NAUKA O PAŃSTWIE:

I.Ontologiczna złożoność państwa:

Wymiar normatywny-kategoria j.i wyobrażenie spójnego sys.norm regulujących ludz.zachowania.

P.-podmiot stosunków pr,który sam zbudowany z norm pr.P.to wówczas „odbity blask”samego pr.

Wymiar psychologiczny-oznacza indywidualne i zbiorowe wyobrażenia o naturze wł.P,

o jej celach i sposobach działania.Ten wymiar istnienia P.przejawia się „służebnością”władzy.

Wymiar aksjologiczny-to rodz.wspólnej wartości godnej współdział,niemal.od rozbieżności celów,

do których dążą poszczególne osoby i gr.społ.P.to wartość scalająca różne grupy i przez to tworzą-

ca wspólnotę polit.zdolną do zespalania ludzi,oddziałuje na in.wart. i na ich porządek.

Wymiar socjologiczny i hist-to zorganizowana społeczność ludzi ze wspólnymi dośw. hist.Dla spo-

łeczności stos.charakterystyczny jest stos.wł. i podporządkowania polit.,a więc zależność członków

społ.wobec wł. danego państwa.Grupę społ.,której status organizacyjny wyznacza usystematyzow-

any zespół organów,a ich kompetencje rozstrzygane są w sposób trwały i jasny,określa się mianem

organizacji społ.P.to organizacja społ.,która jest wyposażona w sys.organów,a role społ.obywateli

wyznaczane są wpółcześnie w konstytucji(statucie)P.

Ontologiczna złożoność prawa:

Wymiar normatywny-akcentowany gdy pr.ujmuje jako zbiór reguł postepowania,w sys.pr.ustaw.są

zawarte w opublikowanych aktach normatywnych.Przedmiotem ustaleń doktryny oraz praktyki pra-

wniczej są wówczas teksty prawne i zawarte w nich przepisy prawne,które analizuje się pod kątem

ich powiązań kompetencyjnych oraz treściowych.W rozumowaniach,zmierzających do ustalenia z-

naczenia norm pr.prawnicy posługują się regułami egzegezy,czyli regułami walidacyjnymi oraz

regułami interpretacji i wnioskowań prawnicznych,które są przyjmowane w danej kulturze prawnej.

Wymiar realny-zakłada:wiedza o prawie nie może się ograniczać do ustalenia znaczenia norm pr.

wysłowionych w przepisach pr,lecz musi obejmować wiedze o ich społecznej genezie i funkcjach.

Prawo traktuje się jako realny fakt psychol.i socjol.Nie można poznać prawa,jeżeli nie zna się społ.

roli norm pr.Bada się motywacyjne funkcje prawa,społ. skutki,stosunek owych skutków do zamiar-

ów podmiotów,które normy ustanowiły,reguły działań podmiotów tworzących i stosujących prawo.

Wymiar aksjologiczny-związany z tym,że prawo jest systemem reguł wyrażających oraz realizują-

cych określ.wartości.Wśród nich wyróżnia się wartości przypisywane prawu na podst.ocen zew.do

prawa,a więc ocen moral,pol.i wartości przypisywane mu na podst.ocen formułowanych przez same

normy pr.i zakładanych entymametycznie w procesach tworzenia,stosowania i wykładni prawa.

Ujęcia prawa:

* to przymusowy porządek ogólnych norm postepowania,ustanowionych lub uznanych przez P.

Stwarzają one organizacyjno-str.ramy dla działań podmiotów społ,wyznaczając możliwość uczest-

nictwa obyw.w procesach decyzyjnych podejmowanych w P. oraz gwarantując pewność i bezpiecz-

eństwo swym adresatom.Pr.to element układu społ,pełni określone funkcje w stosunku do całego

układu i jego części.To instrumentalne pojmowanie prawa.

*instrumentalne pojmowanie pr-to skuteczne narzędzie służące realizacji celów zew.do pr.Krytyko-

wane dziś.To omnipotentny śr.służący wł.do realizacji „projektowanego”przez nią modelu społ.

Metoda badawcza-powtarzalny i kontrolowany intersubiektywnie sposób dochodzenia do uznania

formułowanego twierdzenia za prawdziwe albo prawdopodobne.

II.Podział prawoznawstwa na nauki-in.Deskryptywna klasyfikacja dyscyplin pr:

-nauki systemowe-odpowiadają poszczególnym gałęziom pr,nastawione na obowiązujące pr,na hi-

storię pr,socjologiępr i nauki o charakterze pomocniczym(kryminologia,kryminalistyka,informa pr)

-nauki pozasystemowe-filozofia i teoria prawa.

-filozofia oraz teoria prawa-istota pr,idee przez pr.wyrażane,wartości do realizacji.Analizowane

przez Platona,Arystotelesa,Sokretesa.Pozytywizm pr(początek XIXw)stworzył podstawy jurydycz-

nej filozofii pr.oraz teorii pr.Zajęto się problemami sformułowanymi przez ogólną(niejurydyczną)

filozofie pr,wzbogacając o tematy nowe(np.budowa normy pr,str.sys. pr,stosunek pr).Rozległy ob-

szar problemów,którymi się zajmowała(np.pojęcie praw i jego stosunek do in.sys. normatywnych

np:moralność,zwyczaje;analiza j.pr. i podstawowych pojęć języka;analiza procesów tworzenia;sto-

sowania pr w ich aspekcie materialnym i proceduralnym;interpretacja pr;społ.działanie pr;jego sku-

teczność;problematyka metod badawczych stosowanych)Nurty badawcze:analityczny(filozoficzna

refleksja ogólna o wielu odmianach,np.odrodzone pr natury oraz analityczna teoria pr,o gł celu-an-

aliza pojęć związanych z dyskursem pr)empiryczny(in.jurysprudencja socjol,charkteryzuje pr za

pomocą pojęć i kategorii właściwych socjologii empirycznej i naukom behawioralnym,prowadzi

się empiryczne badania skuteczności pr,świadomości pr,funkcjonowania poszczególnych instytuc-

ji pr)metodologiczny(analiza nauk.sposobów poznania pr,formułuje twierdzenia opisujące metody

stosowane w prawoznawstwie).

-dogmatyka prawa-to rdzeń nauk.Zainteresowanie aktualnie obowiązującym pr.wew.i międzynar.

publ.i pryw.Podst.zad.i metody dogmatyk określił pozytywizm pr:interpretowanie norm wysłowio-

nych w przepisach pr,ich podporządkowanie(systematyzowanie)i rozstrzyganie kwestii ich obowi-

ązywania.Dziś:nieogranicza się wyłącznie do analizy pr.aktualnie obowiązującego,ale podejmuje

krytykę i stara się zracjonalizować pr,zajmując się problematyką de lege ferenda(np.wykazuje się,

że ustanowione normy naruszają np.konstytucyjna z.sprawiedliwości).Nastąpiło uempirycznienie

(badania socjol,psychol,analizy ekonomiczności prawa,świadomości prawnej adresatów norm)

-nauki hist-prawne-obejmują różne dyscypliny,zainteresowanie przemianami P i pr.w toku proc-

esów hist.Zalicza się:historie pr(zbira faktografię opisującą instytucje pr-polit i wyjasnia prawidło-

wości rozwoju zjawisk pr;podział:pow.historia pr i p,historia dziejów p i pr danego kraju),nauka

pr.rzyms(rekonstruuje i kompentuje normy pr.gł.prywatnego w okresie klasycznym i wyjaśnia ge-

nezę i rozwój instytucji pr),historia doktryn polit-pr(analiza znaczących teorii i myśli polit-pr).

nowe dyscypliny naukowe:komparastyka prawnicza(studia prawnoporównawcze apropo współ-

czesnych sys.pr;poszukiwanie możliwości określenia na tej podstawie np.wspólnych z,przyjmo-

wanych w różnych P.w obowiązującym tam pr)socjologia pr(bada społ.aspekt zjawisk pr-skute-

czność pr,postawy wobec pr)polityka pr(formułuje dyrektywy jak przez odpowiednie stanowienie

i stosowanie pr osiągnąć zamierzone cele społ;wersje:maksymalistyczna-obejmuje problem dobo-

ru odpowiednich śr.do realizacji określonych celów,zagadnienia dotyczące samych celów,do któ-

rych powinien dążyć prawodawca,minimalistyczna-in.technologiczna;ogranicza swój program

badawczy do właściwego doboru śr)informatyka prawnicza(analiza technik elektronicznego

przetwarzania danych w procesach tworzenia oraz stosowania pr,prawna ochrona danych)

kryminologia(wyjaśnia społ.przyczyny przestępczości)kryminalistyka(analiza sposobów popełni-

ania i wykrywania przestępstw)nauka pr.penitarnego(wykonywanie kar).

Związek: teoria prawa a szczegółowe nauki prawnicze:podejścia:*teoria pr jest „koroną”nauk pr,

bo uogólnia wszystko,co zawarte w szczegółowych naukach o pr,nie,bo:twierdzenia teorii nie są....,

ale odwołują się także do ustaleń filozofii ogólnej,etyki,socjologii,historii kultury.*teoria pr to

„fundament”dla all szczegółowych nauk o pr,nie mogą one należycie formułować swych wypo-

wiedzi nauk.bez ogólnych pojęć pr,wyjaśnianych przez teorie pr(np.norma pr,obowiązywanie pr,

sys.pr),nie,bo:teoria jest stosunkowo„młoda”a rodowód nauk szcegółowych sięga czasów rzymsk.

-teoria pr nie jest ani1 ani2,jest „reflektorem”prześwietlającym szczegółowe nauki pr,stojąc nie-

jako na ich uboczu,nie,bo:pełni raczej rolę integrującą szczegółowe nauki z innymi naukami społ.

-teoria pr zajmuje się metodologią nauk szczegółowych,to dyscyplina dostarczającą im metodolo-

gicznych narzędzi badania.nie,bo:bada metody,ale ich nie ustanawia i nie „dekretuje”.Pomaga

jedynie w wypracowywaniu metod,ale nic więcej.Przenikanie,bo:teoria pr ma wyższy stopień og-

ólności i generalizacji,a proces uteoretyczniania charakteryzuje all nauki pr.Nie oznacza ograni-

czenia praktycznych zadań nauk szczegółowych,przeciwnie-wymaga tworzenia teorii,bo bez dobrej

teorii nie ma dobrej praktyki tworzenia oraz stosowania pr.

Państwo a społeczeństwo:

Państwo-jest kategorią społ,złożonym zjawiskiem społ,istotnym elementem społ//wg Arystotelesa-

zw.ludzi wolnych,organizujący się razem,aby realizować godne życie.P ma na celu realizację wsp-

ólnego dobra,sprawiedliwości obyw//wg Jellinek-niem-P to org,którą charakteryzuje suwerenna wł

(dysponuje przymusem P,którego stosowanie zw.jest z integracyjna rolą P),terytorium,ludność,XIX;

paradygmat Jellinka-daje podstawy do odróżniania P.od in.org,bo to jego trójelement.def.orzeka

(jeśli są zachowane te 3elem.składowe)kształt.późniejsze doktrynalne charakt.P.

def.realne-podaje cechy P.jako realnego bytu org;def:wartościujące-są nieobojętne moral,aksjolog.

deskryptywnie(wersje:*pojmowanie P.i społ w kategoriach konfliktu,*integracyjna wizja społ i P)

def.nominalne-w sposób adekwatny podawały sens terminu,XIXw,*zn.hist-organizacje istniejące

w Europie przed ukształt.się monarchii stanowych.str i zasady funkcjon.org.mają rozstrzygające

znaczenie dla przypisania jej cech P,

def.współcz-znaczenia:*P.identyfikowane z suwerenną wł.wykonywaną na określ. terytorium,

*P-zorganiz.aparat państ,*P-globalna org.społeczeństwa.

Poglądy na państwo:*Platona-to samoistny byt,związany z ideą dobra,wcielającą się niejako w sto-

sunki społ.a społ. to wytwór P,jego doskonałym odbiciem.Podobnie G.Hegel-społ to twór P,które

samo jest ucieleśnieniem ducha obiektywnego*K.Marks-P.powstało na określonym etapie rozwoju

społ. związanym z jego podziałem na antagonistyczne klasy społ.

II.Typologiczna charakt.P:typol.atrybyty cechy P:społ.charakter org,wł.publ,terytorium,lud-

ność,przymusowość,suwerenność,zorg aparat państw.

1.P.jako org.społ.- atrybuty,cechy gr.społ(zw.narodem)wg Lamentowicza:trwała wspólnota losów,

więź gosp,język i kultura,świadomość polit.Cechy demokratyczne:podmiot wł to lud-naród,z.suwe-

renności i integralność P i większości,pr.do samostanowienia(zorg.w samodzielne P,pr mniejszości

nar.do autonomii:*terytorialno-admn-samodzielność adm terytorium*kulturalna-gwarancja odręb-

ności tradycji kulturowej),

Społeczeństwo-zgromadzenie ludzi na określ.terytorium,są więzy i względnie stały układ stosun-

ków społ i komunikacji.Cechy:dominacja więzi nieosobowych,grup otwartych(wielopozycyjność

jednej osoby,przechodzeni z 1grupy do2,mimo oczywistych ograniczeń faktycznych),wew.zróż-

nicowanie,ustrukturalizowane(powiązania między jednostkami,ale i grupami społ),formalizacja

stosunków(kształtowanie pewnych trwałych wzorców postepowania i procedur działania),organi-

zacja(współdział.ludzi,by realizować założone cele,”efekt organizacyjny”-ludzie dzielą prace,są

lepsze efekty,to podstawową przyczyną organizowania się ludzi)znaczenia organizacji:rzeczowe

(rzecz,która została zorganizowana,np.partia polit,korporacja/ najważn,bo każda org.ma swój as-

pekt personalny,przestrz,czas)atrybutowe(zespół cech,atrybutów,charakt.zachowanie się ludzi w

gr.społ:sa zorg.lub niezorg)czynnościowe(dotyczy działań org,zachowań ludzi zmierzających

do ich zorganizowania się).Społ to rodz.zbiorowości złożonej z:klas,,warstw,grup nat i celowych,

formalnych i nief,narodów,ras.W ramach społdziałaP.”Posługuje się”P,by osiągnąć cele zbiorowe,

do których niezbędna jest zorg.wł.publ.
Klasa społ-znaczenie we współczesnej myśli polit-pr

Marks-klasa to wielka grupa ludzi,z określonym stosunkiem do:*własności śr.produkcji-ziemia,

kapitał,narzędzia pracy-to kryterium ekon.podziału klasowego.Walka klas,których interesów nie

da się pogodzić,jest źródłem zmian.Efektem są reformy,rewolucje,które dokonują postepu społ.

*sposobu dyscyplinowania i zarządzania własnością,*rodz.i wlk dochodu-zysk czy płaca

Weber-walka klas trwała cechą nowocz.stos.przemysł.Źródło:wola i intencje ludzi(brak:,zasad

moral-dążenie do wyłącznego korzystania z szans ekon.i polit.i kult,poczucia odpowiedzialn za

społ.i gosp.skutki czynów gosp-dążenie do max.zysków),ekon.położenie klas.Miara postępu społ

ograniczanie jakośc.przeciwieństw typu klas.i roszerzanie obszaru zróżnicowania typu warstwow.

