CIMG3352

68 ALEKSANDRA WITKOWSKA OSU

Opierając się z jednej strony na wspomnianym fakcie korzystania z tego samego źródła tak przez komisję z 1252 r., jak i przez autora Vita, z drugiej — przyjmując ową faktyczną niezależność od siebie redakcji obu zbiorów¹⁸*, należałoby przyjąć, że wszystkie wspólne obu przekazom zapisy miracula stanowią ponownie zredagowane zeznania z 1250 r. Pozostałe 6 artykułów zwoju zawierają zatem zeznania nowe, złożone po raz pierwszy przed komisją w 1252 r.^ł9#

Dla cudów uzupełniających zbiór Miracula w Żywocie większym można ponadto ustalić następujące daty:

a)    Cztery spośród ostatnich relacji pochodzą z r. 1253 lub z lat następnych. I tak: w zapisce 53 zaznaczono, iż zdarzenie miało miejsce „Tem-pore canonizacione beati Stanislai” ^19ł, a kontekst cudu „rzymskiego'¹ — uzdrowienie biskupa Ostii Rajnalda — nawiązuje wprost do samego aktu kanonizacji^lł*. A zatem wiadomość o obu faktach dotrzeć mogła do Wincentego po 8 V 1253 r.

Treść capitulum 51 niedwuznacznie mówi o szczególnym napływie pielgrzymów do Krakowa — „cum iam celebra ta canonizacione beati Stanislai”. Jeśli w dwukrotnie wzmiankowanej wielkiej uroczystość! upatrywać sam dzień obchodów kanonizacyjnych w Krakowie, samo wydarzenie należałoby łączyć z datą 8 V 1254 r., co stanowiłoby równocześnie terminus a quo samego zeznania ^m.

O wydarzeniu natomiast z miraculum 54 doniesiono Wincentemu nie wcześniej, jak po 15 VIII1257 r., o czym wnosić należy z drobnej, ale ważkiej wzmianki w zapisce o znajdującym się w Krakowie w kościele Sw. Trójcy grobie brata Jacka^,M.

b)    Do grupy zeznań pokanonizacyjnych trzeba by może dołączyć także miraculum 49 — pochodzące bezpośrednio z zeznań odebranych „sub fidei iuramento” przez samego Wincentego, jak i zapisek 50 i 52, najprawdopodobniej tej samej proweniencji. Przemawiałoby za tym miejsce wyznaczone im w konstrukcji całego zbioru, zostały bowiem zapisane wśród cudów pokanonizacyjnych.

Natomiast datowanie przez K. Krotoskiego zapisów 46-48 na okres

Por. s. 48.

“• Por. przyp. 106. j® Vitu maior III 53. g Tamże III 55.

H O uroczystościach kanonizacyjnych obchodzonych 8 V1254 r. w kraju wspomina J. Długosz (Vita s. Stanislai ... s. 140).

Vita maior III 54: „Invenies autem eum iuxta ecclesiam ad columpnam contra fratris Iackonis sepulchrum sedentem et confessiones audientem”. A zatem sam fakt miał miejsce po śmierci Jacka.

pokanonizacyjny nie wydaje się słuszne i przekonywające ^,»⁵. Należy je datować na lata wcześniejsze i łączyć z zapisami pierwotnego protokołu,

c) Wśród pozostałych 14 cudów zarysowują się wyraźnie dwie grupy: pierwsza — obejmująca dwie pierwsze zapiski o wizjach nawiązujących czasowo do faktu pierwszej translacji relikwii z 1088 r.^ltł oraz miraculum 3 z występującą w nim osobą magistra Benedykta, scholastyka katedralnego, znanego nam z materiału dyplomatycznego w latach 1206— 1224 ¹⁹⁷;

druga —w skład której wchodzi 11 zeznań zaczerpniętych przez Wincentego najprawdopodobniej z protokołu pierwszej komisji¹⁹⁸.

Powstaje pytanie: skąd mógł Wincenty zaczerpnąć trzy pierwsze miracula i-w jakich ramach czasowych należałoby umieścić pierwotne o nich relacje?

.Proweniencję zapiski 3 być może należałoby przypisać samemu Wincentemu, który będąc najprawdopodobniej uczniem krakowskiej szkoły katedralnej w czasie. działalności w niej Benedykta, cytowałby w Pita maior prorocze słowa swego nauczyciela z- własnych wspomnień '**.

Sr. Pochodzenie dwóch pierwszych relacji nie jest w sposób pewny możliwe do ustalenia. Niewykluczone, że trzeba by widzieć w nich ślad wcześniejszych zapisów cudów znanych Wincentemu.

W naszej historiografii w latach dwudziestych toczyła się ożywiona dyskusja wokół problemu istnienia takich zapisów. Dla Semkowicza dowodem powstania Miracula Stanisława już w XII w. miałyby być zeznania dwóch stuletnich starców, których przesłuchanie zlecono Jakubowi z Velletri w czasie jego misji w 1252 r.^wo O śmierci jednego z nich

ih Siu. Stanisław biskup w świetle źródeł. Kraków 1902 s. 87. Ani fakt odległości miejsca cudów od Krakowa w wypadku miraculum 47 i 48. ani użycie w zapisce 46 wyrażenia „ad limina beati Stanislai martiris" na oznaczenie grobu Stanisława nie przesądzają o tym, że wydarzenia mogły mieć miejsce dopiero po kanonizacji Świętego. W źródłach łatwo ' zauważyć zamienne użycie terminów: „limina”—„tumba”—„sepulchrum” jako miejsca spoczynku zmarłego (por. np. Mtra-cula s. Kyngae I, II, V, VI, V1II-XI, XIII, XV, XVII-XXI).

>•« Vita maior III 1-2.

KDKK I nr 6, 8; KDMlp I nr 9; II nr 380, 383, 385.

^IM Są to miracula: Vita -maior III 8, 17-49, 28-29. 33, 44, 46-48. Wspomniane jut wyżej uszkodzenie protokołu z 1352 r. być może tłumaczy, jak sądzi Kętrzyński, brak tychże zeznań w dostępnym nam dziś tekście zwoju (por. MPH IV s. 292).

^,H Por. Piez la. Wincenty z Kielc ... s. 49.

*°° KDMlp I nr 33: „ac illos duos Centenarios si superslites fuerint de ąuibus mentio est in actis qui dicuntur ab aliąuibus accepisse vel eorum alterum quod sanctum noverunt eundem et de ipsius dara et honesta conversatione dum vive-rent audiverunt {...]” Por. Semkowicz, jw. s. 24 im. Opinię powyższą już wcześniej podzielali T. Wojciechowski (O rodnikach polskich X-X\' wieku. „Pa-