51183

wyświecić stan ówczesny, jak zapamięta i stan teraźniejszy, mianowicie, że odmiany ważne nie zaszły, które by zupełnie inna tym zakłada dawały postać. Nadto członek każdy iuech będzie obowiązany odnieść się do nauczycieli, z którymi ma jakie stosunki. Dobrze, a często i bardzo korzystnie będzie, jeśli będziemy zapytywać się listownie to u obywateli, to u księży światłych, przebywających niedaleko jakichkolwiek szkół.

-    Towarzystwo powinno opracować szereg pytań mających ułatwić te czynności:

1.    na kogo szkoły sposobią wychodzącego z nich pracowitego ucznia?

2.    czy jest dostateczna w nich nauka geografii, j. polskiego, arytmetyki i innych?

3.    na czym braknie naszym szkołom, uważając je pod względem szkół narodowych?

4.    wielorakiego rodzaju są u nas szkoły, licząc w to nawet uniwersytet?

5.    jaki jest i jakim sposobem odbywa się dozór młodzieży w szkołach?

6.    jakie wkradają się zepsucia moralne i fizyczne w szkołach? Jakie tego przyczyny i jakie środki zaradzania temu? JÓZEF JEŻOWSKI PIĘTNAŚCIE PRAWIDEŁ POSTĘPOWANIA DLA MŁODZI NALEŻĄCEJ

DO ZGROMADZENIA PRZYJACIÓ POŻYTECZNEJ ZABAWY

1.    każdego poranka zaraz po ocknięciu się ze snu powiedz sobie: młody jestem, a więc mam jeszcze porę do nabycia nauki, cnoty, do zabawy, a stąd do zapewnienia sobie szczęścia. Ale czas szybko i bez powroni ulega, nuż tędy co prędzej ja to wszystko dobro moje pracować.

2.    należy pracować nad odkryciem swoich niewiadomości. To pierwszy krok na drodze doskonalenia umysłów.

3.    staraj się nabywać nauki z gruntownością stosowną do sił twoich i powołania. Dlatego ułóż sobie plan doskonalenia się, aby wiedzieć gdzie jest początek, gdzie środek, gdzie granice twojej nauki.

4.    nie nazywaj nauka wiadomości usłyszanych z ust obcych albo wyczytanych z książki, lecz staraj się nadto sam nad wszystkim, co widzisz, słyszysz, pojmujesz, ciekawie i rozumnie zastanawiać się i myśleć, aby nabyte wiadomości przerabiały się w istotny pożytek i własność twojego umysłu.

5.    nie uwielbiaj rodzaju twojej nauki lub powołania nad inne rodzaje powołania i nauki, ponieważ każda, w sobie uważana jest pożyteczna, potrzebna i godna człowieka.

6.    im skromniejszy coraz będziesz się starał w twoich rozmowach, zdaniach, opiniach, tym większego coraz postępu w doskonaleniu się twoim będziesz miał powody.

7.    chcesz być cnotliwy? Zapatruj się na sprawy wielkich cnotami ludzi, ażebyś usposobił się żyć szlachetnie.

8.    ptzywiązanie do ziemi ojczystej zależy na tym, ażebyś życzył dobrze ziomkom każdej klasy i całemu narodowi w ogólności, ażebyś życzył dobrze ziomkom każdej klasy i całemu narodowi w ogólności, ażebyś zachowywał zbawienne ojców obyczaje, kochał mowę rodowitą i jej się uczył, zapamiętywał cnoty i dzieła przodków i to stosownie do swoich możliwości starał się naśladować.

9.    owocnej przyjaźni możesz być pewien jeśli stłumisz samolubstwo, zazdrość, jeśli będziesz szacować chwalebne postępki towarzyszów, będziesz szczery i otwarty, będziesz słuchał uwag rad i przestróg.

10.    miłość bliźniego okażesz jeśli będziesz umiał litować się nad cierpieniem drugich, bez względu na ród. stan. ptzekonanie, wiek i płeć cierpiącego.

11.    troskliwość na samego siebie zakładaj na tym, abyś wszelkimi siłami doskonalił umysł i serce.

12.    im łagodniejszy coraz będziesz się stawał i prostszym w pożyciu z drugim, tym większego postępu w moralności będziesz miał dowody.

13.    zabawa zależy jedynie na krzepieniu sił ciała i rozweseleniu umysłu strudzonego nauką.

14.    chcesz być szczęśliwy? Nie obieraj stanu aż nie wypełnisz choć po części z podanych ni prawideł.

15.    każdego wieczora kładąc się spać rozważ 15 tych prawideł zdają ściśle przed sobą sprawę z nich.

JÓZEF JEŻOWSKI PROJEKT ORGANIZACJI WYDZIAŁU NAUKOWEGO W TOWARZYSTWIE

Wydział naukowy - którego cel i charakter będzie jednostajny na zawsze, którego działania będą oznaczone, rozłożone

co do następstwa zatrudnień i czasu, i będą wyraźnie postępujące przez całe nasze życie.

Wydział obywatelski - tu celem istotnym zostanie poprawa sposobu myślenia, podnoszenia uczuć obywatelskich, wyjaśnianie znaczenia dobra powszechnego i zwracania ku memu chęci, myśli i spraw po wszystkich związkach tutejszych, po powiatach, prowincjach i po całym kraju.

KSIĄŻE ADAM CZARTORYSKI ZALECENIE SEKRETNE KSIĘCIA KURATORA,

dane rekinowi wileńskiego LUrwersyiem p Malewskiemu

-cieszę się ja ta nadzieją, że zacna młodzież całego wileńskiego wydziału, a tym bardziej w uniwersytecie i wyższych szkołach, zamiłowana w pracy pożytecznej daleka od nierozważnych i szkodliwych podszeptów i urojeń. Wiem także, że szkoły wileńskiego wydziału zalecały się zawsze karnością i uszanowaniem dla władzy.

-    w Wilnie sam osobiście a w dalszych szkołach przez pisma prywame i przez wizytatorów wezwij najroztropniejsze zdatne twojej osoby do ścisłego wglądania w postępki uczniów. Karność przyzwoita i prawna, ciągłe zatrudnienie uczniów naukami, którym się poświęcają, bronienie związków z obcymi i przyjezdnymi, podwojenie pilności ze strony dozorców domowych, bliższe obcowanie nauczycieli z uczniami, częste nawiedzanie ich mieszkań przez prefektów, przełożonych itd. I prędkie najmniejszemu zaradowi złego, jak się tylko postrzeże.

RAPORT NOWOSILCOWA DLA W. KSIĘCIA KONSTANTEGO

• w Towaizystwie Filomatów objawia się duch patriotyzmu. Nie wynika to z czynności i celu Towarzystwa, lecz jest rezultatem sposobu myślenia niektórych członków, bez wpływu Towarzystwa na to i pomimo wszystkiego nie stały się rzeczywistym Towatzystwa celem.