LOKALNY I KRAJOWY RYNEK PRACY, BEZROBOCIE-SKUTKI I SPOSOBY JEGO ZMNIEJSZANIA
Bezrobocie: negatywne skutki i sposoby jego zmniejszania
Zarówno w Polsce jak i na całym świecie bezrobocie wywołane jest działaniem różnych przyczyn, z których każda wymaga zastosowania osobnego lekarstwa. Często bezrobocie oznacza straconą produkcje, jak również trudną sytuacje osobistą tych, którzy nie mają pracy. Oprócz zmniejszania produkcji bezrobocie wywołuje wyższe wydatki rzędu na zasiłki dla bezrobotnych i programy pomocy społecznej. Z czasem owe wydatki wyrażają się w wyższych podatkach płaconych przez pracujących w gospodarce ludzi-co samo w sobie również stanowi problem. Bezrobocie może mieć różny charakter przejściowy, cykliczny, strukturalny lub ukryty.
Różne rodzaje bezrobocia wymagają różnych rozwiązań. Przejściowe bezrobocia można zmniejszyć dostarczając informacji na temat miejsc pracy-na przykład przez oferty Urzędów Zatrudnienia. Manipulowanie wysokością wydatków państwowych i podatków może ograniczyć skalę wahań cykli gospodarczych, zmniejszając w ten sposób bezrobocie cykliczne i niektóre formy ukrytego bezrobocia. Zmniejszenie bezrobocia strukturalnego może wymagać wprowadzenia specjalnych programów szkolenia zawodowego lub zmian w systemie oświaty. Realistycznie rzecz biorąc, bezrobocie nie może zostać nigdy wyeliminowane całkowicie. Naturalna stopa bezrobocia jest zawsze większa niż zero. W rzeczywistości jest ona jakby fotografią gospodarki w danej-krótkiej chwili. W każdym konkretnym momencie niektórzy ludzie zostaną policzeni jako zmieniający pracę. W dynamicznej gospodarce, ponadto, niektórzy robotnicy muszą pozostawać czasowo bez pracy z powodu zmian w strukturze gospodarki. To znaczy, że osoby z ich kwalifikacjami nie mogą łatwo znaleźć pracy niedaleko miejsca swojego zamieszkania. Dopóki nie dostosują oni swych kwalifikacji zawodowych lub nie zmienią miejsca zamieszkania, będą liczeni jako bezrobotni.
W latach 1970-tych na świecie większość ekonomistów uważała, że bezrobocie frykcyjne i strukturalne, które składa się na naturalną stopę bezrobocia, wzrosło. Głównymi czynnikami powodującymi to zjawisko była niekorzystna sytuacja demograficzna, wzrastające płatności transferowe ze strony państwa i wstrząsy inflacyjne. Kobiety oraz roczniki wyżu demograficznego, które zwiększały zasoby siły roboczej nie mogły być wystarczająco szybko wchłonięte przez rynek pracy. Wzrosło także bezrobocie frykcyjne, ponieważ grupy te wykazywały słabszą motywację do pozostawania w ramach zasobów siły roboczej. Podwyższone zasiłki dla bezrobotnych, opieka społeczna i inne zasiłki spowodowały, że ludzie stali się bardziej kapryśni przy podejmowaniu pracy, co spowodowało wzrost naturalnej stopy bezrobocia. Ponadto znaczne podwyżki cen paliw i żywności oraz wymagający rynek pracy i towarów skłoniły rząd do przywiązywania większej wagi do walki z inflacją kosztem nowych miejsc pracy. Szczęśliwie, w połowie lat 1980-tych trend ten został zahamowany i naturalna stopa bezrobocia obniżyła się, gdy siła podanych wyżej trzech czynników uległa osłabieniu. Sytuacja demograficzna poprawiła się, a polityka rządu pomogła w ograniczeniu płatności transferowych i inflacji. Również obniżka realnej płacy minimalnej spowodowana inflacją oraz utrata siły rynkowej związków zawodowych pomogły w ograniczeniu wysokości naturalnej stopy bezrobocia mimo kompensującej tendencji szybkich zmian technologicznych działających na jej wzrost.
