Państwa, Syria
Syria
Informacje ogólne
Syria, As-Sūrijja, Syryjska Republika Arabska, Al-Jumhūrija al- 'Arabijja as-Sūrijja, państwo w południowo-zachodniej Azji, nad Morzem Śródziemnym. Na północy graniczy z Turcją, od wschodu z Irakiem, od południa z Jordanią, od zachodu z Izraelem i Libanem. Powierzchnia 185,2 tys. km2, 16,3 mln mieszkańców (2000).
Większe miasta (1994): Aleppo (1,5 mln), Hims (644 tys.), Al-Larikija (Latakia, 306 tys.), Hama (229 tys.), Al-Kamiszli (123 tys.).
Język urzędowy arabski, w użyciu również kurdyjski i armeński.
Jednostka monetarna 1 funt syryjski = 100 piastrów.
Ludność
Średnia gęstość zaludnienia: 88 osób/km2. Przyrost naturalny: 25,8‰ (2000). Analfabetyzm: 29%. Skład etniczny: Arabowie (88,8%), Kurdowie (6,3%).
Religia: muzułmanie sunnici (89,6%), chrześcijanie (8,9%). Średnia długość życia: mężczyźni 67 lat, kobiety 69 lat.
Warunki naturalne
Wnętrze kraju zajmuje rozległy płaskowyż wznoszący się najwyżej na zachodzie w górach Antyliban (Dżabal asz-Szajch, 2814 m n.p.m.), Dżabal an-Nusajrija (1562 m n.p.m.) oraz na południowym zachodzie Dżabal ad-Duruz (1839 m n.p.m.), a obniżający się na wschodzie do ok. 200 m n.p.m. ku dolinie Eufratu.
Od północnego zachodu płaskowyż ograniczony jest rowem zapadliskowym, w którym płynie rzeka Asi. Między górami Antyliban a Dżabal al-Arab, leżącymi przy granicy z Jordanią, znajdują się wzgórza Golan pozostające pod okupacją Izraela. Znaczną część płaskowyżu pokrywa Pustynia Syryjska.
Klimat na wybrzeżu podzwrotnikowy morski, w głębi kraju zwrotnikowy kontynentalny, suchy. Lata są gorące, a zimy łagodne. Wybrzeże wraz z górami otrzymuje dużą ilość opadów od września do maja, latem często występują susze, potęgowane przez suchy, gorący wiatr hamasin wiejący od strony pustyni. Średnia temperatura powietrza i średnie opady dla stolicy kraju wynoszą: w styczniu 7°C i 43 mm, w lipcu 27°C i 2 mm.
Rzadka sieć rzeczna, największe rzeki: Eufrat, Asi i Jarmuk oraz niewielka rzeka Barada nawadniająca oazę Damaszek. Naturalną szatę roślinną kraju stanowią we wschodniej części kraju stepy i półpustynie, na wybrzeżu roślinność śródziemnomorska (makia), a w wysokich górach - lasy. Świat zwierzęcy reprezentują m.in.: gazele, skoczki pustynne, jaszczurki, w lasach dziki, wilki, borsuki, jeżozwierze oraz wiele gatunków ptaków.
Historia
Ok. 10 tys. lat temu ziemie współczesnej Syrii zamieszkiwały koczownicze plemiona Natufów. W III tysiącleciu p.n.e. na terenach Mezopotamii (obejmującej także Syrię) istniało państwo Akad, które swój szczyt rozwoju osiągnęło za panowania króla Sargona I Wielkiego. Ok. 2000 p.n.e. upadło wskutek najazdów pustynnych plemion Gutejów.
W XVI-XV w. p.n.e. o panowanie nad ziemiami syryjskimi rywalizowali ze sobą Egipcjanie i władcy państwa Mitanni. Od XIV w. p.n.e. pod panowaniem Hetytów. W XII w. powstało tu kilka odrębnych państw, z których część w VIII w. p.n.e. dostała się pod panowanie asyryjskie. 538 p.n.e. ziemie syryjskie weszły w skład Persji jako jedna z satrapii, w 332 p.n.e. wraz z całym imperium perskim zostały zajęte przez Aleksandra Macedońskiego.
301 p.n.e.-ok. 164 p.n.e. Syria wchodziła w skład monarchii Seleucydów, zwanej też królestwem syryjskim. Monarchia syryjska obejmowała rozległe obszary od Indii do zachodnich wybrzeży Azji Mniejszej. 64 p.n.e. państwo Seleucydów popadło w zależność od imperium rzymskiego (Rzym starożytny).
Jako rzymska prowincja, obejmująca m.in. Palestynę, była jedną z najbogatszych części imperium. W okresie bizantyjskim (ok. 300-634) kwitł handel, rozwijało się rzemiosło będące podstawą ówczesnego dobrobytu i znaczenia kraju. 634 zajęta przez Arabów, 877 anektowana przez arabskich władców Egiptu z dynastii Tulunidów.
W XIII w. opanowana przez Mameluków, którzy utrzymali władzę do 1516, kiedy to Syria została włączona do imperium otomańskiego.
