaczne podobieństwa i zbieżności językowe, o których będzie jeszcze mowa, świadczące wyraźnie o możliwości przejątków i zapożyczeń — wykazują również znaczne różnice w treści i formie narracji. .1 .tak, Miracula w redakcji Wincentego nie uwzględniają w zasadzie:

1° datacji 'wydarzenia — skrzętnie odnotowywanej w artykułach pro-, tokołu

|° osób świadków zeznających o fakcie

3° wzmianek o zeznaniu cudu przez uzdrowionego

4° .często bliższych danych personalnych osób występujących w narracji

5° w wielu wypadkach czasu trwania samej choroby.

a więc tych wszystkich elemeńtów. które zapisce protokolarnej nadają szczególniejszy charakter prawny i wartość źródłowego świadectwa.

Literacka wersja relacji o cudzie nie rezygnowała z chęci uwiarogod-nienia przedstawianych wydarzeń, lecz legitymację miraculum opierała na zgoła innych elementach tkwiących w samym opowiadaniu. Sposób przedstawienia możliwie jak najbardziej przekonywający, plastyczny i barwny zakładał oczywiście amplifikacje zapiski, poszerzając jej zawartość o dodane liczne detale, barwne tlo, kontekst cudownego zdarzenia. Przykładów można by cytować wiele. Na zasadzie zupełnie przypadkowego wyboru ograniczymy się jedynie do kilku.

Czytamy w jednym z artykułów protokołu cudów, że uzdrowiony przez Stanisława Mikołaj „patiebatur morbum caducum spumans valde graviter, que passio duravit ei per unum annum" ***. U Wincentego znajdzie się już coś więcej, a mianowicie uwaga, że ,.in i psa passione quan-

pj Bach (jw. s. 28) zwraca uwagę na trwałość tegoż schematu, pojawiającego się już w najstarszych zbiorach i utrwalonego aż po współczesne nam Księgi cudów.

^Kl Miracula s. Stanislai VIII.