Grupa społ-forma zbiorowości ludzkiej,którą łączą stosunki społ(więź społ)określonego rodzaju.

Więź:osobista(kontakt„twarzą w twarz”,znają się,dla małych grup-rodzina,grupa towarzyska)nie-

osobowa(duże,nie znaja się nawzajem,są powiązani zależnościami,wartościami wspólnie uznawa-

nymi-religia,język).Naród ze względu na swe aspiracje jest czynnikiem państwotwórczym(Szko-

cja-od Wlk.Brytanii,Baskowie od Katalończyków,Alzacja i Bretania od Francji).

Warstwa społ-grupa ludzi,zajmująca pozycje pośrednią w stosunku do podziału klasowego.War-

stwy: poziom wykształcenia,pozycja społ,poziom dochodów.

Znaczenia władzy:*podmiotowe(utożsamiana z podmiotem,mogącym skutecznie wydawać pole-

cenia innym podmiotom;na mocy norm pr,innych norm regulujących zachowania w gr.społ,fakty-

czna możliwość)*procesualne(to władcze procesy decyzyjne) *relacjonalne(przejawia się w stos.

społ- podmiot decyduje,kieruje2,a2 podporzadkowuje się.)

2.Władza publ-charakteryzuje duże gr.społ(bezos-formalne),o charakterze wspólnotowym.Nie-

zbędna jako typ stos.społ,wyznaczających zinstytucjonalizowany i sformalizowany sposób podej-

mowania decyzji wiążących str(podział i ochr.dóbr mat,bezpieczeństwo,wiedza,dostęp do info).

Władza to:*jednostkowy stos.między rządzącymi a rządzonymi,*proces decyzyjny.Koncepcja

Dahl'a-nie ma wł.w zn.podmiot.i racjonalnym;są wpływy-decyzje to wypadkowe ścierania się

wpływów. Podział:*polit-szczególny rodz.wł.publ,obejmuje:stos.i procesy rozstrzygania o intere-

sach dużych grup społ.,*państw-szczególny rodz.wł.publ i polit,obejmuje:zdolność do kierowania

społ.w gr.ter,śr.sprawowania wł:manipulowanie info(w sterowaniu zachowaniami społ),władcza

dystrybucja dóbr egzystencjalnych i moral(wprost rozdziela lub określa warunki w jakich są one

rozdzielane wg wzorca,uznanego i egzekwowanego,np.zasada gosp.rynk),zagrożenie przymusem

(zapewnia skuteczność)*legalna-wł prawomocna,uprawniona zgodnie z obowiązującym porząd-

kiem pr(powołana,wykonywana zgodnie z normami pr)

legitymizacja-społ.akceptacja wł-argumenty,by ja zdobyć-wł jest:odwieczna,lepsza niż inne,sku-

teczna,mor.godna aprobaty(ideały)legalna.Wg Webera idealne typy legitymizacji:*tradycyjna

(pow.przekonanie o słuszności wł-wgzwyczaju,wierzeń,reguł;wł może być oparta na sukcesji)*

charyzmatyczna(pow.przekonanie o szczeg.przymiotach osób sprawujących wł,nie podlega suk-

cesji,bo zw.jest z określ.podmiotem i jego nadzwyczajn,właściwościami)*legalna(oparta na auto-

rytecie norm pr).

3.Terytorium-przestrzeń wielowymiarowa,bo:ląd,woda,powietrze.Granica P-def.nominalna:linia,

na której kończy się wł.P lub linia oddzielająca dwa terytoria.Z zasady są kształtowane w drodze

traktatów międzynar,zwłaszcza gr.ląd.uwzględniające czynnik ludnościowy(etnograf),geog,gosp.

Określanie granicy nosi nazwę technicznego:po sprecyzowaniu biegu granicy//Etapy:deliminacja-

szczegółowy opis w akcie pr.międzynar,demarkacja-szczeg.wytyczenie granic w terenie,oznako-

wanie,naniesienie znaków na mapę.Ląd-ziemia, jeziora,rzeki(nar-w całości na terenie,niepodziel-

ne zwierzchnictwo,wspólne-przecinają,przedzielają różne P,zarządzane przez nie na nar.odcin-

kach,międzynar- przecinają,przedzielają różne P, zarządzane przez org.międzyn-Dunaj)Woda-

zaliczyć:zatoki,porty i kanały morskie,gr.P jest zew.gr.morza terytorialnego.Powietrze-respekto-

wanie ustalono podczas Iwś,

4.Ludność-ogół osób fiz na terytorium.Podstawowe kategorie ludności:obywatele,cudzoziem.,

bezpaństwowce(apatrydzi). Obywatelstwo-stosunek pr.łączący jednostkę z P.Nastep-

stwa w pr:wew,międzyn,w pr.określonego P(wspólne,all obyw).Nabywanie go:urodzenie(z:pr.zie-

mi-USA-tam gdzie się urodziło,bez wgledu na rodziców,pr.krwi-Europa-obywatelstwo rodziców),

opcja,tj.wybór obywatelstwa(gdy żona przejmuje ob.męża,nie tracąc swego)naturalizacja(nabycie

2obyw,gdy:małżeństwo,przysposobienie,mianowanie na urzędnika służby p)odzyskanie obyw z

pomocy pr()Utrata obyw:rezygnacja z niego,pozbawienie przez P.w ramach wyznaczonych kom-

petencji,utrata-przez czł.lub organ P po spełnieniu warunków określ.w pr. Cudzoziemcy-

klauzula nar(obyw równi sobie,przyjeta w UE)specjalnego traktowania(przyznanie niektórych z pr

inne-spełnienie warunków określonych pr.wew)największego uprzywilejowania(takie same pr,ja-

kie mają,będą mieć kiedykolwiek obyw P trzeciego ). Bezpaństwowcy(apatrydzi)-

przyczyny:negatywny zbieg ustaw o obyw w różnych P,utrata obyw w 1kraju i nienabycia w P.

pobytu,radykalnych zmian ter.i polit wywołanych wojnami.Uchodźcy-w podróżach zagr.mają „pa-

szport nasenowski”-dokument opracowany na konferencji genewskiej,1922,a od 1946wprowadzono

londyńskie-nadal p.nansenowski. Prawa P apropo obyw:*ma obowiązek zapewnić wszystkim

obyw.(poza gr.też)wstep i pobyt na swoim terytorium,nie może żądać od nich opuszczenia kraju,

*sprawuje jurysdykcję nas swoimi obyw(poza gr.też)*ma obowiązek zapewnienia opieki dyploma-

tycznej i konsularnej swoim obyw,gdy przebywają na terytorium innego P.

5.suwerenność-wg L.Ehrlicha:po 1.jego samowładność,tj,prawna niezależn.od jakichkolwiek czyn-

ników zew.2.-jego całowładność,tj.kompetencja normowania all stosunków wew P/Rodz:zew-do-

tyczy stosunków międzyn.kształtowanych na z.równości,wolności i wzajemności.wew-stosunków

z in.org.działającymi wewnątrz P(które jest wł.najwyższą).Wyraża się niezaleznością org. p.od pa-

rtii polit,grup nacisku,zw.wyznaniowych.Polega na niepodważalności,ostateczności i samodzieln-

ości decyzyjnej organów p/!.koncepcja suwerenności wg J.Bodin'a:1.wyłączność uprawnień praw-

odawczych,tzn.papieskie bulle do ludności na terytorium danego P.winny mieć zgodę monarchy,2.

monarcha nie jest związany własnym pr,może je zmieniać,3.i ma monopol na dyspon.przymusem.

„granicą”są pr. boskie i nat.Ang.”Magna charta Libertatum”z 1215 i pol”Nihil Novi”z 1505.wyzn-

aczają granice wł.monarszej przez reguły ustojowe i uprawnienia poddanych(mają pr.niezachowa-

nia posłuszeństwa).Dziś-Naród(lud)jest suwerenem wł,tj.piastunem wł.zwierzchniej w P,tzn.all or-

gany wł.publ.w P.nabywają swe obowiązki i uprawnienia z „nadania”narodu/wykonywanie suw:

tzn.samodzielne kształtowanie stosunków stosunków in.P.i org.międzyn.na z.wolności,równości i

niezalezności.Wyrazem tego są wiążące P,a więc ratyfikowane przez parlamenty umowy między.

Skutki:P.dobrowolnie biorą obowiązki w stosunku do in.P.a w skutek ↑współzależności P i pogłę-

biania się społ.podziału pracy SA one w wykonywaniu suwerenności ograniczone przyjętymi zob-

owiązaniami.ograniczanie suw.zew-pozbawienie P.samodzielności jako podmiotu stosunków mi-

ędzyn(okupacja,kolonia,protektorat)pozbawienie suw-aneksja,tjcałkowite przejście całego teryto-

rium pod panowanie in.P lub pod panowanie kilku P(disembratio)/Przymusowy charakter P

cechy:przynależność do P nie jest dobrowolna,P.posługuje się przymusem i ma monopol na stoso-

wanie przymusu fiz.Nabycie lub utrata członkostwa opiera się na decyzji,autorytecie wł.publ,a nie

na dobrowolności zrzeszania się.Rodz.przymusu:fiz(stosowanie różnych śr.ograniczających wol-

ność jednostki,monopol P,niegodzącego się na dobrowolne zw.obywateli czy stosowanie przez po-

szczególnych ludzi przymusu.Ten monopol jest kontrolowany przez prawo,charakter jawny i dają-

cy się przewidzieć.Jest„mniejszym złem”niż przymus rozproszony,bez kontroli społ,bo ogranicza

„zasięg”siły fiz.P.aktywnie zwalcza przymus,nie opierający się na autorytecie P,tj.gangi i ograni-

cza jego stosowanie przez własny aparat.Dzis to:kara za naruszenie pr,śr.zabezpieczający gdy po-

wejrzenie naruszenia normy tj,areszt tymcz.,sytuacje zagrożenia jednostki ogółu.Aparat jawnie

stosujący przymus wew.P:policja oraz psychoz stosunkach zew:wojsko)ekon(in.gosp,posługuje

się nim P,stosowanie różnych form oddział pozbawiawiających jednostki i in.podmioty gosp mo-

żliwości wyboru określonych zachowań,np.swobodnego wywozu pieniędzy poza gr)psychol(for-

ma o rozległych rozmiarach,np.istnienie monopolu P.w przekazie info-cenzura p,stosowany naw-

et w liberalno-demokr.systemach P)Aparat p:P to org.działająca przez aparat,czyli zespół or-

ganizacyjnie i funkcjonalnie powiązanych organów p oraz obsługujących je urzędów p/organ p-

osoba lub gr.osób,których działania na podstawie obowiązujących norm pr.są przypisywane P.

Kryteria podziału organów p:liczy osób tworzących organ(1os,kolegialne-decyzja w drodze uch-

wał,których ważność wymaga określonego pr.quorum oraz liczby ważnie oddanych głosów,czyli

zachowania reguł większości.Quorum-liczba osób org.kol.wymagana pr.dla ważności podejmo-

wanych decyzji.Reguły podejmowanych decyzji mają charakter większ.zwykłej-50%+1 lub kwa-

lifikowanej-2/3lub 3/4gł)kompetencji teryt(lok,centralne)trybu powoływania organów(organów

wyboru,nominacji,kooptacji)rodz.kompetencji(prawodawcze,wyk,sądowe,kontrolne)Urząd-stru-

ktura pomocnicza organu p,w ramach której podmioty organizacyjne z nią powiązane wykonują

działania związane z przygotowaniem decyzji i realizacją decyzji organu,np.ministerstwo urząd m.

Zasady ustojowe:trójpodziału wł(„źródła:””Dwa traktaty o rządze”J.Locke'a i „O duchu praw”

Ch.Montesquieu.W klasycznej wersji zakładał oddzielenie wł.ustawodawczej,wyk,sądown.i takie

ich organizacyjno-funkcjonalne powiązanie,które miało stwarzać mechanizmy wzajemnej kontr-

oli i hamowania/wg Montesq-wł.ustaw.miała należeć do 2-izbowego parlamentu reprezentujące-

go all warstwy społ,wł.wyk do króla i powoływanego przezeń rządu,wł.sąd-do niezawisłych s.

Mechanizmy kontroli i wzajemnego hamowania się wł.zakładały wyraźny rzeczowy podział ko-

mpetencji,stwarzających”granice”wł.Dziś klasyczna zasada ulega funkcjonalnym modyfikacjom,

oto ich przyczyny:1.poza 3podziałem wł.są liczne organy takie jak sądy konstytucyjny,ombuds-

man,organy kontroli p,których nie da się umieścić w „klasycznym schemacie”wł.Dziś P.działa

przez liczne agendy,realizując przez nie swe zadania ochrony zdrowia,opieki społ,nauki/2.wł.

prawodawcza we wspołcz.P.jest realizowana w ramach ustawod.delegowanego(rządu,głowy P)

jak też aktami podstawowymi przez organy wł.wyk/3.parametry współcz.P.nie ograniczają się

do prawodawstwa.To tylko 1z funkcji,którą spełniają w ramach przyznanych im kompetencji.

Mają uprawnienia kreatywne-tworzą organy p,też wpływają na personalną ich obsadę.Paramet-

ry uczestniczą w realizowaniu odpowiedzialności konstyt,mającej quasi-karny charakter/4.gdy

wł.wyk.ma dualistyczny kształt,czyli jest realizowana przez głowę P i rząd,wzajemne relacje

między tymi organami mogą być oparte na zasadzie:dominacji głowy P.nad rządem,równowagi

między tymi organami,dominacji rządu nad głową P)5.dziś sądy są nie tylko „ustami ustawy”(M)

ale podejmuja też decyzje tworzące pr.Dotyczy to gł.systemu pr.precedensowego/z.jednolitości

wł.p-źródło:J.J.Rousseau,jakobińscy republikanie fr(j.projekt konstytucji z 1793-cała wł.w ręku

Komuny,tj.ciała przedstawicielskiego mającego uprawnienia ustawodawcze,powoływanego pow.

wyborach na 1roczna kadencję.Podporządkowana miała mu być”rada wyk”działająca w zakresie

przyznanych uprawnień)idea jedności realizow. przez:bolszewików/Umiarkowana wersja z.-np.

to rozwiązania organizacyjne aparatu p.w Polsce w czasie konstytucji z 23,04,1935-na czele P

prezydent(jednolita,niepodzielna wł.p)pod nim:rząd,sejm,senat,siły zbrojne,sądy,kontrola p.

