Prawo jest to zespół reguł ustanowionych przez odpowiednie organy państwowe i usankcjonowanych przymusem państwowym co oznacza, że posłuch wobec państwa jest zapewniony przymusem państwowym.
Definicja ta jest w zasadzie definicją prawa pozytywnego, które może kolidować z ludzkim poczuciem sprawiedliwości. Poczucie takie uzasadnione i interpretowane religijnie lub filozoficznie nazywa się prawem natury.
Pod pojęciami prawo pozytywne i prawo natury często odróżnia się prawo publiczne od prywatnego, podmiotowe od przedmiotowego, formalne od materialnego.
Prawo publiczne jest prawem odnoszącym się do interesu państwa (prawo konstytucyjne, karne, finansowe, administracyjne)
Prawo prywatne jest dotyczącym korzyści jednostek, regulującym stosunki między równoprawnymi, równorzędnymi podmiotami (prawo cywilne, rodzinne, handlowe).
Prawo podmiotowe to zespół uprawnień służących podmiotowi prawa tzn.osobie fizycznej lub prawnej. Daje ono możność swobodnego podejmowania decyzji co do swego zachowania, wykonania podjętych działań, domagania się od innych wykonania ich prawnych obowiązków. Do praw podmiotowych zalicza się własność, nietykalność osobistą, prawo wyborcze.
Prawo przedmiotowe to ogół norm wyznaczających określone zachowania.
Prawo materialne to ogół norm regulujących uprawnienia i obowiązki podmiotu prawa.
Prawo formalne (procesowe) reguluje tryb postępowania przed organami państwa związany z dochodzeniem uprawnień i obowiązków określonych w prawie materialnym.
Moralność to zespół norm postępowania, według których ocenia się określone zachowanie jako dobre lub złe. Z punktu widzenia moralności normy prawne możemy podzielić na pozytywne, negatywne i obojętne moralnie.
Podstawowe różnice między normami prawnymi i normami moralnymi:
Normy prawne są dwustronne - obowiązek jednej osoby daje drugiej prawo domagania się jego wypełnienia, Normy moralne są jednostronne - nakładają obowiązki nie dając innym osobom prawa żądania ich wypełnienia. Normy prawne odnoszą się do wewnętrznych zachowań, a normy moralne także do myśli i uczuć. Normy prawne są precyzyjne, a normy moralne wskazują tylko kierunek postępowania.
Świadomość prawna to prawo ludzkich wyobrażeń o sprawiedliwości. Wyraża się ona w regułach postępowania, które ludzie uważają za sprawiedliwe.Jednocześnie przestrzeganie tych reguł powinno być gwaratowane przymusem państwowym.Niezgodność prawa ze świadomością prawną osłabia działanie prawa.Konsekwentne stosowanie przepisów wzbudza początkowo sprzeciw, może też doprowadzić do przyzwyczajenia i akceptacji.
Praworządność to taki stan faktyczny w państwie, w którym podstawową dziedziną stosunków społecznych są uregulowane przepisami prawnymi, te przepisy przestrzegane są przez organy państwa.
Gwarancje praworządności rozumiane są jako środki realizacyjne konstytucyjnej zasady rządów prawa.
Gwarancje materialne tzn. taki sposób zorganizowania życia społecznego, ekonomicznego i politycznego w państwie, który zminimalizuje zasięg naruszania prawa przez organy państwa) (demokracja polityczna, dobrobyt społeczny, prawo własności)
Gwarancje formalne, ustrojowe, legislacyjne i proceduralne.
Norma prawna - wynikająca z przepisu reguła zachowania się, która ma charakter :
generalny - nie konkretyzuje osoby, do której się odnosi.
abstrakcyjny - dotyczy zachowania, które może sią zdarzyć wielokrotnie.
Norma prawna jest najmniejszym stanowiącym sensowną całość elementem prawa.
Norma prawna jest regułą zachowania, która daje odpowiedź na pytania: kto,w jakich warunkach (hipoteza), jak powinien postąpić, co mu jest zakazane, nakazane, dozwolone (dyspozycja).
Rozróżniamy normy bezwzględnie obowiązujące, które ustalają jeden rodzaj powinnego zachowania pod rygorem sankcji oraz normy względnie obowiązujące, które ustanawiają pewien wzorzec zachowania ale dopuszczają by adresaci zachowali sią inaczej.
