51609

upoglądowienia nauczania, literaturę naukową przedmiotu, uczyły stosowania metody analitycznej itp.

Wizytacje szkól - pieiwsze wizytacje, które odbyły się w 1774, miały głównie charakter ekonomiczno - organizacyjny Orientowały Komisję o stanie przejętych szkół, o ich wyposażeniu, obsadzie nauczycieli. Następnie, według Instrukcji do wizytowania szkól (1777), miały na celu zapoznanie się z całokształtem życia szkolnego.

-    jedna z najciekawszych wizytacji była wizytacja departamentu ruskiego, przeprowadzona przez A. Czartoryskiego w okresie od 23 maja do 14 lipca 1780

w asyście członka Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, A. Jakukiewicza. Czartoryski interesował się głównie poziomem nauki i stosowaniem podręczników, wglądał nawet w prace pisemne uczniów, podkreślając jednocześnie troskę Komisji o poziom łaciny, polemizując w ten sposób z opinią szlachty. Potężny magnat zajmujący się sprawami nauczania, splendor otoczenia, nagrody, jakie rozdawał uczniom, a wreszcie proszony obiad dla nauczycieli, wyróżnionej młodzieży i obywatelstwa -były czynnikiem podnoszącym powagę zreformowanej szkoły;

-    z czasem zaczęto powoływać do wizytacji członków Towarzystwa jako bardziej kompetentnych w sprawach pedagogicznych. Od chwili wprowadzenia Ustaw KEN przejęły ten obowiązek szkoły główne Specjalne wizytacje po 1781 spizyjaly w znacznym stopniu podniesieniu się poziomu nauczania w szkole, zdyscyplinowaniu personelu szkoły, zmuszały nauczycielstwo do przestrzegania nowych przepisów i posługiwania się nowymi podręcznikami

Ustawy Komisji Edukacji ten pierwszy kodeks praw i zatlań szkolnictwa należy do trwałych osiągnięć KEN. Znamy trzy redakcje Ustaw: z roku 1781, 1783 i 1790. Pomysł dokonania zbioru Ustaw przypisano Antoniemu Popławskiemu. przypominając, że .rzucił fundamenta całej budowy" Postanowienie podjęcia tej pracy zapadło na posiedzeniu Tow'arzystw^ra w dniu 27 gradnia 1780 pod przewodnictwem I Potockiego. Inicjatywa prezesa Towarzystwa miała głębsze tło. Mijał rok 1780, rok upadku kodeksu Zamoyskiego i wzrostu sil reakcji atakującej Komisję Zawisła groźba unicestwienia Komisji.

-    praca nad kodyfikacją trwała około 6 miesięcy, w wyniku czego opracowano Projekt ustaw i przedłożono go w dniu 3 września 1781 na zjeżdzie rektorów' i prorektorów' w Warszawie i Wilnie. Projekt zawierał 26 artykułów Piramowicz opracował sprawy dydaktyczne; Kołłątaj szereg punktów' odnoszących się do szkół głównych i stanu akademickiego; Hollowczyc i Jaktiktewicz zajęli się zagadnieniami administracyjnymi i wewnętrznymi; Narbutt wziął pod opiekę szkolnictwo parafialne, konwikty i pensje; Kopczyński zagadnienia wychowawcze; Kobylański sprawę świadczeń społecznych dla nauczycieli

-    chcąc się przekonać, w jakim stopniu Projekt ustaw zda egzamin. KEN polecił 5 kwietnia 1782 odbyć generalną wizytację kilku wizytatorom. Sprawozdanie z wizytacji odbyło się w listopadzie tegoż roku w obecności rektorów obu szkól głównych na posiedzeniu Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. Zebrane tą drogą uwagi stanowiły materiał do ostatecznej redakcji Ustaw z roku 1783 Całość zagadnień objętych przez Ustawy Komisji Edukacji Narodowej dla stanu akademickiego i na szkoły »• krajach Rzeczypospolitej przepisane budzi podziw zarówno zakresem dotyczącym spraw dydaktycznych, wychowawczych, administracyjnych, prawnych, jak i wnikliwością szczegółów'. Cechuje je głęboki humanitaryzm, wiew myśli postępowej, patriotyczna świadomość tworzenia zrębów nowej szkoły i nowego społeczeństwa