Geneza p:teorie:teistyczna(związana z wersją św.Tomasza z Akwinu-Bóg dał wł.p,a P.to

dzieło ludzkie)patriarchalna(P.wywodzi się ze struktury rodowej opartej na zw.krwi.We wcze-

snych fazach rozwoju P.st.społ.ma charakter mało sformal,wł.ma przywódca z osobistą siłą i au-

torytetem)patrymonialna(powst.P.zwiazane z władztwem ziemskim,nad którym sprawowana

była w ł.publ.St.społ.charakteryzuje hierarchia apropo władztwa ziem.i wł.publ)podboju i prz-

emocy(powst.P.zw.z walkami zbiorowości etn.i podbojem,który stał się podstawą podziału na

rządzących i rządzonych)umowy społ(powst.P-umowa między członkami społ bądź między wł

a społ.Odmiany:*T.Hobbes-całkowite i nieodwołalne zrzeczenie się przez jednostki tworzące

społnat.wolności,w wyniku suweren,nie będący stroną,dostaje pełnię wł,powód zawarcia-bez-

pieczeństwo,anarchia*J.Locke-umowa ma potwierdzić stan przedpaństwowy-gwarancja poko-

ju i wolności,pr.nat doje czł.podts.pr.podmiotowe*Rousseau-treść:przekazanie przez jednostki

przysługujących im uprawnień na rzecz społ.Nat.wolność ludzi stała się w.cywilizowaną,chro-

nioną przez P.Zabezpieczenie równości,fundamentu wolności)klasowego podziału społ(mar-

ksistowska,geneza P.z rozpadu wspólnoty rodowo-plemiennej na antagonist.klasy.Powstała wł-

asność pryw.śr.produkcji,społ.podział pracy,przewaga ekon.właścicieli śr.produkcji dała mono-

pol na rządzenie→powst.P.jako org.polit/P.to org.kl.istniejaca w interesie grup ekon.dominują-

cych.Akt uruchamiający długotrwały proces zaniku P.to rewolucja proletar,bo daje podst.do bu-

dowy społ.bezkl. i bezP) W/w koncepcje pochodzenia P.prezentują różne podejścia.

Heteronomiczne podejście(powst.P.jako org.społeczeństwa było następstwem czynników zew,

np.t.teist.podboju)Autonomiczne podejście(źródło powst.P.jest samo społ.i jego rozwój,np.te-

oria umowy) Formy P:w znaczeniu wąskim-utożsamiana z formą rządów(tj.struktura,kom-

petencje,wzajemne stosunki pr.i faktyczne organów p-głowa P,parlamentu,rządu)szerokim-ter-

min,obejmujący oprócz formy rządów też st.pr.P(teryt.podział P,relacje między organami cen-

tr.a teren,stopień centr i decentr.wł.p i zakres samorządności organów lok)oraz reżim polit,czy-

li styl rzadzenia(całokształt zasad,metodi technik,którymi posługują się rządzący wobec rządzo-

nych.Analizy z nim zw,dotyczą zakresu ochrony praw obyw,zwłaszcza polit).Wymagają one

też ustaleń odnoszących się do charakterystyki systemów part,grup nacisku,a zwłaszcza okreś-

lenia roli ugrupowań opozycyjnych oraz sposobów reagowania na obyw.krytykę i sprzeciw.

Z.demokracji liberalnej:z.suwerenności narodu(wyraża się w uznaniu narodu za pierwotny

podmiot wł.Realizowana przez pow,równe,bezpośrednie i tajne wybory parlament i wybory do

samorz.teryt)pluralizmu(ma wymiar polit.i kult.Pełny i jawny charakteryzuje P,w których:*le-

galnie istnieją min.2partie*partie mają różną tożsamość ideową,wyrażana w programie polit*

partie swobodnie konkurują o poparcie wyborców,wynik-instytucjonalizacja ról,tj.jedne rządzą

w P,inne-rola opozycji parlament*partie autonomiczne wobec wł.p/Pełny jest zw.z tzw.pr. i

wonnościami obyw,zapewniającymi pr.wyboru:*idei,opinii*org.polit-do której należeć,iden-

tyfikować z nią*zakresu,form aktywności polit/kult-wyraża się w uznaniu swobody głoszon-

ych idei,przekonań mor,rel/Zasada umożliwia tzw.rządy altetn,tj.przechodzenie partii rządzą-

cych do opozycji i odwrotnie,zgodnie z wolą większ.obyw.mających pr.wyborcze)

konstytucjonalizmu(ogranicza wł.p,daję ochronę pr.i wolnościom obyw,w tym też dla pr.

własności-podst.wolnościowego porządku pr.Dziś konstytucje:ochrona”wolności negat”,tj

wolności od przymusu oraz ingerencji P,formułują pr.pozyt,in.socjalne.Realizacja wymaga

aktywności P.Polega na znalezieniu równowagi między bierną a aktywną obecnością P w

życiu społ.Określa relacje między pr.jedn.a zobowiąż.społ.i P.Zabezpiecza równowagę wł-

jasności pryw.i własność publ-nie daję tytułu do pełni wł.polit,a wł.nie daje przywilejów w

sferze własności.Stwarza mechanizmy równowagi między 2”ideami”P-P.pojmowane jako

org.wł.publ,a P.pojmowanym jako aktywność obyw,kształtująca wolę publ.i interes publ)

podziału władz(jako instytucjonalna przeszkoda w procesie oligarchizacji i monopolizac-

ji wl.Przez wyznaczenie”granic”wł.i mechanizmów wzajemnej kontroli zapobiegać naduż-

yciom wł i ograniczaniu pr.obyw)moralnej i rel.neutr.P(wł.p.nie wyrżnia żadnych przek-

onań mor ani wierzeń rel,nawet jeśli są wyrażane,popierane przez większość obywateli).

Formy rządów:parlamentarno-gabin*parlament(a przynajmniej izba poselska)powoływa-

ny w wyborach pow*kompetencje głowy P(konstytuc.monarchy,wybieranego prezydenta) i

szefa rządu(premiera)są wyraźnie oddzielone.Mówi się o dualizmie wł.wyk*kompetencje

głowy P są skromne i ograniczają się do reprezentowania P.w ST.wew.i zew,niekiedy umo-

żliwiają podejmowanie działań arbitraż.w sporach między organami wł.p(np.parlamentem i

rządem)*parlament z udziałem głowy P kreuje rząd,będący centralnym organem wł.wyk*

rząd jako całość i poszczególni jego członkowie(ministrowie)podjegają politycznej odpow-

iedzialności przed parlamentem i mogą być odwoływani przed upływem kadencji na podst.

parlament.votum nieufności*egzekutywie przysługuje pr.rozwiązywania parlamentu(zwykle

izby poselskiej)w czasie trwania kadencji,poł.z obowiązkiem natychm.rozpisania wyborów*

egzekutywie przysługuje pr.uczestnictwa w procesach ustawodawczych,realizowane przez

bezpośr.inicjatywy ustawod/Rząd,gabinet nie identyczne pojęcia.Kolebka tej formy to Wlk.

Brytania-powołuje się premiera tzw.gabinetu(węższego niż rząd organu składającego się z

ministrów i szefów urzędów centr)Wew.spoistość gabin(lojalność członków rządu)Wybory

parl.przesądzają o polit.składzie rządu i premierze(monarcha wybiera kandydata z partii zw-

ycięskiej)Stabilność rządów(ograniczona kontrola nad wł.wyk)W innych krajach:dominac-

ja parlamentu.Widoczna jest niestabilność rządów(Polska:1921-26 14rządów,Włochy:poII

WŚw 50rządów,Francja:1944-58 27rządów)Zagrożenie dyktaturą,gdy jest kryzys i polit.i

ekon(Niemcy,Włochy,Hiszpania,Portugalia)Doświadczenia hist.zw.z zagrożeniami spraw-

iają,że istnieją różne modyfikacje by wzmocnić wł.wyk.Modyfikacja:kanclerska forma

rządów(*szersze kompetencje kanclerza jako szefa rządu,w porównaniu do kompetencji

premierów w klasycznej formie par-gab.Kanclerz osobiście kieruje Fed.Urz.Kancl,planują-

cym i organizującym pracę all resortów.Kanclerz kontroluje pracę każdego z ministrów.

Kieruje wywiadem i Urzędem Prasy i Info*na wniosek kanclerza prezydent formalnie no-

minuje ministrów.Decyzje nie wymagają zatwierdzenia przez parlament*konstrukt.votum

nieufn-odwołanie kanclerza wymaga jednoczesnego przedstaw.kandydatury nowego kanc-

leża,co powoduje,że jest on w trakcietrwania kadencji prawie nieusuwalny przez parlament.

Stabilny rząd,bo musi się kształtować”koalicja zdolnych do wspólnego rządzenia”a nie wy-

starcza”koalicja niezadowolonych”)ustrój Republiki Fr(*prezydent wybierany w pow.wyb-

orach,polit.nie odpowiada przed parlamentem* prezydent to głowa P,najwyższy dowódca

wojsk,szef rządu,w porozumieniu z nim ustala się skład rządu,podwójna odpowiedzialność

premiera,rządu,poszczególnych ministrów przed parlamentem i prezydentem*rząd ma ogól-

ną kompetencję prawod,aparlament tworzy pr.w materii wyraźnie dla niego zastrzeżonej w

konstytucji)/Określana mianem półprezydenckiej/prezyd(2.klas.rozwiązanie demokr.liber:

*parlament powoływany w wybor.pow*prezydent powoływany w wyb.pow.pełni funkcję

głowy P,szefa rządu,zwierzchnika sił zbroj.Egzekutywa ma charakter monist,brak w niej

rady ministrów jako samoistnego organy wł.wyk**prezydent-polit.niezal.od parlamentu,kt-

óry nie może żądać ustąpienia prezydenta,ani odwołać mianowanych przez niego sekretarzy

stanu)konwentu(forma rządów zgromadzenia(Szwajcaria)cechy:*parlament feler.powołany

w wyborach pow*rząd to 7os.Rada Związkowa jako komisja wyk.parlamentu związkowego,

przewodniczy prezydent*prezydent-funkcja rotacyjna,co rok 1z 7 członków rządu,wybierany

przez parlament*brak wyodrębnionych kompetencji prezydenta*brak instytucji votum nieufn.

wobec rzadu*zakaz rozwiąz.parlamentu przez egzekutywę*szerokie i częste wykorzystywanie

w procesach tw.pr.ustaw.inicjatywy ludowej oraz instytucji referendum.Funkcjonowanie

wymaga harmonij.współdział.partii polit.od razu po wyborach.Formowanie rządu przez współ-

dział,a nie konkurencję.Reprezentacja w rz.na z.proporcj.all znaczących partii polit(4-5)dys-

ponujące mandatami parlam.feder.Duża autonomia kantonów i gmin skład.się na feler.szwajc.

sprawia:uprawnienia rzadu federalnego federalnego prezydenta są ograniczone w porówn.do

nich w parl-gab.formie rz.)

Struktura pr.P-to element f.P.w szerokim znaczeniu:terot.budowa P,relacje między organami

centr.i lok,stopień centralizacji i dec.wł.w ramach aparatu p,ze względu wyróżnia się:P.unitarne

(żaden z obszarów obszarów.stanowiący jednostki podz.ter.nie są wyposażone w atrybut suwe-

renności.Podz.ter.P.uwarunkowany względami prakseologicznymi zw.ze skutecznością zarządz-

ania P,racjami hist,geo,ekon,polit.Podział nie może być sztuczny,winien uwzględniać nat.wiezi

społ,które hist.wytworzyły się na terenie,wiezi ekon,komunik/Fr,Pol,Holandia,Szwecja,Finl,Gr,

Port)federacje(P.zw/jednostki ter.mają własne wł.prawodawcze,wyk,sąd.Zakres samodzielności

członków fed.wyznacza konstytucja p.zw,określa zakres władczych uprawnień fed.wobec człon-

ków/ST.Zj-własna wł.ust,wyk,sąd,policja,symbole p.Na szczeblu fed.jest wł.ogólnop tj.Kongres,

Prezydent,Sąd Najw,adm.fed.Wł.fed.uprawnienia:pol.zagr,obronna,monet,fundament.rozstrzyg-

nięcia z zakresu pol.społ-gosp/Rep.Fed.Niem-skład:landy-zrzekły się władczych uprawnień w

sferach,chartka.federalizm USA.Trudno wyznaczyć gr.między P.unit.a p.zw.dziś.Np.trudności:

Włochy,Hiszpania-kwalifikacja:unitarne,ale zakres przyznanej autonomii jednostkom ter.jest tak

znaczny,że sytuuja się na pograniczu obu st/Autonomia jako instytucja wyznacz.pr.str.P.może

też funkcjonować w P.unit.np.Polska miedzywoj-woj.śląsk na podst.ustawy konst.z 1920r.własny

parlament-Sejm Śląski i wł.wyk-Śląska Rada Woj)konfederacje(luźny zw.P.Obejmuje P.suwere-

nne,zrzekające się w 1lub kilku dziedzinach samodzielnego wykonywa.suwer.na rzecz organów

wspólnotowych.Z historii to unia person,czyli zw.P.wynikających z posiadania 1głowy P-mona-

rchy.Natomiast unia realna jest do dziś,polega:wspólne atrybuty państwowości:organy wł.prawod,

sąd,wojsko,np.UE-wspólnotowy parlament,wł.sąd)//

Wpływ na pr.str.P.na też sposób podzialu uprawnień władczych władczych ramach aparatu p i

wyznaczony zakres samorządności.Podział P:scentralizowane Scentralizowane zdec//centraliza-

cja-ustawowe zagwarant.uprawnień do podejmowania decyzji władczych wyłącznie organom p.

usytuowanych na wyższych szczeblach hierarchii w aparacie p.i ograniczeniu,a nawet faktycznym

wyeliminowaniu samorządów ze sprawowania wł.publ.w P/decentr-ustawowe rozłożenie uprawnień

do podejmowania decyzji władczych na organy hierarch.niżej usytuowane w aparacie p.Oznacza to,

że ograniczenie lub odebranie kompetencji do podejmowania decyzji organom niższym wymaga

zmian ustawowych.cecha:szeroki udział samorządów w sprawowaniu wł.publ.Samorząd to forma

organizacyjna,gdzie obywatel metodami demokr,na podst.i podst gr.pr.władczo rozstrzygają o wie-

lu istotnych sprawach zycia publ.Wspólnotę samorządowa,nabywa się przez fakt zamieszkania.

Przynależność do samorządu zawod.czy gosp(izba lek,adwok,rolna,rzemieśl)nabywa przez wyko-

nywa.zawodu czy prowadzenie określ.działaln.Na mocy obowiązującego pr.samorządy mają wyz-

naczone zad.własne,mogą wykonywać zad.wł.p.tj.zad.zlecone.Gł.zad.samorządu zawod.to zalew-

nienie należytych warunków wykowywania określ.zawodów.Do realizacji zad.dysponują na mocy

ustaw odpow.majątkiem i własnymi dochodami i kompetencjami, tym prawodaw.W pr.adm.sa-

morząd to forma decentr.wł.adm.p.a organy samorządowe zalicza się do wykonawczego pionu wł.

Czasami:samorząd to nie odmiana wł.p.oraz to więcej niż forma decentr.wł.Traktuje się je jako

odrębną instytucje demokracji pol,gosp,wynikającą z poziomego podziału wł.publ.w P i spłaszcza

jej str.Faktyczna forma podziału uprawnień władczych ramach aparatu p,pośrednio oddziaływująca

na pr.str.P to koncentracja i dek.