Oczywiście główną stratą dla społeczeństwa wynikającą z bezrobocia jest strata PNB. Strata ta jest zwykle mierzona przy pomocy tzw. luki PNB. Występują również pozaekonomiczne-społeczne, polityczne, psychologiczne koszty ponoszone przez bezrobotnych. Oczywiście , prawdopodobieństwo zostania bezrobotnym nie układa się losowo w przekroju całej siły roboczej, ale dotyczy w większym stopniu pracowników fizycznych, młodzieży, członków mniejszości i kobiet.
Lokalny rynek pracy(na podstawie woj. Warmińsko-mazurskiego)
Województwo warmińsko-mazurskie zamieszkuje około 1,5 miliona osób. Największe miasta to Olsztyn, Ełk i Elbląg. Tę Krainę Tysiąca Jezior odwiedza rocznie około 2 milionów turystów. Są tu nieograniczone możliwości rozwoju turystyki zarówno wodnej, jak i pieszej, rowerowej i konnej. Cały region ma szanse rozwoju turystyki aktywnej i ekoturystyki, jak również rolnictwa ekologicznego. Baza noclegowa obejmuje tysiące miejsc sezonowych i całorocznych. Coraz więcej ludzi z dużych miast zmienia styl życia, sprzedając miejskie mieszkania i przenosząc się w mniej stresujące miejsca. Duża część z nich kieruje się w właśnie w stronę północno-wschodnią. Województwo warmińsko-mazurskie może więc w dużym stopniu utrzymywać się z turystyki i rolnictwa. Do końca nie musi, bo ma jeszcze wiele dobrze rozwiniętych zakładów przemysłowych. Dwa największe to olsztyński Stomil i elbląski Zamech, browary w Elblągu i Braniewie, przemysł meblowy i drzewny, spożywczy z mleczarskim, rybnym i drobiarskim w Indykpolu oraz produkcja elektrycznego sprzętu gospodarstwa domowego. Wymienione wyżej główne zakłady przemysłowe województwa są już po prywatyzacji i restrukturyzacji, a to oznacza, że stan zatrudnienia w tych zakładach jest ustalany na obecnym poziomie. 34 największe zakłady przemysłowe w województwie zatrudniają w przeważającej części poniżej 500 osób każdy, z wyjątkiem zakładów wiodących, takich jak Stomil czy Zamech zatrudniający po kilka tysięcy osób. W Olsztynie i Elblągu skupiło się ponad 30% nowo powstałych przedsiębiorstw. Najwięcej jest takich firm, które można założyć tanim kosztem, a więc firm handlowych i zakładów napraw, a następnie przedsiębiorstw związanych z budownictwem, transportem, łącznością, magazynowaniem i produkcją żywności.
Głównym problemem województwa jest bardzo wysokie bezrobocie, oficjalnie w województwie sięgające 21%, w trzech powiatach przekraczające 28%, a w jednym dochodzące do 50%. Nadmiar rąk do pracy powstał po likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych, które obejmowały około 30% użytków rolnych województwa. Obszar bezrobocia to głównie tereny Warmii, z wyłączeniem Olsztyna i Elbląga, oraz powiat olecko-gołdapski, wysunięty najbardziej na północny wschód. Szczególnie nasilenie bezrobocia, dochodzące do 50% osób w wieku produkcyjnym, występuje w okolicy nadgranicznej, sąsiadującej z obwodem kaliningradzkim. Ponad połowa osób bez pracy to ludzie młodzi, nie przekraczający wieku 35 lat. Coraz częściej powtarza się określenie „subkultury bezrobocia”, charakteryzujące skupiska osób niezatrudnionych przez dłuższy czas, tracących motywacje do poszukiwania pracy lub podjęcia wysiłku do zmiany swojego losu. Pracownicy PGR-ów i duża część ludności Warmii i Mazur to ludność przesiedlona w latach 1946-50 z południowo-wschodniej Polski, głównie Ukraińcy oraz repatrianci z okresów wschodnich przede wszystkim z Wieleńszczyzny. Nigdy nie traktowali ziemi im danej przez władze Polski Ludowej jako swojej. Obecnie biernie czekają na to co los im przyniesie.
