CIMG3355

74 ALEKSANDRA WITKOWSKA OSU

MIRACULA MAŁOPOLSKIE Z XIII I XIV W.

Jeśli przyjąć, że Stanisław w Żywocie Jacka uwzględnił wszystkie zeznania o laskach, jakie zaprotokołowano w ciągu lat 1257—1352, wówczas z zestawu pierwotnych zapisów miracula wolno by wnosić o pewnych fazach podjętej przez krakowskich dominikanów akcji zebrania materiału do przyszłej kanonizacji świętego.

I tak obok uchwycenia samego momentu zainicjowania urzędowego zapisu cudów — najprawdopodobniej w początkach 1268 r. — daje się zauważyć specjalnie żywą działalność „biura cudów” w latach 1289— 90. Ostatnie miraculum z tego okresu nawiązuje swą treścią bezpośrednio do aktualnej, jak się wydaje, wówczas sprawy kanonizacji Jacka: indagowany w tej kwestii szatan na znak prawdziwości danej przez siebie odpowiedzi, potwierdzającej fakt przyszłego wyniesienia Jacka na ołtarze, opuszcza opętaną przez siebie kobietę ^2łT. Niewątpliwie to nieco nawet naiwne włączenie kwestii widać żywo obchodzącej współbraci Jacka w treść zapiski, niezależnie od jej obiektywnej oceny i weryfikacji, ma swą wymowę.

Co było powodem zaniechania zapisywania cudów w ciągu najbliższych 40 lat i braku jakichkolwiek śladów prowadzenia właściwego procesu — trudno dziś dociec. W podjęciu na nowo zapisu zeznań w poło-, wie w. XIV, a także zredagowaniu wówczas Vita Jacka należałoby może widzieć wznowioną w kręgu dominikańskim chęć doprowadzenia do skutku dawnych zamierzeń i inicjatyw.

Przy rekonstrukcji pierwotnego zbioru Miracula Salomei sytuacja przedstawia się analogicznie. Tu też z grupy 14 sprawozdań, w których w roli świadków występują bracia mniejsi²¹⁹, na specjalną uwagę zasłu-do wtórnej redakcji Miracula. W wyniku szczegółowej analizy tekstu okazało się, iż tytuły godności czy zajmowanego stanowiska, z jakimi występują osoby świadków. nie odpowiadają datacji samego cudu, lecz pozostają zgodne z czasem sporządzenia o nim protokołu. Tym samym dają podstawę do poprawnej datacji zapisu. Tak np. występujący w miraculum XXXIII z 1271 r. Sułko (Sulek) kasztelan krakowski zeznawał o uzdrowieniu swej córki nie prędzej jak w latach 1286-1288, kiedy to sprawował tę funkcję. Sekretarz protokołujący jego zeznanie obdarzył go tytułem, do którego wówczas miał prawo. Z relacji Stanisława wynikałoby natomiast błędnie, iż zeznanie miało miejsce w 1271 r.

«• Miraculum XLIX z 1290 r. zapisał Bogusław młodszy, relacje o dwóch cudach w zapisce L i L* z 1329 r. pochodzą od Mateusza, Fryderyk dodał zapis LI z 1331 r., a Stanisław — LII z 1352 r.

«” Vita s. lacchonis XIJX: „Seto quod erit, sed quando erit non est mlhi datum desuper. Et hoc est signum, quod erit canonizatus: quia quam clto sepul-crum eius tetigero, exibo de hoc vasculo”.

«» Vito | Salomeae VII 4, 6, 11, 16, 20, 21, 23, 25, 27, 32-36.

giwać będą te, w których figurują imiona lektorów. Sporządzona tabela informuje o występowaniu imion lektorów w zapisach cudów Salomei:

VII „Capitulum de miraculis"	Uje	Osoba lektora
6	1269	Borysław
20	1270	Borysław
25	1270	Borysław
27	[12701	Borysław
32	1272	Borysław
33	1272	Borysław
34	1272	Borysław. Jakub
35	1272	Borysław
36	1273	Borysław

Zapiska 27 — z tekstem znacznie uszkodzonym — jest nie datowana. Zarówno miraculum poprzedzające ją, jak i to, które po niej następuje, pochodzą z r. 1270. Stąd wolno wnosić, iż należy ją datować na ten sam rok. Występującego w niej — bez tytułu lektora — Borysława niewątpliwie identyfikować trzeba z osobą sprawującego tę funkcję.

Występowanie Borysława w 9 wypadkach w charakterze przyjmującego oficjalne zeznania nasuwa przypuszczenie o powierzeniu mu stałej funkcji sekretarza procesów. W miraculum 20 wymieniony został wprawdzie lektor Borysław jedynie wśród braci znajdujących się w chórze konwentu krakowskiego, wobec których opowiada o swoim uzdrowieniu niejaka „mulier Theutonica” ^2łł, niemniej można chyba przypuszczać, że Borysław ze świadka zeznania stal się tym, który je zaprotokołował.

Okres jego działalności mieści się w ramach chronologicznych głównego zrębu zbioru. Po raz pierwszy widzimy go jako świadka „słuchającego” w 1269 r., ostatni raz wzmiankowany jest w tej samej roli w przedostatniej zapisce — z 1273 r.²²⁰ Czy byłaby to końcowa data wyznaczająca granicę sprawowania przezeń funkcji lektora-sekretarza, trudno rozstrzygnąć, ponieważ nie pozwala na to uszkodzony i niekompletny tekst źródła. Skądinąd wiadomo, że urząd lektora pełnił Borysław jeszcze

»• Ciekawa uwaga redaktora zapiski o porozumiewaniu się braci z uzdrowioną za pomocą znaków: „nullus en im fratrum poterat tunc cum ea ioqui. cum sit Theutonica, fratres vero Polani" — dorzuca źródłową informację o składzie narodowościowym pierwszego pokolenia krakowskich franciszkanów (Fita s. Sa-lomeae VII 20).

*» Tamże VII 6, 36.