Koncentracja-faktyczne skupienie uprawnień władczych przez podmioty dominujące dużą”siłą wł”

decentr-faktyczne przekazanie uprawnień decyzyjnych,na z,że podmiot przekazujący może w każ-

dej chwili przejąć przekazaną sprawę i sam podjąć decyzję.Stopień centr.i decentr.wł.w P.unit.jest

b.różny.Są P.wyraźnie scentr.i P,o strukturze pr.char.się autonomią i samorząd.Dziś tendencja de-

centr.

Reżim polit-metody i techniki,którymi posługują się rządzący wobec rządzonych.Ma bardziej

zmienny charakter w porówn.Do formy rządów czy str.pr.P.Kryteria podz:*pr.gwarantowanego i

faktycznie istniejącego.zakresuPraw i wolności czł.i pr.obyw*faktycznego uczestnictwa obyw.

w rzadzeniiu i swobody działania opozycji polit/Rodz:demokr(ma wymiar:społ-ekon i pr-ustroj

-wyznaczany przez z:*naród-suweren reprezent.przez parlament powoływany w dr.wolnych wy-

borów,to organ najwyższy lub zajuje pozycję kontrolującą w systemie podzielonej wł.p*P.pr,tj.

rzadów prawa*równości wobec pr.all obywat*konstytucyjnie ujętych praw jednostki wobec P,

zwłaszcza wolności osobistej,słowa,stowarzyszeń,*decentr.wł.p,której przejawem jest udział sa-

morządów w jej wykonywaniu.Demokracja w tym wymiarze często identyfikowana z wielopart.

lub 2partyjnym parlamentaryzmem-polega na tworzeniu”woli suwerena”przez organ przedstawi-

cielski,którego skład ustalony na podst.pow,równego,tajnego,bezpośr.pr.wyborczego,spełnione

warunki”wolnych wyborów”,tj.*nieskrępowane zgłaszanie kandydantów*kand.i wspierające je

ugrupow.swobodnie propagują swe idee i programy*organizacja wyb.powierzono wyborcom i

niemal.od wł.ustawod.i wyk.organom wyb*ustalenie wyników głos.i wyborów dokonane uczciwie

i zgodnie z pr*brak przeszkód w objeciu mandatu uzyskanego zgodnie z pr/Decyzje parlam.na

podst.wiekszości,kompromisowo uwzględnia się też gł.mniejszości,a wyrażone są normami

ogólnymi i abstrakt.zawartymi w ustawach,wytyczających decyzje wł.wyk.W rezimie tym jed-

nostki podporządkowane decyzjom,które same kształtują przez swych przedstawicieli.Obywatele

wolni w stopniu równym,bo prawo wyb.daje im tę samą partycypację w tw.obowiązującego pr/

spol-ekon:zw.z kształtowaniem warunków realnej partycypacji all grup społ.w zyciu polit.Po-

miar realności wolności i równości:istnieniem odpowiednich instytucji pr.kształtowanych obo-

wiązującymi normami,wyznaczana warunkami społ-ekon-wpływ na to czy obywatele mogą i

chcą korzystać z norm,dających równe szanse pol.Podst.warunek demokracji materialnej to o-

siągnięcie przez większość obyw takiego materialnego poziomu życia,nie pochłaniających all

ich energii,by zapewnic biol.przetrwanie.P.stale praktykujące demokrację to P.zamożne,stara-

jące się pogodzić wolność gosp.z redystryb.dochodów realizowaną przez interwencjonist.dzia-

łania P/Rodz:liber-dem-podst.wartość chroniona działaniami P.to wolność rozumiana negat,tj.

wolność od przymusu i ingerencji P.Ma pierwszeństwo przed równością i bezpieczeństwem

socj.Liberałowie-nie ma wolności,zw.w.konkurencji-podstawy wolnego rynku,gwarantującej

postęp społ/socjaldemokr-podst.wart.to równość szans,wymagajaca realizacji wolności rozu-

mianej pozyt,jako”wolności do”-gł.do bezpiecz.socj.Konstruktywny element demokracji,zw.z

tym rezimem to partycypacja pracownicza z zarządzaniu zakładami przemyśł.i ich udział w

zyskach)autokratyczny(in.autoryt,cechy:*wąski lub nieistniejący zakres wolności i praw czł.

i obywatela*wł.p.należy do jednostek lub grup,nie podlegających spol.kontroli*brak lub og-

raniczenie wolnych wyborów jako instytucjonalnej formy objęcia wł.w P*przymus p.nie og-

raniczony wyraźnie pr/Rządzi określona partia pol,policja,wojsko.Może funkcjonować nawet

w sys.wielopart,gdy ośrodek wł.pol.w P.zwiazany jest z 1partią,która de facto zlikw.opozycję)

totalit(cechy:*zniesienie wszelkiej autonomii jednostki i społ.wobec P*istnienie monopartii o

charakt.wodzowskim,partia rządząca,rola kierowniczego ośrodka w P*zniesienie wszelkich in-

stytucjonalnych przejawów pluralizmu,gł.w polityce*masowa indoktrynacja propagand.odwo-

łująca się do uznanej przez partie doktryny*etatyczny nadzór nadzór nawet totalne państw.gosp

/Specyfika tego reżimu wyraża się stosunkiem P.do jednostki i społ,wszystko tam jest P i nic

przeciw P.Brak autonomii dla jednostki i społ.wobec wł.Istotą reżimu jest też fuzja aparatu part.

z p.Aparat p.”zawłaszczony”przez a.part,Powoduje utratę lub ograniczenie suw.wew.przez P.

Powstał w epoce industrialnej i technicznych śr.komunikacji,umożliwiających”totalną”kont-

rolę jednostki i społ./Przeciwieństwo-koncepcja społ.obyw-w demokr.muszą funkcjonować ró-

żne stowarzyszenia obyw,zorganiz.niezależnie od P.i wew.demokratyczne.Obywatele są par-

tnerami dla organów wł.p.w sprawowaniu wł.społ.obyw.przeciwstawia się społ.pol,utożsamia-

nego ze str.wł.p)

Funkcje P:cele P:*realizacja:dobra wspólnego,uporządkowanych co do preferencji celów,z

których jedne są śr.prowadzącymi do osiągnięcia in*zagwarant:wolności,min.bezpieczeńs,pa-

nowania określ.kl.społ,udziału w dystryb. dóbr wytw.w społ.Cele wyznaczane przez gr.rzadzą-

ce z przewagą pol.Cele uporządk.co do preferencji i realizowane przez dział.P.składają się na

funkcje P//Sens funkcji w rozumieniu:przedmiot.i sys//Przedmiotowe-utożsamia funkcję

z ogółem różnych działań P,które są podejmowane w określ.dziedzinach zycia publ.Rodz f:

zew.P(przedmiotowo all działania podejmowane w P,wiążące się z ochroną suwerenności

zew.i jej wykonywaniem.Zalicza się działania realizujące pol.zagr,obronna,utrzymanie odpo-

wiedniego aparatu wyk,a więc wojska,służb dypl)wew.P(b.zróżnicowane przedmiotowo dział.

Sposób jej realizacji budzi spory apropo roli P.w gosp.Spór o wymiarze normat-zwolennicy ko-

ncepcji liberalnego P-min,tzw”nocny stróż”i zwolennikami k.P.regulowanej gosp.rynk.-i prakt-

koncepcja P„właściciela i zarządcy”gosp i”planisty”procesów społ-gosp w praktyce pol.P.real-

nego socjalizmu porażka/Koncepcje:P”nocnego stróża”sformułowanaXIX/XXw-wizja P.min.

ingerującego w”grę rynkową”opartej na wolnej konkurencji i w spontaniczne procesy społ.W

wykonaniu f.wew.rola P.ogranicza się do obowiązków stróża,chroniącego wł.pryw,ubezpieczeń

osobiste obyw.i P.P.nie ingeruje w wolność umów na rynku kapitałów,towarów,pracy.Specner:

P.nie powinno prowadzić pol.edukac.Obowiązek szkolny i finansszkolnictwa to naruszenie z.

wolności.P.liberalne ma stanowić i egzekwować pr.wyznaczające gr.ingerencji P.i wyznaczyć

z.i procedury korzystania przez obyw.z przyznanej wolności.P.liberalne nie prowadzi pol.gosp.

i socjal.Koncepcja ta to ideał,dziś-atrakcyjny model P z celem zabezpieczenia max .zakresu wo-

lności jednostki i zapewnienie min.ładu i porządku.(k)Koncepcja P.regulowanej gosp.rynkowej:

warianty:*socjal-liberalna k.”P.dobrobytu społ”*chrześcijańsko-demokr.k.społ.gosp.rynkowej*

technokratyczna k.P.koordynacji-Japonia/wspólne cechy wariantów:P.powinno:*regulować pro

cesy gosp.tam,gdzie rynkowe reguły są zagrożeniem dla dobrobytu społ,który jest celem P*re-

dystrybuować dobra i szanse*utrzymywać zdolność gosp.do wzrostu i zapobiegać głębokim kry

zysom koniunktury gosp*regulować stos.na rynku pracy,zapobiegać masow.bezrobociu przez

tworzenie nowych miejsc pracy i możliwości zmiany kwalifikacji dla osób poszukujących pra-

cy*kształtować reguły stos.gosp.z zagranicą*chronić rolnictwo przez dotacje/Dziś-wiekszość P)

organizatorska(to gł.kierunki działań P.obejmujące swym przedmiotowym zakresem organiza-

cję:służb publ,transportu,telekomunikacji.Ich sprawne funkcjonowanie to warunek”ładu”w P)

oświatowo-wychowawcza(działania P.zw.z funkcjonowaniem różnego typu szkół,upoisz.wie-

dzy obyw.i oddziaływaniem info-propag.Poziom wykształc.obyw.i ich zasoby informacji,doty-

czących funkcjonowania P.i str.wł,pozwala dokonywać racjonal.wyborów wpływających na ja-

kość zycia w P)//Systemowe-utożsamia funkcję z rezultatem działań P.To charakter.dla ana-

lizy sys.To metoda badań rozmaitych obiektów przyrod.i społ,opisujących i wyjaśniających fu-

nkcjonowanie badanych obiektów jako całości złożonych z części funkcjonalnie powiazanych,

które współdział.dla powodzenia całości.Rodz.f:adaptacyjna(podejmowanie działań przystoi-

soduj.P.do warunków stwarzanych przez jego otoczenie sys,a więc ekon,pol,naukę,kulturę.P

musi adaptacyjnie reagować na zmienność warunków swego działania kształtowanych przez

układ zew.i wew.sił pol,koniunkturę gosp,relacje miedzy,przemiany kulturowe.F.ma charakter

następczy i obejmuje działania pozwalające na zachowanie homeostazy-równowagi wobec ot-

oczenia)regulacyjna(aktywne oddziaływanie P.na jego sys.otoczenie,co pozwala na modero-

wanie tego otoczenia w założ.kierunku.to próba kształt.w otoczeniu pożądanych przez P.stan-

ów społ.Dziś-P.kształtuje otoczenie ekon.ustalając kursy walut,robiąc bariery celne,promując

dopływ kapitału.Oddziaływania prowadzą do przeobrażeń samego P,w zakresie jego instytu-

cjonalnej str.i funkcjonalnego przebiegu procesów decyzyjnych)innowac(wytwarzanie w społ

otoczeniu P.zmian,które by nie zaistniały bez aktywności P.F.wymaga sprecyzowanych celów,

które P.chce zrealizować w swoim otoczeniu i”planu”działania.F.ma znaczenie fundamentalne

dla P,gdzie dokonuje się rewolucji,reform ustroj.i ekon)//Ciała uczestniczące w wyk.wł:

pośredniczą między decyzyjnymi ośrodkami wł.p.a podmiotem tej wł,czyli narodem.Zaanga-

kowane w procesy werbalizacji interesów społ.i celów pol/1.Parie pol- formalnie dobrowolna or-

ganizajcja pol,w oparciu o sformułowany program dąży do zdobycia i wykonywania wł.w P,re-

prezentuje interesy gr.ludzi o zbliżonych dążeniach i aspiracjach.Rodz ze względu na ich cechy

organizacyjne:masowe(mas.rekrutacja członków,stałe str.działajace niezależnie od rytmu kam-

panii wyborczych do parlamentu i in.wybieralne stanowiska w P)kadrowe(rezygnacja z rekruta-

cji mas,działanie oparte na gr.zawod.polityków i gr.aktywistów-wolontariuszy,brak stałych str)

F.partii:wyborcza(tylko dla p.demokr,respektujących z.wolnych wyborów.Wiąże się ona ze z-

głaszaniem kandydatów na wybieralne stanowiska p.i przygotowaniem programów wyborczych.

Nominacja kandydatów w drodze wyboru przez członków partii,bądź nieformaln. Porozumień

W gremiach wew.organów partii.W realizacji f.znaczenie maja śr.mas.przekazu.Ogranicza to w

Znaczym stopniu bezpośr.kontakty miedzy kandydatami a wyborcami i zwieksza ryzyko mani-

pulowania opinią społ)rzadzenia(bezpośr.zw.z personalną obsadą kierowniczych stanowisk w P

i stąd parlamenty i ich wew.organy,in.organy p.wybierane przez parlamenty reprezentują partie,

które weszły w skład izby.f.to też odgrywanie roli opozycji w stosunku do partii rzadzących.Zad.

parlament.opozycji to nadzorowanie rządu przez poddawanie jego pracy kontroli i krytyce.Par-

tie,które weszły do parl.tworzą frakcje partyjne-często swych członków wiążą poleceniami.)in-

tegracji pol(gł.w autokr.i total.reżimie,gdzie wybory są zastapione ceremonialnymi.Partie pol.

muszą być w łączności z opinia publ.Integracja w promocji interesów lok,w artykułowaniu lok.

opinii,czy też w poszukiwaniu śr.zaradzenia skargom,sprzyja realizacji programu i pol,która

stanowiła program wyb.Partie sa rozliczane w wyborach za efektywne urzeczywistnianie prog-

ramów)Sys.partyjny-wąskie rozumienie:układ stos.między legalnie działającymi partiami w P

w danym czasie.Rozumienie bardziej operacyjne-pozwala precyzyjnie oddzielić mechanizm

pol.funkcjonujacy w P.od sys.partyjnego/szerokie:obejmuje partie dział.legalnie i tworzące nie-

leg.opozycję pozapalam.i gr.nacisku/Rodz:1partyjny(przy całej umowności zw.z reżimami to-

tal.i autokr,charakteryzującymi się pr.i faktycznym zakazem dział.partii konkurenc.Zalicza się

tu sys.partii hegemonicznych-funkcjonują w P.tzw.realnego socjalizmu,gdzie partie komunist.

sprawowały kierownicza rolę-Polska,NRD,Czechosł)2paryjny(zakłada”wahadło”2partii w sp-

rawowaniu wł.Odmiany:brytyjska-sztywna,oparta na ścisłej dyscyplinie klubowej,amerykańs-

ka-„luźna”.Istnieje tu względna równowaga między partiami,wybory dają szanse każdej partii.

cykliczna praktyka pol.zw.z niezadowoleniem wyborców z realizacji reform zapowiedzianych

programach pol.partii sprawującej wł.pol.w P.Zmiany elit rządzących wraz z wyborami w prze-

widzianych kadencjach)wielopartyjny(wiele partii-rezultat podziałów w społ:ideol,ekon,rel,etn

ambicji przywódczych polityków,reprezentujących małe ugrup.pol.Zapewnia większą możliw-

ość reprezentacji różnych opinii,interesów pol,bo obyw.mają do wyboru szereg alternatyw pol.