Zależność terytorialna Syrii
Podczas I wojny światowej uznana za strefę wpływów francuskich (układ z 1916). Od 1920 wraz z Libanem terytorium mandatowe Francji (konferencja w San Remo, potwierdzona 1922 przez Ligę Narodów). 1936 podpisano traktat o utworzeniu niepodległego państwa syryjskiego, udaremniony przez wybuch II wojny światowej. Po klęsce Francji administracja Syrii uznała zwierzchnictwo kolaborującego z Niemcami rządu w Vichy.
1941 zajęta przez Brytyjczyków i wojska Wolnych Francuzów, w tym samym roku oficjalnie proklamowana niepodległym państwem. Faktycznie suwerenna od zakończenia wojny i ewakuacji żołnierzy francuskich. 1943 na prezydenta wybrano Szukri al-Kuwatliego.
W 1949 jego gabinet został obalony w wyniku przewrotu wojskowego. 1956 angielsko-francuska inwazja w Suezie spowodowała zbliżenie Syrii z ZSRR i całym obozem komunistycznym. Po kolejnym puczu (1954) do władzy doszli zwolennicy federacji z Egiptem, co doprowadziło do utworzenia krótkotrwałej (1958-1961) unii obu państw (Zjednoczona Republika Arabska). Kres federacji położył kolejny zamach stanu w Damaszku (1962) i kolejna zmiana ekipy rządzącej.
Proklamowanie Syrii republiką
W 1964 ogłoszono nową konstytucję, 1966 proklamowano Syrię Socjalistyczno-Demokratyczną Republiką Ludową, 1966 wprowadzono nacjonalizację banków i zakładów przemysłowych. 1967 Syria wzięła udział w wojnie arabsko-izraelskiej (sześciodniowa wojna) tracąc Wzgórza Golan. 1970 po kolejnym przewrocie szefem rządu został H. al-Assad, zaprzysiężony w III 1971 na prezydenta.
1976 kontyngent 20 tys. żołnierzy syryjskich brał udział w operacji tłumienia wojny domowej w Libanie, następnie pozostał w nim okupując znaczną część kraju. 1980 Syria zawarła układ o przyjaźni i współpracy z ZSRR. 1983 wzrosło napięcie w stosunkach z OWP. 1989-1990 oddziały syryjskie toczyły walki w Libanie z chrześcijańską armią generała M. Auna, który poddał się w październiku 1990, a Syria uzyskała kontrolę nad Libanem. 1991 dokonała faktycznej aneksji całego terytorium Libanu, wykorzystując sprzyjającą koniunkturę międzynarodową, powstałą po udzieleniu przez Syrię poparcia USA w inwazji na zajęty przez Irakijczyków Kuwejt.
W początku 1993 żołnierze syryjscy nadal stacjonowali w Bejrucie, co prezydent al-Asad uzasadniał względami bezpieczeństwa w razie konfliktu zbrojnego z Izraelem. 1994 al-Asad zadeklarował gotowość zawarcia traktatu pokojowego z Izraelem, jeśli zwróci on utracone przez Syrię w 1967 Wzgórza Golan. Wybory parlamentarne przeprowadzone w tymże roku wygrał Narodowy Front Postępowy zdominowany przez rządzącą od 1963 partię Baas (Partię Socjalistycznego Odrodzenia Arabskiego). 10 II 1999 odbyło się referendum, w którym Syryjczycy przedłużyli (po raz piąty) o kolejne 7 lat prezydenturę Hafiza al-Asada. W III 2000 prezydent zdymisjonował premiera Mahmuda Zueibiego oskarżając go o korupcję. Były premier popełnił samobójstwo 21 V 2000. Nowym premierem został Mohamed Mustafa Miro. 10 VI 2000 zmarł prezydent Asad. 10 VI odbyło się referendum w wyniku którego nowym prezydentem został wybrany syn H. al-Assada - Baszar Assad. Uzyskał 97,29% głosów, był jedynym kandydatem. 17 VII 2000 B. Assad został zaprzysiężony jako prezydent Syrii.
Ustrój polityczny
Wielopartyjna republika z jednoizbowym parlamentem - Zgromadzeniem Ludowym z 250 miejscami (pięcioletnia kadencja).
Gospodarka
Syria jest krajem rolniczym. Na terenach sztucznie nawadnianych uprawia się głównie: bawełnę, buraki cukrowe, soczewicę, zboża, oliwki, tytoń. Rozwinięta hodowla owiec, kóz, wielbłądów. Syria posiada wiele surowców mineralnych. Wydobywa się m.in.: ropę naftową, fosforyty, sól kamienną, asfalt naturalny, rudy metali kolorowych. Przemysł oparty głównie na zakładach włókienniczych, spożywczych i budowlanych.
Dochód narodowy 2 500 USD na 1 mieszkańca (1999). Inflacja: 2,3% (1999). Zadłużenie zagraniczne: 22 mld USD (1999). Struktura zatrudnienia: usługi - 50,2%, przemysł - 27,8%, rolnictwo - 22,1%. Handel zagraniczny: eksportuje się głównie ropę naftową i jej pochodne (39,2%), odzież (29,3%), produkty chemiczne (11,8%) do Włoch (21%), Francji (13%), krajów byłego ZSRR (12%), importuje się żywność (21,1%), maszyny (17,6%), produkty chemiczne (16,8%) z Francji (12,6%), Niemiec (9,6%), USA (8,4%). Obroty w handlu z zagranicą - eksport: 3,3 mld USD, import: 3,2 mld USD (1999).