Przepis prawny to wypowiedż stanowiąca formę gramatyczną zawarta w tekście aktu normatywnego i wyodrębniona przez prawodawcę jako artykuł, paragraf, punkt.
Dokumenty zawierające normy czyli akty normatywne są podzielone na odcinki, najmniejszy z nich zwykle jednozdaniowy ze wskaźnikiem identyfikacyjnym, numerem, literą, itd. jest nazywany przepisem prawnym.
Między normą, a przepisem jest taka relacja jak między treścią, a formą. Przepis może być tożsamy z normą (co się zdarza rzadko), może być węższy od normy (co zachodzi zwykle), lub szerszy od normy ( co zachodzi teoretycznie).
Stosunek prawny to stosunek społeczny uregulowany przez prawo. Stosunki prawne powstają, ulegają zmianie i wygasają inaczej ustają w wyniku zaistnienia faktów prawnych.
Fakty prawne zaś to wydarzenia, z którymi normy prawne wiążą powstanie, zmianę lub wygaśnięcie stosunku prawnego.
Fakty prawne dzieli się na :
- zdarzenia tzw. wydarzenia niezależne od woli ludzkiej, z którymi normy prawne wiążą skutki prawne,
- zachowania - są zależne od ludzkiej woli, występują w postaci :
a) czynności zgodnych z prawem tzn. zachowanych lub niedozwolonych,
b) czynności konwencjonalnych, wśród których wyróżnia się w szczególności czynności prawne.
Elementami stosunku prawnego są podmioty, przedmioty i treść. Podmiotami stosunku prawnego są osoby będące jednocześnie adresatami norm regulujących ten stosunek.
Przedmiotem stosunku prawnego może być określone zachowanie, przedmiot materialny, prawa osobiste. Treść stosunku prawnego to uprawnienia i obowiązki jego podmiotów.
Wykładnia prawa jest środkiem pozwalającym na przezwyciężenie wątpliwości co do znaczenia takiego lub innego przepisu . Inaczej, wykładnią czyli interpretacją prawa jest zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych zawartych w przepisach.
Wątpliwości skłaniające do posługiwania się wykładnią:
1. Popełnione przy formułowaniu przepisów błędy językowe oraz użycie wieloznacznych wyrazów i sformułowań, wadliwa budowa zdań, błędy interpunkcyjne, itp.
2. Rozbieżność pomiędzy gramatycznym sformułowaniem normy, a celem dla realizacji, którego powołana jest norma lub akt normatywny.
3. Zmiana ustroju społeczno gospodarczego lub politycznego i inne poważniejsze zmiany w stosunkach społecznych, które narzucają konieczność odmiennego rozumienia niektórych norm prawnych.
4. Ogólny (abstrakcyjny) charakter norm prawnych, mogący powodować wątpliwości czy norma odnosi się do konkretnego stanu faktycznego.
Stosowanie wykładni pozwala na uelastycznienie przepisów prawnych i dostosowanie ich do nowych sytuacji jakie tworzy życie. Zmiany sensu norm prawnych dokonane w drodze wykładni nie mogą przekraczać pewnych granic. W drodze interpretacji nie można nadać formie treści sprzecznej z jej wyraźnym brzmieniem.
Rodzaje wykładni ze względu na podmiot:
Wykładnia autentyczna - to wykładnia dokonywana przez ten sam organ, który wydał interpretowany przepis. Ma ona charakter obowiązujący i nie można od niej odstąpić.
Wykładnia legalna - dokonywana jest przez organ państwowy, któremu to zadanie zostało powierzone. (Z reguły w konstytucji organem tym może być prezydent, sąd najwyższy danego państwa, itp.). Konstytucja powierza dokonywanie wykładni legalnej ustaw trybunałowi konstytucyjnemu. Wykładnia legalna ma charakter obowiązkowy.
Wykładnia praktyczna - jest dokonywana przez organ państwowy w toku stosowania prawa przy rozstrzyganiu konkretnych spraw. Wykładnią praktyczną zajmują się organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracji państwowej .