Zagrożenie-radykalizacja programów pol.W czasie wyborów tworza się koalicje partyjne-upo-

dobnienie w tym okresie do sys.2part.Istnieje zmienna:większość z parlamencie,opozycji pa-

rlamentarnej,stad nietrwałość rzadów,szczególnie gdy koalizyjność partii ma charakter doraź-

ny i niezorganiz.Sys.jest tam gdzie pr.wyb.oparte na sys.proporcjon.,dającym szanse małym.)

2.Grupy nacisku-lobby,gr.interesu.Nie dążą do zdobycia i utrzymania wł.w wł.Cel działań:wy-

wieranie wpływów na decyzyjne ośrodki wł.w P.Ich funkcjonowanie charakteryzuje plurali-

styczne i policentryczne sys.pol.tzw.sys,w których współistnieją różne instytucjonalne podm-

ioty reprezentujące odmienne interesy gr.i funkcjonuje wiele ośrodkówpodejmowania decyzji.

Działania wiążą z z.koncyliacyjności(jej zał:w sferze życia publ.możliwy jest kompromis lub

konsensus społ)Zwolennicy grup: konstruktywny element życia publ,bo werbalizując interesy

gr.widzą konieczną dla realizacji perspektywę interesu publ.Przeciwnicy:gr.faworyzują uprzy-

wilejowanych,zagroż.korupcją i deprawacją w życiu publ.Gr:kapitałowe-bronia interesów,np.

producentów rol-środow-int.określ.środowisk,np.lekarze-etniczne.Znaczenie na ich wpływ ma:

fin.zasoby gr,reprezentatywność,l.członków/Prestiż gr(zw.z celami działania i os.reprezentu-

jącymi)Formy wpływu-Rodz:Bezpośr wpływ na ośr.wł,Pośr.przez lobbystów(oddziaływ.na pa-

rtie pol przez:finansowanie i wprowadzanie ludzi do aparatu paryjnego i wpływ na skład elit

partyjnych,na wew.organy parlamentów i na wł.wyk) i odwołanie się do opinii publ(przez śr.

mas.przekazu,organizowanie pikiet,marszów protest)3.Ogranizacje społ-różne rodz.dobrowo-

lnych zrzeszeń tworzonych przez ludzi w celu zaspokojenia potrzeb i interesów.Stowarzysze-

nie-podst.pr.forma organizowania się ludzi,typy:oświat,nauk,kult,opiek,charyt.Szczególne zn-

aczenie mają zw.zaw-rola dziś:eliminowanie sporów przemysł.zamiast strajów.Wzrasta znacz-

enie organizacji reprezent.interesy gr/4.Kościoły i zw.wyznaniowe-kształtują z in.instytucjami

życia publ.kierunki jego pol.zew.i wew.okreslając cele,czyli przyszłe postulowane stany społ,

które P.winno zrealizować przez działania,oddziaływują na treść tworzonego w P.pr,na proce-

sy rekrutacji na stanowiska publ.F.wpływy:bezpośr(nacisk na wł.p.celem realizacji ideałów i

interesów)pośr(nauczanie moral.i rel,kształtujące osobowość czł)Z.rozdziału P.i kościoła:*

nie ma p.rel,kościoły i zw.wyzn.sa równouprawnione,P.nie finansuje*zachowują autonomię w

zakresie swet organizacji,obsady person.stanowisk w str.organizacyjnych,organizacyjnych na-

uczaniu wiary i z.moral*nie podejmują działań pol,nie uczestniczą w sprawowaniu wł.p*wyb-

ór rel.to pryw.sprawa jednostki,pr.swobodnego,indywid.i zbiorowego praktykowania wiary*

nie zagrażające porządkowi publ.i wolności in.jednostek korzystanie z wolności rel.

NAUKA O PRAWIE:

Przepis prawny-jednostka redakcyjna tekstu pr.Niektórzy-każda najmniejsza jednostka redak-

cyjna tekstu pr-art.par,ustęp.Dominuje-wypowiedź,bedąca zdaniem w sensie gramat,Noma pr-

reguła zrekonstruowana z przepisów pr.wg pewnego wzoru przyjętego w nauce i praktyce.To

najmniejszy analityczny element prawa.Daje odp.na pyt:kto,w jakich warunkach,jak powinien

postąpić i jakie są negat.nastepstwa zachowania niezgodnego z wzorem powinnego zachowania.

Elementy normy:hipoteza n(określa adresata i okoliczności zastosowania normy.Wyznaczone

w sposób generalny i ogólny.Wskazanie adresata przez powołanie się na jego cechy rodzajowe,

np.obyw,kobieta.Oznaczanie przez terminy”każdy”kto”.Podmiotowy zakres zastosowania nor-

my wyznaczany przez podanie cech psychofiz.adresata-wiek,syt.zaw,rodz,a przedmiotowy zak-

res dotyczy zjawisk i zdarzeń o charakterze zew.w stos.do adresata)dyspozycja n(wyznacza po-

winny sposób zachowania,wymagany od adresata w okolicznościach wskazanych w hipotezie.

Określa ona zakres normowania,tj.klasę zachowań,których dotyczy dana norma.Reguła powin-

nego zachowania wyznaczona abstrakcyjnie przez typ zachowania,np.zakaz zabijania.Dla zape-

wnienia wielokrotności spełnienia n.można szczegółowo określić wzór zachowania,bo wielok-

rotne spełnianie wzoru zachowuje charakter n.abstrakcyjnej.Przedmiot regulacji zawartej to czy-

ny.Może zakazywać,nakaz,uprawniać)sankcja-znaczenia*wg j.pr:jurydyczne(jako część n.pr)

socjol(jako społ.dolegliwość stosowana wobec podmiotów nauszających wzory)*wg socjologów:

s.pr.to s.skupiona,rozsiana(następstwo naruszenia n.moral,obycz.)

(określa negat.następstwa,gdy adresat postąpi niezgodnie z regułą.Rodz:karna-spełnia gł.f.repr-

esyjną,odebranie lub ograniczenie dóbr pow.uznanych za cenne,tj.życie,wolność,mienieZa naru-

szenie obowiązków pr.uznanych za niebezpieczne społ.Cele kary:*zaspokojenie społ.poczucia

sprawiedliwości*oddziaływanie:ogólnoprewencyjne na społ. I szczególnoprewencyjne na spra-

wcę czyny zabronionego*naprawienie lub zmniejszenie szkody wyrządzonej czynem zabronio-

nym-kompensacja.Oznaczenia tej s:*bezwzględnie tj.sztywno określają rodz.i wymiar kary,nie

pozostawia sądowi możliwości wyboru ani rodz.ani wysokości kary*wzgl.tj.określarodz.kary

i granice jej wymiaru*alternatywnie,tj.daje sądowi wybór kary spośród wymienionych w us-

tawie,egzekucyjna-f.restytucyjna,Postacie:wykonanie:bezpośrednie,np.eksmisja i zastępcze,

np.odszkodowanie.Ze względu na przedmiot egzekucji:*e.świadczeń pieniężnych i niepieni-

ężnych*e.szczególnego rodz-odebranie bezp.przetrzymywanego dziecka,nieważności-f.pole-

gająca na wywoływaniu bezskuteczności czynności konwentcjonalnych,np.małżeństwo.Zw.

z n.konstuującymi ważność czynności konwencjonalnych,a nie n.regulujacymi zwykłe psych-

ofiz.zachowania się ludzi.Czynność nieważna gdy:*bezwzgl,z mocy pr.S.dotyka czynności

od samego początku,tj.nie wywołuje skutków pr,a skutki wywołane de fecto muszą być usu-

nięte,unicestwione*zwgl,gdy zainteresowany podmiot na podst.pr.wystepuje z wnioskiem do

właściwego organu,np.do sądu o stwierdzenie nieważności czynności konwencjon.Cz.niewa-

żna od chwili wydania orzeczenia.Skutki cz.podjetej przed wydaniem orzeczenia są ważne)

Str.n.pr-koncepcje apropo str.n.pr:trójelement.k.budowa n.pr(norma ma str. O składzie:hi-

Proteza,dyspozycja,sankcja.Relacje między nimi:H>D/S)dwuelement(jej odmiana to formuła

n.sprzężonych-należy odróżniać reguły 2typów:*n.skankcjonowane skierowane do adresatów

pierwotnych pierwotnych H-D *n.sankcjonujące skier.do adresatów wtórnych,tj.organy p.sto-

sujace pr H-S.Formuła koncepcji:H₁-D₁/H₂-S₂.Zgodnie z k.n.sankcjonowana to n.uruchamia-

na,gdy zostanie naruszona n.sankcjonowana)Stanowiska apropo przekładalności reguł budo-

wy n.pr:*redukcjonistyczne-k.3 lub 2element.jako wyłączna*antyr-przekładalnośc reguł for-

malnej str.n.pr.Przy rekonstrukcji n.z przepisów pr.posługuje się zarówno zarówno.3i2el.O

wyborze decydują kryteria pragmatyczne-b.obiektywnie zrekonstruuje n.z przepisów pr.

Podział n:ze wzgl.na:sposób wysłowienia n.w przepisach pr:nakazujące(ich dyspozycja

formułuje nakaz określ.zachowania)zakazujące(..zakaz..)uprawniające(pozwala na wybór za-

chowania)zakres zastosowania:imperatywne(in.bezwzgl.obowiązujące.Zakres zastosowania

nie wyłączony ani ograniczony wolą podmiotów pr)dyspozytywne(in.wzgl.obowiazujace,zas-

tosowanie,gdy adresaci nie przyjęli in.reguł niż wyrazone dyspozycją n)sposób określ.adre-

sata i wzór powinnego zachowania:generalno-abstr(adresat określ.nazwą generalną,a czyn

określ.abstrakcyjnie przez wskazanie zachowań powtarzajnych.In.n.ogólne,taki charakter ma-

ją n.zawarte w opubl.aktach normatywnych)indywid-konkretne(adresat określ.imieniem włas-

nym,a czyn-konkretnie.Te n.zawarte są w aktach stosowania pr,np.decyzje sąd,adm)typ san-

kcji:*n.zawierające s.nieważności*n.zawierające s.karną i nieważności*s.karną*n.pozbawio-

ne s.terytorialny zakres obowiązywania obowiązywania n:n.wiążące na obszarze all P*n.

miejscowerelację n.do przepisów pr:konkretne(n.gdzie hipoteza,dyspozycja,s.zawarte w 1

przepisie)odsyłające(n,gdzie elementy umieszczono w in.przepisach.Odesłanie:*sys*poza-

sys-odesłanie do z.współżycia społ,z.sprawiedliwości społ,a więc reguł pozapr)blankietowe

(n.rekonstruowane na podst.przepisów,z których 1odsyła do przepisów,które w przyszłości

mają byś wydane)ostatni podział:material(formułuja nakazy,zakazy,uprawnienia dla określ.

Zachowań adresatów)procedur(wyznaczaja sposób realizowania praw i obowiązków wyz-

naczonych n.material)kompetencyj(ustanawiają uprawnienia i obowiązki organów p.lub in.

podmiotów spoza aparatu p) Akty norm- Szerokie r:każdy tekst zawierajacy n.postępo-

wania,niekoniecznie generalno-abstr,np.uchwały parlam.o powołaniu osób na stanowiska p,

akty stosowania pr/wąskie rozum:wytwór prawod.działań organów p.mających kompetencję

do stanowienia n.określ.typu w określ.formie.Stricte-Typy:a.norm.pr.kraj(a.n.pow.obowią-

zujące:zawierają n.o mocy wiążącej nieogranicznej podmiotowo i przedmiotowo.Regulują

zachowania i postepowanie all podmiotów pr,tzw.organów p,jednostek organiz.będących os-

obami pr i jednostek nie mających os.pr i osób fiz.Są to:

-konstytucja-ustawa zasadnicza,Wyznacza katalog podst.praw,wolności i obowiązków obyw,

normuje system źródeł pr określając materię,warunki i tryb wydawania a.n.a także określając

ich nazwy.Specj.procedura zmian.Wiąże all organy też parlament,ustawy zwykłe:mogą tylko

konkretyzować n.konstyt.ustawy zwykle i in.a.n.nie mogą być sprzeczne z konstytucją.

Ustawy konstyt-akty uchwalane przez parlament w trybie konstytucyjnym,zmiana n.konst.

-ustawy zwykłe-w hierarchii za konstytucją i stad mówi się o prymacie ustawy.Materia”zast-

rzeżona”ustawie:budżet P,ustrój i kompetencje organów p,podst.pr.i obowiązki obyw.Szcze-

gólny tryb uchwalania i postepowania z nia-po części regulowane n.konstyt-wymagania doty-

czą inicjatywy ustawod,obrad w parlam. i jego wew.organach,głosowania,pr.veta,ogłoszenia.

-ratyfikowane w f.ustawy umowy między-to część kraj.sys.pr.Podlegają bezpośr.stosowaniu,tj.

n.zawarte w nich organy pr.stosujace mogą stosować jak n.ustawowe należące do kraj.porzą-

dku pr.Ratufikuje Ratyfikuje Polsce prezydent.Umowa wchodzi w życie po zakończeniu pro-

cesu ratyfikacji.Warunek ratyfikacji to zgoda w formie ustawy.rat.umowy międzyn.mają pier-

wszeństwo przed n.ustawowymi.Konstytucja RP zakłada pierwszeństwo pr.eur,w ramachUE.

-rozporządzenia:Prezydenta RP-też pr.pow.obowiązujące*wykonawcze-wydane na podst.sz-

czegółowego upoważnienia ustaw.przez Radę Min,Prezesa Rady Min,ministrów,Prezydenta,

Kraj.Radę Radiof.i Tv.Upoważnienie zawarte w ustawie-charakter:obligatoryjny-zwroty:”us-

tali”wyda”*fakultatywny”może określić”może ustalić”.Trzeba tu powołać podstawę pr,tj.

przepis ustawy nakazuj.lub upoważniaj.do wydania tego aktu.Normują materię zw.z ustawą

nie mogą poza wykraczać.Zakaz subdelegacji-przekazanie możliwości wydania.Zgodne z pr.

A.n.o mocy ustawy-charakter subsydiarny wobec ustawy,służą zapewnieniu ciągłości dział.

ustawod.w sytuacjach nie cierpiacych zwłoki.W czasie stanu woj.gdy Sejm nie może się ze-

brać na posiedzenie plenarne prezydent na wniosek Rady Ministrów może je wydać rozpo-

rzadzenie z mocą ustawy,które może regulować z.działania organów wł.publ.w czasie stanu

woj.i zakres ograniczeń wolności i praw czł.i obyw.Atk ten wymaga zatwierdzenia przez

Sejm na jego najblizyszm posiedzeniu.

-akty pr.miejscowego-Wymaga ustawowego upoważnienia organów ter.do stanowienia n.

