NEGATYWNE SKUTKI I

SPOSOBY ZMNIEJSZANIA BEZROBOCIA

NA PODSTAWIE

POWIATU ELBLĄSKIEGO

WSTĘP

Bezrobocie stanowi jeden z najtrudniejszych problemów społeczno-gospodarczych współczesnej gospodarki. W ostatnim dwudziestoleciu nastąpił jego znaczny wzrost w krajach gospodarczo rozwiniętych. Pojawiło się masowe bezrobocie w krajach postsocjalistycznych centralnej i wschodniej Europy. Bezrobocie w Polsce zbliżyło się do poziomu 3 mln osób, tj. 16 % ludności_aktywnej_zawodowo.

ROZDZIAŁ I INFORMACJE OGÓLNE

1. DEFINICJA BEZROBOCIA

Bezrobocie występuje wówczas, gdy liczba osób poszukujących pracy jest większa niż liczba ludzi zdolnych do pracy, chcących pracować i akceptujących istniejący poziom wynagrodzeń, pozostaje bez pracy.

1.2. TYPY BEZROBOCIA

1. bezrobocie przejściowe - wynika z niewystarczającej mobilności lub niewystarczających kwalifikacji siły roboczej;

2. bezrobocie strukturalne (technologiczne) - wynika ze zmian zachodzących w strukturze produkcji i kurczenia się niektórych dziedzin produkcji (np. związane ze spadkiem wydobycia węgla kamiennego);

3. bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) - najpoważniejsza forma bezrobocia spowodowana spadkiem globalnego popytu w gospodarce na skutek wahań cyklu koniunkturalnego, występujące szczególnie w fazie recesji;

4. bezrobocie ukryte (utajone) - występowało w postaci nadmiernego zatrudnienia (ponad potrzeby produkcyjne) w gospodarkach państw komunistycznych;

5. bezrobocie sezonowe - wiąże się z wahaniami zapotrzebowania na pracowników w branżach o sezonowych cyklach produkcji;

6. bezrobocie naturalne, z wyboru - pojawia się w krajach, gdzie wysokość zasiłków przyznawanych bezrobotnym jest wystarczająco wysoka (w porównaniu z poziomem płac realnych), aby tworzyć zachętę do pozostawania zawodowo bezczynnym.

ROZDZIAŁ II BEZROBOCIE A POWIAT ELBLĄSKI

Województwo warmińsko - mazurskie ze stopą bezrobocia 22,2 % na koniec 1999 roku plasuje się na pierwszym miejscu w kraju i zaliczone jest do obszarów szczególnie zagrożonych bezrobociem strukturalnym. Stwarza to również dla powiatu elbląskiego (stopa bezrobocia w 1998 roku -19,2 %, w 1999 roku - 20,0 %) poważne zagrożenie związane z możliwością wchłonięcia tak dużej liczby bezrobotnych przez lokalny rynek pracy. Może się to wiązać z migracją ludzi z kwalifikacjami do innych regionów dających szansę zatrudnienia.

Powiat	Województwo	Kraj	Lokata województwa
7,127	152,1	2.533,6	8
22,3 *	24,0	13,9

Tabelka: Liczba bezrobotnych na koniec marca 2000 r. w tys. w: powiecie województwie, kraju oraz lokata województwa.

Stopa bezrobocia (koniec lutego 2000 r.) w %:

* - stopa bezrobocia łącznie z miastem Elblągiem, a w samym powiecie elbląskim wynosiła około 28 %.

2.1. ROZMIAR I STRUKTURA BEZROBOCIA W POWIECIE ELBLĄSKIM

Rozpoczęty w 1990 roku proces urynkowienia gospodarki miał wpływ na poziom i strukturę zatrudnienia, zmieniając oblicze rynku pracy. Rynek pracobiorcy przekształcił się w krótkim czasie w rynek pracodawcy, a bezrobocie stało się jednym z ważniejszych problemów.