Propozycje rozwiązania problemu bezrobocia obejmują, po pierwsze, renty socjalne, co byłoby akceptacją bierności, chyba, że dotyczyły by byłych robotników w wieku przedemerytalnym. Następną propozycją są prace sezonowe, na przykład przy zalesianiu. Zalesiane terenów byłych PGR-ów jest częścią koncepcji rozwoju Polski po jej wejściu do Unii Europejskiej. Trzecia propozycja jest przekwalifikowanie byłych robotników PGR-ów do innych zawodów lub pomoc do stworzenia przez nich własnego miejsca pracy.
Fundusz Aktywizacji Bezrobotnych, dzięki środkom z Unii Europejskiej, pomógł stworzyć kilkadziesiąt małych firm. Kredyty niskoprocentowe z Banku Światowego mają pomóc w stworzeniu kilkudziesięciu tysięcy miejsc pracy dla rolników oraz ułatwić zakładanie firm działających na potrzeby rolnictwa, ale nie bezpośrednio w produkcji rolnej. Objęte tymi kredytami mają być województwa dotknięte bezrobociem w wyniku likwidacji PGR-ów. Terenowe oddziały Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa organizują dla bezrobotnych szkolenia w zakresie przedsiębiorczości.
Krajowy rynek pracy
Dramatyczna zmiana w strukturze zatrudnienia nastąpiła w konsekwencji masowego wprowadzenia komputerów osobistych w połowie lat 80. Gwałtowna komputeryzacja wielu dziedzin życia i pracy spowodowała , że po raz pierwszy wychodzenie z recesji polowy lat 80, nie było związane z ponownym zatrudnieniem zwolnionych na czas recesji pracowników. Rynek pracy lat 80 na świecie, a lat 90 w Polsce zaczął się kurczyć nieodwracalnie przy jednoczesnym wzroście liczebności siły roboczej.
W Polsce w ciągu ostatnich 10 lat liczba miejsc pracy zmniejszyła się o 1,7 miliona, a jednocześnie zasoby siły roboczej zwiększyły się o 1,5 miliona osób. Ostatecznie więc brakuje około 3 milionów miejsc pracy.
Wzrost bezrobocia do 16% w pierwszym półroczu 2001 roku z 14% w roku 2000 powiększył jeszcze bardziej tą liczbę. W najbliższym czasie wejdzie również na rynek pracy wyż demograficzny początku lat 80. Nie ma dla niego na razie propozycji zatrudnienia. Jednocześnie rząd zakłada przyrost miejsc pracy jedynie w małych i średnich firmach. Według Centrum Adama Smitha gospodarkę Polski „ciągną” miliony małych i średnich firm, tak samo jak Ameryki. Ale mimo, że następuje przyrost produktu krajowego brutto, liczba miejsc pracy nie wzrasta. Wzrost ekonomiczny odbywa się w dużym stopniu kosztem redukcji zatrudnienia. Hasło „samo zatrudnienia” jako podstawy utrzymania się zaczęło funkcjonować w świadomości ludzi jako jedyna możliwość istnienia na rynku pracy. Dotyczy to szczególnie absolwentów szkół i uczelni oraz tych pracowników, którzy przekroczyli wyznaczony arbitralnie przez firmy wiek 35 lat jako dyskwalifikujący do objęcia większości stanowisk. Patrząc na tę liczbę, widać, że obejmuje ona ludzi, którzy mają za sobą zaledwie jedną trzecią swojej kariery zawodowej. W Polsce często spotyka się opinie, że ta granica wieku związana jest z wyeliminowaniem z rynku pracy ludzi, którzy mają jeszcze we krwi metody pracy z poprzedniego ustroju.
Z absolwentami problem polega w dużej mierze na tym, że wiedza nabyta przez nich teoretycznie znajduje w minimalnym stopniu zastosowanie w funkcjonującej według zasad rynkowych rzeczywistości.
Bibliografia:
1. „Ekonomia” -Kamerschen, Mckenzie, Narolinelli: Gdańsk 1993r., str142-147
2. „Przedsiębiorczość po Polsku” - Danuta Gościniak-Kasprzyk ; Warszawa 2001r.; str. 23-24 ; 87-91
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
1