WARTOŚCI PODSTAWOWE
Wartości, które nadają sens, identyfikację i kierunek działania społeczeństwom i państwom. Przez wartość rozumie się zinterioryzowane standardy zachowań odziedziczone w procesie socjalizacji, dokonującym się w określonych warunkach społeczno-kulturowych. W definicji kładzie się nacisk na standardy, czyli na modele, wzorce, normy, które są wdrażane i przyswajane, najpierw w procesie socjalizacji pierwotnej (rodzinnej), a później w socjalizacji permanentnej (instytucje wychowania bezpośredniego i pośredniego). Standardy zachowań występują w podwójnej funkcji: jako wzorce zachowania i dla zachowania. W pierwszym przypadku chodzi o ich uczenie się, a w drugim o realizację. Oprócz wartości podstawowych istnieją wartości ostateczne, które nadają sens działania jednostkom.
W zachodnich demokracjach dyskusja nad wartościami podstawowymi trwa od połowy lat 70-tych. Stwierdzono brak uświadomienia, zwłaszcza wśród młodego pokolenia, w zakresie fundamentalnych wartości społeczeństwa i państwa. Spowodowało to atomizację społeczeństwa, a poniekąd i państwa, przedkładanie wartości samorealizacyjnych (indywidualistycznych) na niekorzyść wartości ascetycznych (społecznych) oraz rażące niedociągnięcia w odniesieniu do pozytywnego współdziałania dla dobra wspólnego. Słusznie zauważył O. v. NellBreuning, że gdy brak konsensu w płaszczyźnie wartości podstawowych, żadne społeczeństwo, a przeto także i państwo nie może istnieć.
W Polsce w okresie panowania systemu socjalistycznego wartości podstawowe były ukazywane jednostronnie. Tym niemniej funkcjonowały systemy wartości, które prowokowały zmiany. Ogólnie biorąc, można mówić o trzech tradycjach funkcjonowania wartości podstawowych w społeczeństwie polskim. Są to: a) tradycja narodowa i związane z nią wartości: religia (Kościół), patriotyzm ( naród) oraz wolność ( demokracja); b) ruchy socjalistyczne i związane z nimi wartości, choć nie bez cienia wątpliwości: sprawiedliwość społeczna, zabezpieczenie społeczne, równość społeczna; c) nowsze ruchy społeczne pozostające pod wpływem nauczania społecznego Kościoła propagujące: godność i prawa człowieka, solidarność, prawdę w życiu społecznym. Wszystkie wymienione wartości stanowią fundament porozumienia narodowego i pozytywnej kooperacji dla dobra wspólnego. .
Przez to ostatnie rozumie się dobro wspólne wszystkich członków społeczeństwa, a więc wszystkich jednostek oraz mniejszych i większych społeczności (w tym 3% osób przynależnych do innych narodowości), stanowiące cel państwa. Bez szerszego uświadomienia wartości podstawowych będą się szerzyć konflikty pomiędzy różnymi grupami interesów, które mogą nie dostrzegać ani fundamentu, ani celu wzajemnej, pozytywnej kooperacji dla społeczeństwa i państwa.
Katolicka nauka społeczna wskazuje na potrzebę uświadamiania i wdrażania wartości podstawowych, zwłaszcza wśród młodzieży. Wskazuje na potrzebę współdziałania wspólnot religijnych z różnymi siłami społecznymi w zakresie kształtowania "morale" społeczeństwa i państwa. Dużą rolę odegrał w tym zakresie Jan Paweł II podczas swych pielgrzymek do Polski.