Od 1994 roku do 1997 liczba bezrobotnych rejestrujących się w urzędzie pracy sukcesywnie malała osiągając stan na koniec 1997 roku - 4 744 osoby. W roku 1998 zanotowano wzrost liczby bezrobotnych o 7,8 % w stosunku do 1997 roku. Na koniec badanego okresu liczba bezrobotnych zamieszkujących tereny powiatu elbląskiego wynosiła 5.114 osób. Na koniec września 1999 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych z terenu powiatu elbląskiego wynosiła 6.155 osób (wzrost o 20,3 % w stosunku do 1998 roku).

Wykres nr 1

Źródło: dane i opracowanie graficzne - Powiatowy Urząd Pracy w Elbląg.

Liczba bezrobotnych absolwentów szkół ponadpodstawowych na koniec 1998 roku wyniosła 252 osoby, tj. 4,9 % ogółu bezrobotnych, w 1999 roku - 353 osoby, tj. 5,4 %. Dominującą grupą są absolwenci zasadniczych szkół zawodowych, policealnych i średnich zawodowych, najmniejszą absolwenci szkół wyższych. Prawa do zasiłku w 1998 roku nie posiadało 3.546 osób, na koniec 1999 roku 4.636 osób, tj. 70,5 % ogółu bezrobotnych.

2.2. POPYT NA PRACĘ W ELBLĄGU

Głównym dostarczycielem wolnych miejsc pracy wpływających do urzędu były zakłady pracy z terenu miasta Elbląga - 87,2 %, z powiatu elbląskiego - 12,7 % ofert pracy, głównie z małych i średnich przedsiębiorstw - firm produkcyjnych, handlowych, usługowych.

Podstawowymi instytucjami tworzącymi subsydiowane miejsca pracy są samorządy. Pracodawcy prowadzący działalność rolniczą zainteresowani są zatrudnieniem osób bezrobotnych tylko na prace sezonowe, co uzasadnia ich sytuacja ekonomiczna.

W latach 1994 - 1999 dominowały oferty robót publicznych, prac interwencyjnych i umów absolwenckich - 71,1 %, nie subsydiowane - 11,9 %, pracy krótkookresowej 17,0 % ofert.

W latach 1994 - 1999 największą grupę bezrobotnych tworzą osoby o następujących grupach zawodowych: bez zawodu, referenci, sprzedawcy, szwacze, kaletnicy, stolarze oraz robotnicy niewykwalifikowani.

W badanym okresie wyżej wymienione oferty pracy odpowiadały kwalifikacjom zawodowym bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy. Liczba zgłoszonych miejsc pracy wpływających do urzędu wzrosła na koniec badanego okresu o 30,8 % w stosunku do początku tego okresu. Nie świadczy to jednak o poprawie sytuacji na terenie powiatu, gdyż zdecydowana większość tych ofert to oferty subsydiowane (na koniec grudnia 1994 roku urząd zarejestrował z terenu powiatu 1.956 wolnych miejsc pracy, a na koniec grudnia 1998 roku już 2.558 wolnych miejsc pracy, przy znacznym spadku w roku 1999 - do 1.379 ofert.

2.3. CHARAKTERYSTYCZNE CECHY BEZROBOCIA W POWIECIE ELBLĄSKIM

Do głównych czynników generujących bezrobocie można zaliczyć czynniki ekonomiczne, polityczne i społeczne.

