52304

wiele elementów ma charakter umowny. Dotyczy to głównie sposobu ustalenia kosztów poślednich przypadających na dana działalność. Koszty bezpośrednie , zgodnie ze swoim charakterem, mogą być bezpośrednio przypisane poszczególnym dzialalnościom i dzięki temu są kosztami izeczywistymi. Odmiennie przedstawia się sytuacja w odniesieniu do kosztów poślednich. Ich rozdział na poszczególne działalności odbywa się za pomocą odpowiednich „kluczy podziałowych”. Problem polega na tym, że dotychczas nie znaleziono odpowiedniego klucza podziałowego. Stosowane dotychczas klucze w postaci: produkcji globalnej, kosztów bezpośrednicli, bezpośrednich nakładów pracy prowadzą w każdym przypadku do różnych wyników. Niemożność odpowiedniego podziału kosztów pośrednich powoduje względność tego rachunktr Kolejna przyczyną powodującą wzrost względności kalkulacji pełnych jest umowna wycena obrotu wewnętrznego (produktów wytworzonych i ponownie zużytych w tym samym przedsiębiorstwie), a także pracy rolnika i członków jego rodziny w przedsiębiorstwie rodzinnym. Występuje tylko jeden przypadek kiedy pełne koszty produkcji odzwierciedlają rzeczywisty ich poziom w przeliczeniu na jednostkę produktu Występuje on w przedsiębiorstwach wyspecjalizowanych, gdzie wytwarza się jeden produkt towarowe' Przydatność kalkulacji pełnych do podejmowania decyzji o tym co produkować budzi jeszcze większe wątpliwości.

KALKULACJE NIEPEŁNE charakteryzują się tym, że nie uwzględnia się w nich wszystkich elementów całkowitych kosztów produkcji a tylko niektóre z nich, np. koszty bezpośrednie lub zmiemie. Są one szczególnie przydatne w kalkulacjach dotyczących przyszłości. Podstawę ich stosowania stanowi podział całkowitych kosztów w przedsiębiorstwie na stale i zmienne.

Wśród kalkulacji niepełnych wyróżniamy tzw. kalkulacje różnicowe, w których bierzemy pod uwagę koszty' różnicujące rozpatrywane dwie działalności W takich przypadkach pomijane są koszty wspólne Pozwalają one na udzielenie odpowiedzi na pytanie: która z rozpatrywanych dwóch działalności jest lepsza?

Kalkulacje dzielimy także na analityczne i syntetyczne.

KALKULACJE ANALITYCZNE (rozdzielcze) są rodzajem kalkulacji pełnych Są one odpowiednikiem metody rozdzielczej w rachunku pełnych jednostkowych kosztów produkcji Podstawowym założeniem w kalkulacjach analitycznych jest traktowanie gospodarstwa jako zbiom działalności produkcyjnych niezależnych od siebie. Posiadają one te same słabości co kalkulacje pełne prowadzące do obliczania jednostkowych kosztów produkcji. Słabości te wynikają z umownego podziału kosztów pośrednich, subiektywnej wyceny obrotu wewnętrznego pracy w gospodarstwach rodzinnych

KALKULACJE SYNTETYCZNE (organiczne)nawiązują do gospodarstwa jako „organizmu”, w którym wszystkie działy, gałęzie i działalności produkcyjne są ze sobą ściśle powiązane. Nakłady w jednej działalności mogą dawać efekty w innej. Działalności wzajemnie się uzupełniają Zakłada się, że opłacalność każdej działalności produkcyjnej jest taka sama; przyjmując, że w gospodarstwie rolniczym w zasadzie produkuje się jeden produkt rolniczy, którego miernikiem może być jednostka zbożowa. Obliczając z jednej strony koszty w całym gospodarstwie, a z drugiej poziom produkcji w jednostkach zbożowych można ustalić koszt jednej jednostki zbożowej, a następnie koszt 1 dt danego produktu Drugi wariant kalkulacji syntetycznych zakłada obliczanie wskaźnika w^rzględnej wysokości kosztów (koszty gospodarcze / wartość produkcji końcowej). Pomnożenie go przez cenę danego artykułu pozwala obliczyć koszt produkcji Przydatność kalkulacji syntetycznych do podejmowania decyzji w gospodarstwach jest bardzo ograniczona.