— Coraz większa rola zastępców procesowych —► adwokat (doradca strony, przygotowywał pisma), prokurator (występował w sądzie).
— Prawomocny wyrok = tytuł egzekucyjny —► egzekucja przez urzędnika sądowego z polecenia sędziego.
* najpierw ruchomości (wyłączone te niezbędne do życia i wykonywania zawodu), potem zajęcie nieruchomości i ich subhastacja (sprzedaż na licytacji), potem przymus osobisty (areszt za długi)
— Wady - przewlekłe —> rozwija się proces (wzorowany na postępowaniu skróconym w sądach kościelnych) zwany postępowaniem sumarycznym - sędzia ma wpływ na tok postępowania, na wybór i ocenę dowodów, zniesiona litis contestatio, artykuły dowodowe (strony od razu musiały przedstawić wszystkie zarzuty), apelacja od wyroków przedstanowczych, skrócono terminy procesowe.
Kierunki rozwoju procesu cywilnego wczasach nowożytnych.
— Zmiany — oddzielenie procesu cywilnego od karnego i połączeme elementów prawa rodzimego i procesu rzymsko-kanonicznego.
Niemcy —* powszechny proces cywilny (utrzymał się w niektórych państwach niemieckich nawet do XIX w)
— Wprowadzenie 2 zasad:
* ewentualności (przezorności) — strony musiały przedstawić od razu wszystkie twierdzenia i zarzuty, z ograniczeniem liczby pism do 4 (skarga, odpowiedź, replika, duplika).
— wymiana pism od razu dotyczyła meritum sprawy i kończyła się wydaniem wyroku na dowód, który otwierał postępowanie dowodowe (co ma być dowiedzione i w jakim terminie) —♦ wyrok ostateczny na podstawie prawdy formalnej 4 Apelacja - odwołanie od wyroku Rewizja - odwołanie od wyroku ostatecznego (w praktyce polegała na wysłaniu akt do fakultetu prawnego w celu uzyskania wiążącej opinii (communis opinio doctorum) będącej osnową wyr oku).
Francja —> w XVI w.
— Połączenie zasady pisemności z ustnością;
— Szczególnie silna zasada dyspozycyjności (w pierwszej fazie procesu);
— Zasada sporności (głównie w postępowaniu dowodowym);
— Proces bardzo przewlekły —» system środków odwoławczych;
— Dwa stadia (inne niż w procesie rzymsko-kanomcznym):
* pisemne pozwanie przed sąd —* wymiana pism (kwestie formalne i merytoryczne) —* skarga powoda —* zarzuty pozwanego —> prośba jednej ze stron o wyznaczenie terminu rozpraw)' —» wydanie przez sąd aktu
* stan sprawy zawisłej (podobne do lids contestatio) —* ustna rozprawa i przedstawianie dowodów (przedmiot i rodzaj dowody ustalany przez strony) —* wyjątkowo sąd mógł domagać się przedstawienia spornych punktów na piśmie w formie artykułowej —► podstawą wyroku referat sędziego sprawozdawcy (na podstawie akt sprawy)
— Apelacja - w ciągu 3,5 roku (jeśli wygrywający wezwał do tego stronę) lub w ciągu 10 lat. Procedura ta sama.
— Nadzwyczajne środki:
* opozycja - przeciw zapadłemu wyrokowi zaocznemu
* restytucja (restitutio m integrum) - motywowana uchybieniami proceduralnymi