Warunek wejścia w życie a.n.pow.obowiązujących to ogłoszenie w”Dzienniku Ustaw RP”

wew.obowiązujące-nakłada obowiązki,wyznacza uprawnienia w stosunku do jednostek or-

ganizacyjnych podlegających organowi,który akty te stanowi.To:uchwały Rady Min,zarzą-

rdzenia ministrów i prezydenta.Ogłaszane w Dzienniku Urzędowym”Monitor Polski”lub

dziennikach urzędowych ministrów.Zarzadzenia wydawane wyłącznie na podst.ustaw.

miedzy.pr.publ-różnia się zasadniczo od a.pr.wew,bo regulują stos.miedzy P,org.miedzyn i

stolicą Apostolską.Powstaja w drodze umów,a nie jednostronnych władczych działań orga-

nów p.Nazwy:traktat,konwencja,pakt,układ,konkordat.Podział:umowy bilateralne(2stronne)

i multilateralne. Normy w płaszczyźnie realnej:należą do n.społ.wyznaczają powin-

ne wzory zachowania.Wywołują skutki w rzeczywistości społ,Geneza n.ma charakter społ,

ich cel to ochrona wartości i zagwarant.określ.potrzeb ważnych dla danej społeczności.

Rodz:*n-trwałe funkcjonowanie,bezpośr.zw. z P:n.pr:sa stanowione lub sankcjonowane

przez organy p,ich przestrzeganie jest zabezpiecz.przymusem p,są zawarte w a.n.opublik.w

urzędowych dziennikach publikacyjnych*n.autonomiczne wobec organizacji p,nie są przez

nie tworzone:*moral-wyznacza postępowanie”dobre”sprawiedliwe”słuszne”ich uzasadnie-

niem są oceny moral.N.i oceny moral.kształtuja się spontanicznie pod wpływem zgromadz-

onych dość.Są na ogół usys.w postaci określ.doktryny moral,tj.etyka normatywna*obyczaj-

przestrzeganie ich wynika ze społ.upowszechnionego nawyku postępowania w określ.spo-

sób*rel-reguluje wykonywanie kultu rel,wyznacza z.działania org.wyznaniowych*organiz.

Oceny prawa:to standardy ocenne,przy pomocy których ocenia się n.pr,instytucje pr czy

całe sys.pr.jako moral.słuszne,godne uznania,zy moral.naganne lub moral.obojętne.Rodz.

moral.ocen:deontologiczne(porównujc treść n.pr.i moral.stwierdza się ich zgodność lub ni-

zgodność.Opcje ocen:dodatnia,ujemna)celowościowe(ocena celu regulacji pr.Opcje:cel

moral.słuszny ustawy-ocena dod,cel moral-naganny-ocena przeniesiona na całość regulacji

pr)konsekutywne(dotyczą zamierzonych i ubocznych skutków regulacji pr.Ocena czy n.pr.są

dobre lub złe oceniać przez skutki,wywołane w otoczeniu społ)Opcje ocen często sa w koli-

zji stąd szukali ocen globalnych.Oceny w pr-standardy ocenne,zawarte w przepisach pr lub

oceny,do których pr.odsyła.Przy pomocy ich kwalifikuje się zachow. ludzi,podlegających

regulacji pr,jako zgodne lub nie z z.współżycia społ.czy z.słuszności.Oceny prawa to nie oc-

eny w prawie.Pojmowanie pr:Rodz.idei pr:Prawno-natural,pozytywist/Sprawiedliwość:

kategoria komparatystyczna,część szeroko pojętej etyki.Wiąże się z rozdziałem dóbr i cię-

zarów,nakładanych na ludzi w uzasadniony sposób.Niejednolite pojecie.Jest wiele formuł,

ale all wspólny element:z.równości formalnej,in.z.sprawiedliwości formalnej-oznacza,że

osoby,stany rzeczy,sytuacje,podobne pod istotnymi względami,winny być podobnie trakto-

wane.Ma blankietowy charakter.Wiąże się z regułą konsekwencji-jeżeli przyjęto jakąś z.ro-

zdziału dóbr i ciężarów to należy stosować konsekwentnie,bez żadnych nieuzasadnionych

wyjatków.O tym jakie osoby,stany rzeczy i sytuacje należą do tej samej kategorii(takiego

samego lub podobnego traktowania wg nakazu)rozstrzygają reguły sprawiedliwości mate-

realnej-tw.z.rozdziału dóbr i ciężarów,co pozwala nadać materialny sens regule równości

formalnej i ją operatywnie stosować.Rodz.rozdzielcza(in.dystrybutywna oparta o reguły:ka-

żdemu stosownie do:*pracy*potrzeb*zasług*pozycji społ)komutatywna(zw.z formułą:”każ-

demu stosownie do zobowiązań,które na siebie dobrowolnie przyjął”In.sprawiedliwy podz-

iał,wynikający z dobrowolnej umowy)Sprawiedliwość procedur-jakikolwiek rozdział dóbr

i ciężarów jest sprawiedliwy,gdy jest w ustalonym trybie.Zagwarantowanie podmiotów pr.

rzetelnego(uczciwego)i kontrolow.sposobu podejmowania decyzji prawod.i stosowania pr.

Z.uczciwego postępowania sąd:*równości wobec pr.i w obliczu sądu*kontradyktoryjności

*dostępu stron do niezawisł.i bezstron.sądu*domniem.niewinn.oskarżonego*pr.do obrony

*jawność postęp*”rozsądne”stosow.tymczas.aresztowania i zatrzymania pod kontrolą sądu

*pr.do zakończenia procesu w”rozsądnym”terminie*

Obowiązywanie pr:w znaczeniu:sys(wymaga ustaleń,rozstrzygających o tym czy:

*n.prawidłowo ustanowiona,tj.w odpow.f.i trybie przez upoważni.organ

*n.prawidłowo opublikowana,tj.urzedowe podanie do wiadomości adresatom.

A.n.w urzędowych dziennikach:promulgacyjne-Dziennik Ustaw i Monitor Pol,inform-

ac-Urzędowe Dzienniki Ministerstw)

*n.weszła w życie.Terminy:*równoczesny z dn.ogłoszenia*późniejszy od dn.ogł-okres

między to vacatio legis-by adresat zapoznał się z treścia n.pr.-dostosowanie się*czasami

nadawanie mocy wstecznej ustawie,przyznającej dodat.uprawnienia lub znoszą ograni-

czenia wolności

*n.to konsekwencja log.norm explicite ustanowionych-konsekwencja log.n.N₁ nazywa

n.N₂,wyprowadzoną z n.N₁ przy pomocy dyrektyw interpretacyjnych.

*n.nie uchylona-a.n i n.w nim zawarte w całości lub części przestają obowiązywać z

dn:*uchylenia przez przepisy derogacyjne zawarte w nowym akcie*wskazanym w sa-

mym akcie,jeśli ustanowiony na określ.czas*wejścia wejścia życie nowego a.n.

faktycz(wymaga spełnienia n.przez adresata.Długotrwałe i masowe nieprzestrzeganie

to desuetudo-rola negat.faktu prawodawczego,to raczej rejestracja aktów nie stosow)

aksjol(ustanowione n.winny być zgodne z uniewsal.z.moral.Jej fundament.reguła:nie

obowiązują reguły,w rażący sposób naruszające elementarne i uznawane pow.z.moral)

Reguły kolizyjne:hierarchiczna(n.o wyższej mocy pr.uchyla n.o niższej,bez względu na

to:w jakim czasie obydwie obydwie.weszły w życie,która z nich jest b.ogólna.N.ustawo-

wa uchyla niezgodną z nią n.zawartą w rozporządzeniu)chronologiczna(a.n.później wy-

dany uchyla akt wcześniejszy,warunek:akt późniejszy ma min.taką samą moc pr.jak wcz)

merytoryczna(n.b.szczegółowa wyłącza zastosowanie n.b.ogólnej.)Zdarza się:zbieg r.k.

O wyborze reguł Istopnia decydują reguły IIstopnia-należy stosować r.hier,bo jej moc

najwyższa.Zbieg:r.chron.i mer-rozstrzyga r.zgodnie z którą n.późniejsza ogólna nie uch-

yla n.wcześniejszej specjal.Uchylanie n-Trybunał K,odmowa zastos.1z niezgodn.n.-sądy.

Obowiązywanie n:czas(to obowiązywanie sys,in.tetyczne)teryt(oparte o z.zwierzchnict-

wa ter.W odniesieniu do:*P-terytorium P*P.fed-cz.P*pr.miejsc-woj,gmina)person(różny

charakter apropo różnych gałęzi pr:*karne:z.odpowiedzialności podmiot-obyw,którzy po-

pełnili przestępstwo na terenie:swego P,obcego P/z.odpowiedzialności przedmiot-obejmu-

je cudzo-teren P.gdzie przebywa/z.represji wszechświat-stosuje się do przestępstw potępi-

anych przez cały cyw.świat-przestestwa:handel narkotykami i kobietami i dziećmi i porn-

ografią,rozbójnictwo morskie,użycie śr.zdolnych do wywołania pow.niebezpieczeństwa w

zamiarze wywołania tego,fałszowanie pieniędzy i papierów wart*cyw,adm,rodz-właściwie

adresat to obyw*rzeczowe-regulujące własność rzeczy,użytkowanie.Obowiązują tu n.P,na

którego terytorium rzecz się znajduje) System Prawa-zbiór elementów pozostających

we wzajemnych interakcjach,zespół obiektów wraz z relacjami między nimi i przysługują-

cymi im atrybutami/systematyzacja”materiału pr”:różnicowanie form tworzenia pr,regul-

ujac podobne stos.społ.w kompleksowych a.n,normując odmienne stos.społ.przez metody

regulacji,syst.przepisy wew.tekstów pr.zgodnie z z.tech.prawod,bezkolizyjnie włączając

do systemu nowe n/

Modele systemów normat:m.sys.dynam(żadna z norm przynależnych do sys.nie przesą-

dza treści n.hierarchicznie niższej,a jedynie wskazuje podmiot,kompetentny do jej ustano-

wienia.Powiązania między n-charakter delegacyjno-kompetencyjny)m.sys.statycznego

(treściowe powiązania między n.N.nizsza powiązana z wyższą,jak odpowiednie twierdze-

nie ogólne ze szczegółowym,np.sys.etyki.)

Znaczenia:sys-typ(zespół atrybutów,charakt.dla pewnego rodz.sys.pr.

Rodz:sys.pr.ustawowego-cechy:prymat w normat.sys.źródeł pr,norat.rozdział procesów

tworz.i stos.pr,zakaz tworz.pr.przez sądy,recepcja pr.rzyms.Ustawa to a.n.o szczególnej

doniosłości,podst..źródło tworz.samoistnych norm generalno-abstrak.”Materia zastrzeżona”

ustawie regulująca:obowiązki i wolności obyw,ustrój organów p,budżet P.N.konst.regulują

tryb stanowienia ustaw.Sądy tu tylko stanowią pr-zakaz tworz)sys.pr.precedens-cechy:brak

normat.rozdziału między tworzeniem i stosowaniem pr,sądy tw.pr,brak recepcji pr.rzyms)

sys.konkretny(ogół norm obowiąz.w danym P.w danym czasie/Str.systemu:systematyzac-

ja pionowa(oparta o kryterium kto i w jakim trybie ustanowił n.Oparta na hierarchii a.n,bo

moc pr.a.n.wyznacza normom,które sa w nich zawarte odpowiednie miejsce w str.pr.obo-

wiązującego.Hierarchia:konstytucja,ustawy i a.n.”z mocą ustawy”,rozporządzenia,zarządz)

pozioma(grupowane w kompleksy n.zbliżonych do siebie treściowo.To podział n.pr.na ga-

łęzie pr.Charakter podziału konwencjonalny,bo wielkość katalogu warunkowana kryterium

podziału.Kryteria:*przedmiot-oparte o różnice między normowanymi stosunkami społ,zn-

ajdującymi wyraz w podziale n.pr.na gałęzie pr*dualistyczne-komplementarnie oparte o

przedmiot i metodę regulacji n.pr.Zakłada,że przedmiot może być ten sam dla wielu n.pr.

Dodatkowa cecha odróżniająca poszczególne gałęzie pr.to metoda regulacji.Ze względu na

Konwencjonalność wybranego kryterium przyjmujemy dual.-wg niego gałąź prawa- n.re-

gulujące ten sam typ stosunków społ.w oparciu o wspólną metodę normowania stos.społ.

W ramach gałęzi pr są instytucje prawne-zbiór norm pr.regulujących 1typ stosunku społ,

Właściwy dla danej gałęzi prawa.Katalog gałęzi prawa:kont,adm,fin,cyw,karne,rodz,hand

pracy,weksl.i czek,procesowe:cyw.i kar.i adm/Dychotomiczna systematyzacja prawa-

w ramach syst.poziomej.Podział pr:*publ(n.za pomocą których których.bezpośr.wkracza

w stos.społ) i pryw(n,nie ingerujące bezpośr.w relacje społ.między jednostkami i jednost-

kami a P)-obie n.wyznaczają granice ingerencji wł.p.w sferę aktywności jednostki i zakres

interwencjonalizmu p*mater(n.pierwotnie wyznaczające adresatom obowiązki i uprawnie-

nia)i proced(n.służące do realizacji n.prawa mater,”wtórnie”regulują stos.społ.

Z.systemu prawa:Typy z:postulatywne(pozapr.ideały moralno-pol,dodat.oceniane przez

judykaturę i doktrynę,którym przypisywana jest wieksza doniosłość niż zwykłym n.)nor-

matywne(n.pr.obowiązującego,których znaczenie judykatura i doktryna uznaje za podst.

ze wzgl.na cały sys.pr.lub jego część odnoszącą się do 1lub kilku gałęzi prawa)Kryteria

odróżniania zwykłych zwykłych.pr.od z.prawa:*miejsce n.pr.w hierarchii a.n.i wew.syste-

matyce aktu*f,które pełni n.w procesach wykładni i stosowania pr.Różnice z.a zwykłe n:

*z.nie wyznaczają konsekwencji pr.i stanowią”racje argumentacyjne”*w przypadku koli-

zji 1n.obowiązuje,2-nie a wiele z.jest niezgodnych z zastosowaniem i konflikt nie prowa-

dzi do takich konsekwencji*z.mają wymiar znaczenia,a n.nie/

Sprzeczności-w różny ich charakter.I.Podz:abstrakcyjna(meryt.niezgodność n.N₁i N₂,gdy:

*n.N₁nakazuje w okolicznościachO adresatowiA postep.w sposób,a sposób.N₂zakazuje w

okolicznościach adresatowiA postępować w sposób P

*n.N₁nakazuje w okolicznościachO adresatowiA postep.w sposób,a sposób.N₂dozwala w

okolicznościach adresatowiA postępować w sposób P

* n.N₁zakazuje w okolicznościachO adresatowiA postep.w sposób,a sposób.N₂dozwala w

okolicznościach adresatowiA postępować w sposób P)konkretna(n.N₁ i n.N₂nakazują ad-

resatowiA 2różne sposoby postępowania,a realiz.n N₁wyklucza redl.n.N₂)

II.Podz:tech(rezultat błędów w zakresie techniki prawod.,polegających na naruszeniu,np.

