53069

1. Strony i ich zastępcy procesowi.

W każdym sporze sądowym występują dwie strony. Jedna która zmierza do urzeczywistnienia swego prawa podmiotowego (powód) oraz druga, od której powód domaga się określonego zachowania się (pozwany).

W procesie legisakcyjnym strony musiały występować osobiście, gdyż zastępstwo procesowe było tam w zasadzie niedopuszczalne.

W procesie formułkowym, w obu fazach postępowania strony mogły posługiwać się zastępcami. Zastępca ustanowiony w sposób uroczysty i w obecności przeciwnika procesowego nosił miano kognitora. Ustanowiony w sposób nieformalny, a także pod nieobecność strony przeciwnej zastępca nazywał się prokuratorem.

Strony mogły też korzystać z pomocy mówców sądowych zwanych adwokatami. Adwokat nie był zbyt dobrze obeznany z prawem. W okresie republikańskim adwokat spełniał swoją funkcję bezpłatnie, chyba że klient dobrowolnie uczynił jakieś przysporzenie.

2. Zdolność sądowa, zdolność procesowa i legitymacja procesowa.

Zdolność sądowa - proces mógł się toczyć gdy strony ją posiadały. Oznaczała to, że powodowi przysługuje prawo do dochodzenia roszczeń na drodze procesu wobec pozwanego. W procesie legisakcyjnym na przykład zdolność ta to jeden z atrybutów związanych z obywatelstwem rzymskim.

Zdolność procesowa - jest to zdolność do przedsiębrania czynności, które w procesie wywołują skutek prawny. Ta zdolność łączy się na ogół ze zdolnością do czynności prawnych. Można było posiadać zdolność sądową a pozbawionym być zdolności procesowej.

Legitymacja procesowa - czyli możliwość wystąpienia w danym ściśle określonym procesie w roli powoda bądź w roli pozwanego. W procesie windykacyjnym legitymowanym czynnie był właściciel kwirytarny pozbawiony posiadania rzeczy, a legitymowanym biernie był ten, kto nie będąc właścicielem rzecz posiadał.