CIMG3351

66 ALEKSANDRA WITKOWSKA OSU

Tempore illo i zbiór Miracula sancti Adalberti. W Płocku powstają pasje i cuda bpa Wernera^,M.

2° Zaangażowanie dominikanów i franciszkanów w tworzenie rodzimej hagiografii uwypukla rolę nowych wspólnot zakonnych w kształtowaniu postaw i mentalności religijnej szerokich kręgów odbiorców^,M. Tego rodzaju literatura dydaktyczna i budująca ukazywała wzorce oraz modele postępowania i w tym sensie bywała próbą ukonkretyzowania abstrakcyjnego wywodu teologicznego i przybliżenia prostym ludziom zasad chrześcijaństwa.

Mendykancka proweniencja wtórnych redakcji Miracula każe ponadto widzieć w małopolskich dominikanach i franciszkanach czynnych niewątpliwie propagatorów wszystkich czterech interesujących nas kultów.

W jakiej mierze wzięli udział w tworzeniu pierwotnych, nie znanych nam dziś protokołów cudów Jacka, Salomei i Kingi — wykaże dalsza analiza przekazów.

U. PRÓBA REKONSTRUKCJI PIERWOTNYCH FROTOKOLOW MIRACULA

W rozdz. I stwierdziliśmy, że wtórne redakcje małopolskich Miracula noszą wyraźne ślady wykorzystania jako materiału źródłowego wcześniejszych zapisów zeznań. Tekst zapisek dostarcza danych pozwalających w pewnej mierze odtworzyć czas, miejsce i sposób powstania pierwotnych protokołów. Na tej drodze staje się możliwe określenie zarówno pochodzenia poszczególnych relacji, jak i funkcji stałych, przynajmniej w pewnym okresie, „biur cudów” (termin używany oczywiście w sensie przenośnym) w Krakowie i Starym Sączu na przełomie XIII i XIV stulecia.

ł. PROBLEM PROWENIENCJI I DATACJI ZAPISÓW

Ustalenie datacji zeznań i ich zapisu w poszczególnych interesujących nas zbiorach natrafia na trudności. Pojawiają się one w zależności od występowania lub braku w źródle elementów dających podstawę, jak wykazał w swych badaniach Loenertz, do zrekonstruowania, bodaj w głównych zarysach, zbioru oryginalnego ^,8ł.

>m Zasadniczą literaturę przedmiotu oraz krótkie omówienie dotychczasowego staniu badań nad poszczególnymi zabytkami zob. Dąbrowski, jw. s. 15-21, 83-102.

O roli mendykantów w historii spoteczno-religijnej w Polsce XIII-XIV w. zob. J. Kloczowikl. Zakony w średniowiecznym Kościele polskim. „Znak" 17 (1905) nr 137-138 s. 1500 nn.

j|| Por. Loenertz. La vie de s. Hyacinthe ... s. 8 nn.

Kryteriami specjalnie ważnymi będą tu zawsze: dane dotyczące osoby czy osób, wobec których zeznawano; imiona lektorów — z racji sprawowanej funkcji sekretarzy protokołujących procesy ustne; lista świadków dających się bliżej zidentyfikować; czy wreszcie dane tkwiące w samej konstrukcji zbioru.

Dla obu redakcji Miracula św. Stanisława sprawa przedstawia się zgoła odmiennie aniżeli w przypadku pozostałych trzech przekazów zawierających relacje o cudach Jacka, Salomei i Kingi.

Jakkolwiek obie wersje cudów Stanisława nie uwzględniają w zapisach elementu datacji, to okoliczność, że zarówno rotulus krakowski, jak i zbiór Miracula umieszczony w Vito maior opierają się, jak wyżej wykazano ^>87, w głównej mierze na materiale protokołu pierwszej komisji z r. 1250, w pewnym stopniu problem pozwala rozwiązać.

Sprawa ustalenia datacji zapisów sprowadza się zasadniczo do rozgraniczenia, w obu znanych nam dziś ich zbiorach, zapożyczeń pochodzących z protokołu pierwotnego — od „miracula” dodanych przez późniejszych redaktorów. Porównanie treści obydwóch źródeł pozwala stwierdzić, iż:

1° Z ogólnej liczby 42 zapisek zwoju krakowskiego 36 znajdujemy również w Żywocie większym. Oto zestaw zapisów paralelnych:

Miracula	Vito maior	Miracula	Vita maior
VII	III, 16	XXVII	ni, 5
VIII	III, 14	XXIX	in; 30
IX	III, 11	XXX	III, 45
X	III, 12	XXXII	m, 24
XI	m, la	XXXIII	III, 31
XIII	III, 34	XXXIV	III, 10
XIV	HI, 43	XXXV	m, 4
XV	III, 20	XXXVII	ni, i5
XVI	III, 39	XXXVIII	m, 38
XVIII	III, 41	XXXIX	ni, 37
XIX	III, 40	XL	III, 26
XX	III, 40,	XLI	III, 6
XXII	III, 42	xu,	III, 6,
XXIII	III. 9	XLII	III, 32
XXIV	III, 36	XLIII	III, 21
XXIV,	III. 36,	XLIV	III. 22
XXV	III, 35	XLV	III. 25
XXVI	III, 23	XLVI	ra. 27

12° Wincenty uzupełnił swój zbiór 21 opisami cudów z okresu zarówno przed-, jak i pokanonizacyjnego ^,SB.

“* Por. s. 47 nn.

Vifa maior III 1-3, 8, 17-19, 28, 29, 33. 44. 46-55.