Językowych dyrektyw techniki prawod.czy dyrektyw wew.systematyki przepisów pr)pol

(rezultat gry podmiotów pol.uczestniczących w procesach tw.pr.)III.Podz:pozorna(ok-

reśl.s.sformułowań prawa,a nie samego pr,istnieją tylko powierzchownie.Usuwanie przez

podmioty pr.stosujące w oparciu o reguły interpretacyjne)realna(s.samego pr,a nie sfor-

mułowań pr.Usunięcie przez prawod)

Zupełność sys.prawa-Rodz:obowiązywania(reguły uznawania norm za obowiązujące są

precyzyjne w stopniu orzekającym o każdej n.czy należy do sys.czy nie)kwalifikacyjna

(o każdym zachowaniu bądź zdarzeniu da się orzec czy jest regulowane czy indyferentne

prawnie.System zupełny gdy dowolne zachowanie posiada kwalifikację pr.n.należących do

sys.Teoret.zupełn.uzasadnia ogólna n.wyłączająca-„co nie zakazane-dozwolone”In mater)

proceduralna(dotyczy relacji organu pr.stosujacego do sprawy,którą rozstrzyga.Sys.zupe-

łny,gdy kompetentne organy pr.stos.moga pozyt/neg.rozstrzygnąć każdą wniesioną sprawę)

Luka w pr-Rodz:konstrukcyjna(in.tetyczna,brak elementów konstruujących ważność czy-

nności konwencjonal)aksjol(polega na negat.ocenie braku n,które regulowałyby określ.za-

chowania)meryt(polega na braku wyraźnych”granic”n.Zwiąże się z nią spór o zakres kom-

petencyjnych uprawnień organu stos.prawo) Stosunek prawny-rodz.społ.stos.tetycz-

nych,tj.regulowanych normami moral,obycz,rel.Polegają na wzajemnym i trwałym oddział-

ływaniu ludzi,które nie są regulowane żadnymi n.Cechy:między min.2podmiotami,regulo-

wany n.pr,wzajemne zachowania się jego stron dadzą się ująć w kateg.praw i obowiązków.

Fakty pr-all okoliczności,powodujące powst.zmiany lub wygaśnięcie stos.pr.Wyznaczają

obowiązujące n.pr. Fakty pr

zachowania zdarzenia

czyny akty pr

dozwolone nied: a.n. czyn.pr.: orzecz.sąd.i dec. adm

wykrocz,delikty cyw,przestęp.kar, 1str/2i wielostronne deklarat/konstytutyw

Zdarzenia-okoliczności,niezależne od woli podmiotów prawa,np.upływ czasu,powodujący

śmierć/Zachowania-fakty,zalezne od woli podmiotów prawa/Czyny-zew.zachowania ludzi

regulowane i kwalifikowane pr,powodują powst.skutków pr.Rodz:dozwolone-zachowania

nie nakazane i nie zakazane,np.znalezienie rzeczy/ przestępstwa karne/niedozw-zachowania

zakazane przez n.pr,np.przestępstwa karne(zawiniony czyn czł,społ.niebezpieczny,zakazany

w pr.karnym i zagrożony sankcja repres)wykroczenia(różnica od przestępstw wysokością

przewidzianej kary i trybem ścigania)delikty cywilne(czyny zakaz.przez n.pr.cyw.Ich nas-

tepstwo to szkoda i naruszenie czyjegoś uprawnienia.Obowiazek naprawienia szkody)

Akty pr-oświadczenia woli zmierzające do wywołania określ.skutków pr/A.n.-oświadcze-

nia woli podmiotów,mające kompetencje stanowienia n.generalno-abstrakcyjnych/Orze-

czenia sąd i decyzje adm-oświadczenia woli podmiotów pr.stos.np.orzeczenia konstytu-

tywne(każda decyzja sąd.i adm,zmieniająca zakres pr.i obowiązków podmiotów pr)o.dek-

laratoryjne(takie,które stwierdzają określ.pr.i obow.podmiotów pr,np.wypis z ks.wieczys)

Czynności pr-oświadczenia woli osób fiz.i pr.powodujące powst,zmianę i wygaśnięcie st-

osunki pr.np.jednostronne(np.testament)dwu/wielostronne(np.umowa kupna-sprzedaży).

Osoba fiz-każdy czł.od ur.do śm.Zdolność pr-z ur.Zdolnośc bycia podmiotem praw i ob-

owiązków.Ma charakter nieograniczony,np.rasą/Zdolność do czynności pr-pozwala na

rozporządzenie przez podmioty prawa przysługującymi im uprawnieniami i obowiązkami.

Ma charakter stopniowalny.Brak(do 13l)część(13-18l)pełna(k-18l,m-21l)Osoba pr-każ-

da jednostka organizacyjna,mająca w zakresie stos.cywilnopr.zdolność pr.Typy:Korpo-

racja(stowarzyszenia,zw.zaw,partie pol/powst.w wyniku zorganizowania się ludzi zmie-

rzających do osiągnięcia wyznaczonych celów.Najwyższa jej władza to zgromadzenie all

czlonków)zakład(założyciel określa cel,sposób działania,czasami likwidację w statucie)

Rodz:fundacja(szczególny jego rodzaj.fundator określa powst,rodz,sposób i cel dział.Sta-

tut to podst.działania)//Tryby tworzenia osób pr:erekcyjny(jednostka org.osobowość pr

uzyskuje z mocy samego pr.z chwilą powst,np.Skarb P.Wynika to z postanowień kodeksu

cyw)koncesyjny(jednostka org.osobowość pr na podst.decyzji właściwego organu p,np.

sądu.Do powołania os.pr.potrzebna wola i uznanie przez sąd zgodności z pr.jej zadań i z.

org i celowości)rejestracyjny(jednostka org.osobowość pr przez wpis do rejestru os.pr)

Tryb likwidacji osób pr:decyzja kompetentnego organu os.pr lub organu P,ogłoszenie

upadłości,upływu czasu(os,powołane na czas potrzebny dla realizacji wyznaczonego celu)

Charakterystyka stosunku:binarno-biegunowa(ujęcie pojęcia obowiązku i uprawnienia

na przeciwstawnych biegunowo krańcach i określeniu czym się różnią.Wg niej:obowiązek

pr-reguła powinnego zachowania zawarta w n,pozbawiającej adresata swobody wyboru po-

stępów.Zwykle sprzężone z sankcjami.N.wywierają presję.Uprawnienie-reguła powinnego

zachowania.Stwarza n.możliwego wyboru.Wyznacza zakres swobody.Wiąże się z gratyfi-

kacją,a nie sankcją oraz z władztwem nad rzeczami/czł. Podz:*nakaz-pozytywny,o.dzia-

łania*zakaz-negat,o.zaniechania)relacyjna(określ.zw.między pojęciem obowiązku i upra-

wnienia,określ.sensu.Wg niej:obowiązek-rodz:*standard-o.wyrażany n,wyznaczającą pow.

zakaz lub nakaz zachowania.Zawarte w n.pr.karnego*o.korelatywne-wyznaczane w stos.do

rodzajowo wyznaczonych n.podmiotów i z nimi wiąże uprawnienia In.podmiotów pr,np.pr.

rodz,cyw*o.instrumentalne-o.określ.zachowania.doprowadzają do określ.skutku,pr.budow.

Podz.uprawnień:I.proste,zł/IIwg typy zachowania:do zachowań własnych(podz:*mocne

i słabe*ze wzgl.na treść:preferencyjne i niep) i do cudzych zachowań

Wykładnia prawa-zespół czynności zmierzających do ustalenia znaczenia norm general-

no-abstr.zawartych w przepisach pr.Podst.cel wykładni to odkodowanie n.z przepisów,więc

sformułowanie reguły powinnego zachowania,z all warunkami i all elementami dyspozycji.

Przedmiot wyładni-2wersje:*wyłącznie n,których znaczenie budzi wątpliwości*all przypad-

ki ustalania znaczenia n.pr.Racje uzasadniające wykładnię-chrakter językowy i pozaj(sys.i

funkcjonal)Do egzegezy pr(szeroko rozumiana wykładnia pr)zalicza się:*dyrektywy inte-

rpretacyjne(in.d.Istopnia)*dyrektywy wnioskowań prawniczych*reguły kolizyjne.

Dyrektywy:interpretacyjne-rodz:d.językowe:wykładnia językowa,all reguły,charakteryz-

ujące znaczenie n.ze wzgl.na jej właściwości językowe.Spełniają podst.rolę w procesie wyk-

ładni.Podz:*reguły określ.z.ustalania znaczeń poszczególnych zwrotów n.pr-np.zwrotom in-

terpretowanym należy przypisać:takie znaczenie jakie mają w j.potocznym,swoiste znacze-

nie pr,po ustaleniu,że takowe mają*reguły określ.z.przekładu przepisów na n.postępowania-

np.jeśli przepis ma postać zdania opisującego czyjeś zachowanie,to należy go interpret.jako

zakaz/d.sys:wykładnia sys,all reguły, charakteryzujące znaczenie n.ze wzgl.na jej właściw-

ości sys.Podział reguł odwołujących się do:*z.systemu pr*postulatu niesprzeczności i zupe-

łności sys.pr*z.budowy a.n./d.celowości-wykładnia celowościowa,all reguły,nakazujące u-

względniać w procesie ustalania znaczenia n.jej kontekst społ,ekon,aksjol.Obejmuje najm-

niej spójny zbior dyrektyw,wynik tej wykładni to przedmiot sporów o wartości zakładane,

wyrażane i popierane przez pr,np.ustalając znaczenie n.należy brać pod uwagę:cel regulac-

ji pr,konsekwencje społ i ekon. Oraz pow.akceptowane z.moral,słuszności i sprawiedliw.

Teorie wykładni:to dyrektywy IIstopnia.Formułują różne strategie rozwiąż.konfliktów in-

terpret.Podział teorii:*subiektywne(n.pr.ma 1,nie ulegające zmianom znaczenie i dlatego

interpretator winien je ustalać zgodnie z wolą hist.prawodawcy)i obiekt(znaczenie n,w ra-

cze zmiany jej celów winno ulec zmianie i dlatego intern.ma je ustalić zgodnie z wolą ak-

tualnego prawodawcy)*statyczne(opowiadają się za pewnościa pr,preferują językowe i

sys.dyrektywy interpretacyjne)i dynamiczne(opowiadają się za adekwatnością pr,preferu-

ją celościowe dyrektywy interpretacyjne) Klasyfikacje wykładni:kryteria:*mocy wiążąc-

ej wykładni*wyniku wykładni*materiału,w oparciu o który dokonuje się wykładni

Moc wiążąca wykładni-zwiazana z tym,kto i w jakim trybie dokonuje wykładni.Rodz w:*

autentyczna-dokonywana przez prawodawcę.Jej moc pr.jest równa mocy pr.a.n,w którym

zawarta jest n.poddana interpretacji.B.rzadko jest na szczeblu ustawodawstwa*legalna-naj-

częściej:dokonywana przez podmiot upoważniony przez prawodawcę do interpretacji n.za-

wartych w określ.a.n.Charakter abstrak,podejmowana w f.uchwał na specjal.posiedzeniach

sądu lub in.organu stosuj.pr*operatywna-dokonywana przez organy pr.stosuj.Obejmuje:

-w.dokonywana przez sądy i in.organy stos.pr.w toku rozpatrywania indywid.spraw np.cyw

-w. dokonywana w trybie odwoławczym przez sądy i in.ograny pr.stos.Jest wiążąca w danej

sprawie dla sądu niższej instancji lub organu hierarch.niższego i organu dokonującego wykł.

- w.dokonywana przez Sąd Najw,rozstrzyga zagadnienie pr.budzące wątpliwości w konkret-

nych sprawach.To uchwały,do których podjęcia dochodzi na wniosek określ.organu

*doktrynalna-in.naukowa,dokonywana przez przedstawicieli doktryny pr.i dziś ma f.glos

do orzeczeń organów pr.stos,komentarzy do obowiązuj.pr,opracowań nauk.Dziś pozbawiona

mocy wiążącej,ale faktycznie ma wpływ na w.oper.i zmiany pr.obowiązującego.

Rezultat(wynik)wykładni-to kryterium na podst którego wyróżnia się wykładnię:*liberal-

ną(dosłowna,gdy spośród różnych znaczeń n.uzyskanych za pomocą odmiennych dyrektyw

interpret,zostanie wybrane znaczenie ustalone za pomocą d.język)*rozszerzającą(gdy spoś-

ród różnych znaczeń n.uzyskanych za pomocą odmiennych dyrektyw interpr,zostanie wybr-

ane rozumienie ustalone za pomocą dyrekt.pozajęz,jest szersze od znaczenia jęz)zwężającą

(to wybór spośród różnych n.jej rozumienia uzyskanego na podst.dyrekt.pozaj,zawsze węż-

sze od znaczenia jęz) Dyrektywy IIstopnia-wyznaczają typ wykładni,sa to:*n.pr.obowiąz.

winny być interpretowane literalnie,chyba że ważne racje uzasadniają interpr.rozszerz/zwęż.

*n.pr.karnego nie mogą być interpret.rozszerz,jeżeli w.taka spowodowałaby rozszerzenie o-

odpowiedzialności karnej*n.pr.o charakterze wyjątków i lex nie mogą być interpr.rozszerz.

Materiał wykładni-podst.ustaleń interpret.to kryterium rozróżniające wykładnię:porówna-

wczą(in.komparatystyczna,to ustalenie znaczenia n.pr.przez porównanie ich z podobnymi n.

o ustalonym już znaczeniu i przyjęciu wniosków co do znaczenia n.interpretowanych.Doko-

mywana w ukł.synchronicznym-porównanie n.pr.obowiązujących w różnych kraj.sys.pr-i

diachronicznym-porównanie znaczenia aktualnie obowiąz.n.z n.uchyloną w danym sys.pr.

pozwala to wyciągnąć wnioski co do znaczenia n.interpretowanej)hist(to ustalenie ratio le-

gis interpret.n.w oparciu o materiały mające hist.znaczenie) Tworzenie prawa:

stanowienie n.pr-czynność konwencjonalna organu P,przez którą nakazuje się,aby general-

no-abstr.n.zawarte w przepisach a.n.były realizowane przez adresatów.To akt kreujący n.pr,

którego ważność nie wymaga zgory adresatów adresatów/współstanowienie-rodz.stanowie-

nia.W czynności konwencjonalnej uczestniczą min.2podmioty.Tw.gł.aktów wyk.np.rozporz-

adzeń wydawanych na podst.i w celu wykonania ustawy.Etapy różne od stanowienia:strony

wspólnie przygotowują projekt tekstu a.wyk,którypóźniej rozpatrywany jest przez obydwa

podmioty stan.pr,ustanowiony akt podpisują obydwa podmioty/umowa-min.2stronny a.pra-

wod.Strony uczestniczące w niej ustalają wiążące je n.generalno-abstr.To akt kreujący kre-

ujący.pr.nie ma charakteru 1stron.jak u stanowienia.Może być przyjęta lub odrzucona w dr-

odze ratyfikacji,ale nie zmieniona/zwyczaj-b.złożona f.tworzenia pr.W społ.kształtuje się

pow.praktyka określ.postepowania w określ.okolicznościach,a zarazem kształtuje się prze-

konanie,że postepowanie jest zgodne z jakimiś n,nazywanymi n.zwyczajowymi/precedens

-sąd.decyzja tworząca pr.charakteryzuje systemu common law.