1. Obszar powiatu elbląskiego charakteryzuje się szczególnie wysokim poziomem bezrobocia, utożsamianym głównie z upadkiem:

1. rolnictwa pegeerowskiego,

2. filii zakładów zlokalizowanych w małych miastach,

3. obsługi rolnictwa wielkoobszarowego, w rezultacie czego na znacznych obszarach zaistniała poważna kwestia społeczna o konsekwencjach rzutujących na postawy i zachowania kolejnych pokoleń. Gwałtownie przebiegająca restrukturyzacja rolnictwa dotknęła grupę ludności wybitnie do tego nie przygotowaną ze względu na:

• wyjątkowo niskie wykształcenie nieprzystające do potrzeb rynku pracy,

• wąskie, kwalifikacje zawodowe nie dające szans na samodzielne prowadzenie gospodarstwa rolnego, ani na inną pracę bez wcześniejszego przekwalifikowania,

• sytuację demograficzną - liczebne rodziny z głową rodziny w wieku nie mobilnym i często nie nadającą się do przekwalifikowania,

• sytuację materialną - nikłe zasoby kapitałowe,

• nawyki i tradycje - brak ducha przedsiębiorczości.

2. Rozmiar i dynamika bezrobocia wykazuje tendencję wzrostową. Od grudnia 1998 roku w stosunku do stanu na koniec grudnia 1999 roku liczba bezrobotnych wzrosła o 20,0 %.

3. Struktura bezrobocia jest mocno zróżnicowana i jest rozpatrywana w różnych kryteriach: płci, wieku, wykształcenia, czasu pozostawania bez pracy:

1. w badanym okresie kobiety stanowiły od 48,6 % do 58,4 % ogółu bezrobotnych,

2. absolwenci szkół ponadpodstawowych to 4,9 % ogółu bezrobotnych;

3. stan bezrobotnych niepełnosprawnych na koniec września 1999 roku stanowił 1 %;

4. osoby bez prawa do zasiłku stanowią 69,3 % populacji bezrobotnych;

5. udział osób bezrobotnych w wieku mobilnym stanowił od 86,2 % do 91,5 %;

6. bezrobotni z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz podstawowym i niepełnym podstawowym stanowiły od 80,3 % do 81,7 % ogółu bezrobotnych;

7. dominującą grupą są osoby długotrwale bezrobotne (powyżej 12 miesięcy);

4. Struktura zgłaszanego popytu na pracę jest odzwierciedleniem zachodzących przemian. Spada zatrudnienie w rolnictwie, a wzrasta w sferze produkcyjnej, handlowej, usługowej.

5. Dostarczycielami ofert pracy są małe i średnie przedsiębiorstwa. Sytuacja ekonomiczna pracodawców pozwala na zatrudnianie bezrobotnych na stanowiska refundowane -71,1 %.

6. Struktura wykształcenia osób bezrobotnych wskazuje, iż osoby te mają coraz mniejsze szanse na znalezienie odpowiedniego zatrudnienia. Pracodawcy stawiają wysokie wymagania co do kwalifikacji i umiejętności przyszłych pracowników. Problem stanowi odpowiednie skorelowanie kierunków kształcenia z potrzebami gospodarki regionu.

ROZDZIAŁ III STRUKTURA BEZROBOCIA WG POSZCZEGÓLNYCH CZYNNIKÓW

3.1. STRUKTURA BEZROBOCIA WG PŁCI

Tendencje w liczbie i strukturze bezrobotnych wg płci w latach 1994-99 (Wykres Nr 2) wskazują, że przy malejącej liczbie bezrobotnych ogółem rośnie odsetek kobiet bez pracy.

Wykres Nr 2.

Źródło: dane i opracowanie graficzne - Powiatowy Urząd Pracy w Elblągu.

3.2. STRUKTURA BEZROBOCIA WG WIEKU

Wśród osób bezrobotnych dominują następujące grupy wiekowe:

18 - 24 lata - od 33,2 % w 1994 roku do 28,3 % w 1999 roku, z tendencją malejącą;

25 - 34 lata - od 30,2 % w 1994 roku do 26,8 % w 1999 roku, z tendencją malejącą;

34 - 44 lata - od 28,1 % w 1994 roku do 28,7 % w 1999 roku z niewielkim wzrostem.

W województwie najliczniejszą grupę wśród bezrobotnych stanowią osoby z przedziału wiekowego 35-44 lata, a najmniejszą z przedziału wiekowego do 24 lat. Jest to zjawisko odwrotne niż zanotowane w kraju i powiecie elbląskim, choć procentowe wskaźniki w grupach wiekowych powiatu i województwa w 1998 roku są na zbliżonym poziomie.

3.3. STRUKTURA BEZROBOCIA WG WYKSZTAŁCENIA

W latach 1994-99 dominującą grupą wśród bezrobotnych są osoby z najniższym wykształceniem, grupa ta stanowiła od 81,7 do 80,2 % ogółu bezrobotnych. Udział osób z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym oraz średnim ogólnokształcącym wynosił od 17,6 % do 19,0 %. Najmniejszą populację stanowią osoby z wykształceniem wyższym - w granicach 0,4 - 0,7 %. Tendencje w strukturze wykształcenia bezrobotnych w powiecie kształtują się podobnie jak w województwie, ale inaczej niż w kraju, gdzie najliczniejszą grupą bezrobotnych są osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym.

3.4. STRUKTURA BEZROBOCIA WG CZASU POZOSTAWANIA BEZ PRACY

Najliczniejszą grupę spośród zarejestrowanych stanowią osoby tzw. długotrwale bezrobotne, od 35,1 % do 45,1 %, które zarejestrowane są w urzędzie powyżej 12 miesięcy. Jest to zjawisko najbardziej niepokojące, gdyż tak długi okres braku aktywności zawodowej u tych osób prowadzi do utraty wiary w możliwości zatrudnienia i wzmacnia w danej osobie bierną postawę na rynku pracy.

W województwie warmińsko - mazurskim najliczniejszą grupą są osoby pozostające bez pracy do 6 miesięcy (34,3 % w 1998 roku), a na drugim miejscu osoby bez pracy 24 miesiące i więcej (25,2 %).

ROZDZIAŁ IV SKUTKI BEZROBOCIA

Możemy wyróżnić podział na dwa rodzaje skutków bezrobocia w naszej gospodarce. Jedne z nich dotyczą sytuacji ekonomicznej a drugie sytuacji społecznej. Te pierwsze mierzone są w skali makroekonomicznej są to:

straty w produkcji w wyniku niepełnego wykorzystania siły roboczej, odciążenie budżetu państwa z tytułu finansowania zasiłków wypłacanym bezrobotnym, straty we wpływach podatkowych do budżetu państwa. Natomiast te drugie, mierzone są w sali mikroekonomicznej są to: pogorszenie sytuacji materialnej bezrobotnych i ich rodzin w rezultacie pozostawania bez pracy a także do pogorszenia się zdrowia psychicznego i fizycznego osób pozostających przez dłuższy okres bez pracy. Taka sytuacja prowadzi do wyższego poziomu zachorowań na choroby serca, przypadków alkoholizmu, samobójstw.

ROZDZIAŁ V SPOSOBY ZMNIEJSZANIA BEZROBOCIA

Polityka państwa na rynku pracy w gospodarce rynkowej obejmuje część aktywną, mającą na celu redukcję bezrobocia, oraz część pasywną, której celem jest pomoc socjalna dla osób bezrobotnych.

Na polityką aktywną składają się działania, które należą do działań mających zmniejszyć bezrobocie w sposób czynny. Polega ona na organizowaniu prac interwencyjnych, publicznych i sezonowych przez Urzędy Pracy. To także ochrona istniejących miejsc pracy, tworzenie nowych przedsiębiorstw oraz udzielaniu subsydiów tym przedsiębiorstwom, które zrezygnują z planowanej redukcji zatrudnienia. Taka polityka charakteryzuje się organizowaniem kursów dokształcających lub zmieniających kwalifikacje oraz wspomaganie bezrobotnych poprzez udzielanie im pożyczek, na rozpoczęcie działalności gospodarczej. I w końcu aktywna polityka, to także organizacja zatrudniania bezrobotnych u pracodawców zagranicznych. Rozwijane są także usługi pośrednictwa pracy świadczone przez biura pracy, zwłaszcza dotyczące udzielania informacji o wolnych miejscach pracy i wolnej sile roboczej.