Decyzyjny proces stanowienia ustaw-ujęcie:procedura(opis czynności faktycznych i ko-

nwencjonalnych składających się decyzyjne etapy procesu.Etapy:*inicjatywa fakt,określ.

mianem inspiracji ustawod*przygotowanie projektu ustawy*inicjatywa jurydyczna*rozpat-

rzenie projektu ustawy*ustanowienie ustawy*podpisanie i ogłoszenie ustanowionej ustawy)

merytor(przedstawienie problemów,które muszą rozwiązać podmioty faktycznie uczestn.w

poszczególnych decyz.etapach tworz.ustaw.Polega na sformułowaniu katalogu podst.proble-

mów,jakie musza rozwiązać podmioty fakt.uczestniczące w procesach ustawod,aby decyzja

o ustanowieniu pr.była racjonalna.Etapy:określenie celu,ustalenie katalogu pr.i pozapr.śr.re-

alizacji zał.celów,wybór śr.oddział.pr,sformuł.alternatyw regulacyjnych,zredagowanie proj-

ektu tekstu ustawy)

Inicjatywa faktyczna-etap obejmujący działania zmierzające do werbalizacji potrzeby usta-

nowienia nowej ustawy albo zmiany już obowiązującej ustawy.Rozpoczyna go artykulacja

interesów społ,pol,ekon przez różne podmioty społ.Konczy go decyzja pol.o potrzebie pr.ur-

egulowania określ.fragmentu rzeczywistości społ.i wskazanie organu p,realizującego inicj.

Przygotowanie projektu ustawy-etap obejmujący działania,zmierzające do sformułowania

projektu.Fazy:zebranie info o stanie empirycznym i stanie pr.tego fragmentu rzeczywistości

który ma być regulowany pr,opracowanie projektu,konsultacje projektu,kontrola sformuło-

wanego projektu przez podmiot instytucjonalny wyspecjalizowany na potrzeby legislacji.

Inicjatywa jurydyczna-etap obejmujący działania,zmierzające do spełnienia czynności

konwencjonalnej.Jej skutek pr.to wniesienie projektu ustawy pod obrady parlamentu-ma

obowiązek rozpatrzenia go.Fazy:wniesienie projektu ustawy i jego uzasadnienie,debata

nad przyjęciem projektu lub odrzuceniem,podjęcie decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu.

Rozpatrzenie projektu ustawy-wskazanie podmiotu kompetentnego do rozpatrzenia pr-

ojektu ustawy-są to wew.organy parlam,ocenę projektu pod względem meryt.i formal.i

ewentualnie dokonanie poprawek,skierowanie projektu na plenarne obrady parlamentu.

Ustanowienie ustawy-działania,których celem-dokonanie ważnej czynności konwencj.

Polegającej na ustanowieniu przestawionego projektu ustawy przez parlament .

Meryt…… określenie celu-tj.przyszłych stanów społ.jakie zamierza się zrealizować.

ustalenie katalogu pr.i pozapr.śr.realizacji zał.celów-Ważne.Unormowanie pr.jest zazw-

yczaj tylko 1i to nie zawsze optymalnym śr.kształtowania rzeczywistości.Zgodnie z z.min.

interwencji prawod.,pr.jako śr.kontroli społ.winno być uwzględnione po przeanalizowaniu

in.możliwości dróg osiągnięcia zał.celu społ/ wybór śr.oddział.pr-Rozwiązanie tego pro-

blefu wymaga rozstrzygnięć określ.do jakiej gałęzi pr.zaliczyć regulację pr,a więc określ.

Metody,tj.sposobu regulacji.Rozstrzygnięcie kwestii ma później znaczenie dla praktyki pr.

sformuł.alternatyw regulacyjnych-różnych wariantów rozwiązań pr.i dokonanie wyboru.

Wymaga to zazwyczaj rozważenia dotychczas.stanu unormowania danej dziedziny,oceny

przyjmowanych dotąd śr.i metod oddział.pr.i skutków dotychczas.unormowania.Kazdy z

rozważanych spos.unormowania wymaga oceny global,tj.całokształtu kosztów i skutków.

zredagowanie projektu tekstu ustawy-ważny zespół czynności,kształtowany dyrektywa-

mi techniki prawod.Adresowane do podmiotów redagujących teksty pr,wskazują jak adek-

watnie(i komunikat,oprecyz,syntez,spójnie)wyrażać decyzje merytoryczne.Tekst pr:*roz-

poczyna nagłówek(wymienia się rodz.a.n,datę ustanowienia,tytuł-określ.normow.materii),

*czasami dodaje się preambułę-wskazuje cel wydania,*wskazanie podst.pr.zawartej w ust

dotąd cz.nienormow.i nieartykułowana(jej str.mofrol.charakteryzuje brak przepisów pr.ja-

ko jednostek redakcyjnych,a formułowane wypowiedzi nie zawierają n.pr)

Zasadnicza część tekstu pr.to cz.artukułow.i normat(skład:przepisy pr.zawierające n.pr).

Kolejność przepisów:ogólne(zawieraja n.ogólne,wyznaczaj.podmiot.i przedmiot.zakres

regulacji i stos.wyłączonych spod regulacji,def.legalne)szczegółowe(zawierają n,reguluj-

ące psychofiz.zachowanie ludzi,wyznaczają ważność czynności konwencjonalnych.Kole-

jność przepisów w:*tekstach pr.a.n.apropo os.fiz.i ich organizacji:pr.mater,o organach i

trybie postępów,określ.sankcje*aktach ustrojowo-organizac:o organach i trybie postępow-

ania,pr.mater,wyznaczaj.sankcje/przejściowe(zawierają n.regulujace oddziaływ.nowego

a.n.na stos.ukształtow.w czasie obowiązywania dotychczas.pr.Rozstrzygnięcia dotyczą:*

sposobu zakończenia postępów.w sprawach w toku rozpoznawania*określ.sposobu powo-

łania organów,przewidzianych w nowym a.n*utrzymania uprawnień i obowiązków adres-

atów pr.,które powstały w czasie obowiązywania dotychczas.pr*utrzymania na wyznaczo-

ny czas instytucji pr,likwidowanych przez nowy a.n)końcowe(skład:*derogacyjne*o wej-

ścib w zycie aktu*o wygasnięciu mocy obowiązującej aktu)

Kodyfikacja-f.mająca charakter tworzenia pr.Prowadzi do ustanowienia kodeksu,który

jest całościowym,względnie wyczerpującym,syntetycznym i niesprzecznym unormowan-

iem jakiejś obszernej dziedziny stos.społ,w miejsce uchylonych a.n/ Konsolidacja-f.naj-

bardziej zblizona do kodyfikacji.Zespolenie w 1a.n.2lub więcej uchylonych aktów,regul-

ujacych w sposób”rozproszony”określ.dziedzinę stos.społ./Inkorporacja-usystemat.i o-

publikowany zbiór uprzednio ustanowionych a.n.bez zmiany ich treści.Dokonuje się jej

wg różnych kryteriów,np.chronol,rzecz.Nie ma charakteru prawod jak tekst jednolity.

Stosowanie pr:odnosi się do władczej dział.organów p.Wydawanie n.konkretno-ind-

ywid.na podst.obowiązuj.n gen-abst.Typy:*sąd(charakteryzuje niezawisłość organów pr.

stos-sądu to z.konstyt.,sędziowie podlegają tylko ustawom,nie wiążą ich dyrektywy pod-

miotów pol.Druga z.to z.bezstronności-sedzia neutralny,niemal.od stron)*adm(podmioty

wydające decyzje zawierające n.konkretno-indywid.sa zw.dyrektywami i poleceniami or-

ganów hierarch.wyzszych.To nie podmioty niezawisłe.Cecha:znaczny stopień uznania,p-

rawie niewystepuj.w sąd.trybie stosowania.Kompetencje organu wydającego decyzje:sz-

czegółowa,ogólna-wyznacza zad.organu.Mniej gwarantuje ochrone pr.obyw)*quasi-sąd

(obejmuje procesy decyzyjne,gdzie podmiotem stos.pr.są różnego rodz.sądy polubowne,

komisje rozjemcze,tj.pozap.instytucje społ) i quasi-adm(decyzje władcze zawierające

n.konkretno-indywid podejmowane przez agendy publ,instytucje pozap,realizujące zad.z

zakresu adm.publ)/Przestrzeganie pr-obowiazek all adresatów pr-os.pr.fiz,organów p.

nieprzestrzeganie-naruszanie reguły powinnego zachowania wyrażone n.pr.i zachowania

polegające na pozornej zgodności z pr,ale w istocie to omijanie nakaz,zakazów,przekrocz-

enie uprawnień. Decyzyjny proces stos.pr-ujęcie proceduralne:Etapy:*wszczęcie

postepowania()*wstępne przygotowanie sprawy do rozpoznania i rozstrzygnięcia(ro-

poczyna dokonanie 1.czynności przez:*organ pr.stos.lub organ pomocniczy wobec podm-

iotu,którego dotyczy sprawa*podmiot zainter.wobec podmiotu stos.pr)*wstępne przygo-

towanie sprawy do rozpoznania(działania,niezbędne do pojęcia zasad.postęp.rozpoznaw.

Np.doręczenie aktu oskarż,pozwu,wezw.stron proces.do stawinia się.Koniec etapu-podję-

Cie decyzji przez organ pr.stos.o skierow.sprawy do postępow.rozpoznawcz)*zasadnicze

postepowanie rozpoznawcze-działania zmierzające do ustalenia faktów i dokonaniu ich

oceny,a nastepnie wyznaczenie konsekwencji pr.faktów uznanych za udowodnione.Skład

stron w postęp:*karnym:oskarżyciel,oskarżony*cyw:powód,pozwany.Początek-wywoła-

nie sprawy,koniec-uprawomocnienie się decyzji zawierającej n.konkretno-indywid.

Proces kontradyktoryjny-cechy:*z.skargowości,pozwala tylko stronom decydować o w-

szczęciu postęp.Nie może z urzędu przez sąd lub in.ogran-w imieniu wł.publ.*z.dyspozy-

cyjności wiąże sąd wnioskami stron,co do uznania,cofnięcia,zmiany powództwa czy aktu

oskarżenia/Proces inkwizycyj-cechy:*postep.wszczynane z urzędu przez sąd/ogran wł.

publ*sąd nie zw.żądaniami stron,wnioskami dowodowymi stron/Śr.zaskarżenia-umożliw-

iają skorygowanie wadliwych decyzji organu Instancji.charakter:*kasac(organ IIinstancji

stwierdzając zasadność zaskarżenia,może uchylić i przekazać do ponownego)*rewiz(orga-

n IIinstancji stwierdzając zasadność zaskarżenia ostatecznie rozstrzyga,zmieniając decyzję)

*apelac(przed organem IIins.znów toczy się postęp.i obejmuje też p.dowod.Orzeka co do

istoty sprawy) Ujęcie merytor:Etapy:*ustalenie obowiąz.n.gen-abstr(i dokonanie

jej wykładni-rozstrzygnięcie problemów walidac.i interpret,pozostających w zw.z analizą

obowiązujących przepisów pr)*ustalenie stanu faktycznego(i ujęcie go w j.stosowanej n.

To stwierdzenie rzeczywist.stanu rzeczy w określ.sprawie,tzn.ustaleniu prawdy materialnej.

Dowód uzasadnieniem określ.twierdz-zespół twierdzeń dowod,z których w oparciu o reguły

dowod.wyprowadza się twierdz.o fakcie.Podz.dowodów:*bezpośr-pozwala na uzasadnienie

tezy dowodu na podst.bezpośr.obserwacji i spostrzeżeń,dotyczących faktów sprawy*pośr-

pozwala na uzasadnienie tezy dowodu w oparciu o in.twierdz.dow,z których w oparciu o

określ.reguły dow.tezę da się wnioskować i uzasadnić*poszlaki-konkurencyjne hipotezy dow-

ód.Jeśli tezę dowodu da się wyjaśnić przez 1z hipotez,uznaje się ją za prawdziwą*z znacze-

niu czynnościowym-zeznania świadków,przesłuchanie stron,opinie biegłych,podz:rzecz,osob)

*subsumcja(normat.kwalifikacja udowodnion.faktu,określ”pociągnięcie”faktu pod n.gen-abs

Pod wzgl.str.log-charakter sylogizmu,którego przesłanką wiekszą jest n.pr.,przesłanką mniej-

szą-ustalony stanfakt.wnioskiem-decyzja organu pr.stos./sylogizm prawniczy-ideolog.zał.zw.

decyzji sąd-sędzia:”usta ustawy”.Procesy subsumcji zw.z luzem:*wyboru n.pr*interpret*do-

wod)*ustalenie i wybór konsekwencji pr.udowodnionego faktu(Opcje sytuacji-stosowana

n.pr:*wyznacza 1konsekwenję pr*wyznacza szereg konsekwencji*ustalenie konsekwencji u-

zależnia od swobod.uznania organu podejmującego decyzję)*sformuł.i uzasadnienie decyz-

ji(W każdej decyzji stos.pr da się wyróżnić:*oznaczenie:organu wydającego decyzję i adresa-

tów decyzji*wskazanie podst.pr.decyzji*sentencję,tj.osnowę decyzji*opis stanu fakt,niekiedy

z regułami egzegezy)

Typy dyrektyw dowod:*j-log reguły dow(reguły języka,w którym opisuje się stan faktyczny

i reguły wnioskowań log.pozwalające na podst.stwierdzonych faktów wnioskować,że in.zda-

rzenia miały miejsce)*empiryczne reguły dow(z.nauki i techniki,z.dośw.zyciowego,z.logiki.

Gdy podmioty pr.stos. nie mają specjalist.wiedzy,wtedy powołują biegłych,dostarczających

opinii-istotne,ale nie wiążące)*legal.reguły dow(sformułowane w n.pr.lub przyjęte w doktry-

nie i judykaturze pr.Oreśl.jakie dowody są dopuszczejne,a jakie nie,w jakim trybie i w jakiej

fazie procesu mogą być dostarczone).Wyznaczają fakty nie wymagające dowodów:pow.zna-

ne,znane organowi urzędowo,przyznane w toku postęp.przez stronę,jeśli przyznanie nie budzi

wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy.SzczególnyRodz:*domniemanie

pr-sformułowane w przepisach pr.reguły dow,nakazujące uznać za udowodniony fakt,na po-

dst.in.stwierdzonych podczas ustalania stanu faktycznego.Kategorie:*dopuszczające*nied-

dowodu przeciwnego/Funkcje:*upraszcza postep.dow,wprowadza się je gdy ustalenie stanu

fakt.b.trudne*zmienia ciężar dowodu,przerzucając na stronę negujacą je by zyskać korzyści.

Podz:material,formal/*fikcje pr-nakaz uznania za udowodniony faktu,który nie mógł lub nie

musiał zaistnieć na podst.in.stwierdzonych podczas ustalania stanu fakt.okoliczności

---