Przeciwieństwem polityki aktywnej, są bierne działania rządu mające zmniejszyć bezrobocie. Takie działania charakteryzują politykę pasywną, która obejmuje różnorodne formy pomocy finansowej dla bezrobotnych. Składają się na nią następujące elementy. To przede wszystkim osłona socjalna dla bezrobotnych, czyli tzw. zasiłki dla bezrobotnych, czyli jednorazowe odszkodowania dla osób zwalnianych z pracy oraz dodatki związane z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę. Rozwiązania w zakresie zasiłków dla bezrobotnych są bardzo zróżnicowane. Różnice dotyczą przede wszystkim kryteriów przyznawania zasiłków, ich wysokości oraz maksymalnego okresu ich pobierania. Polityka pasywna, to także promocja pracy w niepełnym wymiarze godzin oraz obniżenie wieku emerytalnego.

WNIOSKI

Sytuacja bezrobocia w powiecie elbląskim, ale także i w innych województwach jest w beznadziejnym stanie. Statystyki są przerażające i nie ma perspektyw na poprawę tej sytuacji. Z dnia na dzień, w naszym kraju jest coraz więcej ludzi bezrobotnych. Urząd Pracy jest oblegany przez osoby zdesperowane, chcące pracować, jednak nie mogący tej pracy znaleźć. Następuje likwidacja różnych zakładów i firm a co za tym idzie nowa liczba, która uzupełnia statystyki.

Możemy zadać sobie pytanie. Czy musi być tak nadal? Co może zrobić rząd, co robi, aby zapobiec dalszemu rozrostowi bezrobocia? Jak ma radzić sobie z tą sytuacją, prosty, zwykły człowiek, który ma na utrzymaniu rodzinę? Czy umiemy odpowiedzieć na te pytania?

Jeżeli chodzi o sposoby zmniejszania bezrobocia, rząd stosuje częściej politykę pasywną, czyli wypłata zasiłków bezrobotnym. Problem bezrobocia starają się zwalczyć Urzędy Pracy, chociaż i one, nie działają w taki sposób, jak życzyłby sobie każdy bezrobotny. Nie jest to wina urzędników, którzy tam pracują, lecz brak jest po prostu pieniędzy na pomoc osobom bezrobotnym. Rząd swoje zadania wykonuje najmniejszym kosztem, czyli wypłacanie zasiłków. Na organizowanie kursów dokształcających, na staże absolwenckie, na pożyczki dla bezrobotnych często brakuje funduszy.

Próbując ocenić tą sytuację, nie mogę stwierdzić inaczej, iż sytuacja bezrobocia, ale także ekonomiczna naszego kraju jest w złym położeniu. Zmiany mogą zajść już w najbliższych latach, kiedy wejdziemy do Unii Europejskiej. Jednak, aby tak się stało musi nastąpić poprawa sytuacji ekonomiczno-gospodarczej Polski, w tym także i bezrobocia. Polska gospodarka musi osiągnąć minimalny pułap poprawy tej sytuacji, który dyktują jej procedury Unii Europejskiej.

Możemy nieć tylko nadzieję, że tak właśnie się stanie z dniem wejścia naszego kraju do Unii Europejskiej i sytuacja ludzi bezrobotnych zmieni się na lepsze.

Na razie jednak problem pozostaje, a my stoimy w tym samym miejscu.

BIBLIOGRAFIA

1. Informacje- Starostwo Powiatowe w Elblągu „Strategia trwałego zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu elbląskiego”

2. Roman Milewski „Elementarne zagadnienia ekonomii”

3. Internet

---