Wykładnia doktrynalna - zawarta w naukowej literaturze prawniczej (W monografiach, artykułach, recenzjach, itp.). Nie ma ona charakteru obowiązującego ale jej znaczenie jest duże. Szczególną rolę odgrywa w momencie zmian przepisów przyczyniając się do ukształtowania nowego prawa w myśl swoich założeń.
Rodzaje wykładni ze względu na metodę:
Wykładnia słowna - (gramatyczno-językowo-werbalna) Polega ona na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez analizę struktur językowych przepisów, znaczenia poszczególnych wyrazów i zwrotów, zastosowanej interpunkcji, itp. Uwaga interpretatora skupia się wyłącznie na strunie językowej badanego przepisu. Wykładnia słowna jest podstawową metodą interpretacji. Wykładnia celowościowa - polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie celu, dla którego normy te zostały wydane.
Wykładnia systematyczna - polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie miejsca jakie dana norma zajmuje w ramach aktu normatywnego czy w ramach całego ustawodawstwa .
Wykładnia historyczna - polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych za pomocą materiałów historycznych. Analizie poddaje się przepisy obowiązujące poprzednio w danym zakresie, wyciąga się wnioski z okoliczności towarzyszących powstawaniu aktu prawnego. Uzasadnienie projektu, stenogramy sejmowe, głosy w dyskusji. Wykładnia historyczna stosowana jest najczęściej w literaturze naukowej.
Rodzaje wykładni ze względu na wynik:
Wykładnia rozszerzająca - mamy z nią do czynienia gdy dana wykładnia nakazuje interpretowaną normę rozumieć i stosować szerzej niż by to wynikało z wykładni słownej.
Wykładnia ścieśniająca - odwrotność wykładni rozszerzającej. Mamy z nią do czynienia, gdy dana wykładnia nakazuje interpretowaną normę rozumieć i stosować węziej niż by to wynikało z wykładni słownej.
Wykładnia stwierdzająca - inaczej adekwatna, jest to taka interpretacja, która nakazuje daną normę rozumieć tak samo jak wykładnia słowna.
PRAWO CYWILNE
Prawo cywilne jest częścią obowiązującego w RP prawa i łącznie z innymi gałęziami jak prawo konstytucyjne, finansowe, karne tworzgo lub innej gałęzi, którym to pojęcie jest obce.
Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnej.
Przez zdolność prawną należy rozumieć zdolność do występowania w charakterze podmiotu strony w stosunkach cywilno-prawnych, natomiast zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiazań za pomocą czynności prawnych.
Jeżeli chodzi o zdolność do czynności prawnych osoby cywilnej to Polskie prawo cywilne przewiduje to trzy możliwe sytuacje (chodzi tu o osiągnięcie pewnego wieku, a wiec i pewnej dojrzałości :
1. ma pełną zdolność do czynności prawnych 2. ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych
3. nie ma zdolności do czynności prawnych
Ad.-1 Pełną zdolność do czynności prawnych osiąga człowiek z chwilą osiągnięcia 18 lat.
Ad.-2 Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 13 lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione.
Ad.-3 Brak zdolności do czynności prawnych mają osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione.
Prawo cywilne jest częścią obowiązującego w RP prawa i łącznie z innymi gałęziami jak prawo konstytucyjne, finansowe, karne tworzy system prawa naszego państwa.
Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki osobiste pomiędzy równorzędnym podmiotami.
1.Stosunki majątkowe - to wzajemne stosunki dotyczące pieniędzy lub innych wartości ekonomicznych.
2.Stosunki osobiste - odznaczają się prawną równorzędnością stron .Oznacza to, że w stosunkach prawa cywilnego żadna ze stron nie ma wobec partnera uprawnień władczych, jak ma to miejsce w przypadku prawa administracyjnego.
Prawo Cywilne dzieli się na :
1. Część ogólną, 2. Prawo rzeczowe, 3. Prawo zobowiązaniowe, 4. Prawo Spadkowe.
Część ogólna zawiera te normy, które regulują zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego. ( podmioty, mienie, czynności prawne, przedawnienie i inne ) Przepisy tej części zawarte są w księdze I Kodeksu Cywilnego.
Prawo rzeczowe reguluje prawne formy korzystania z rzeczy, ukształtowane w postaci praw podmiotowych bezwzględnych tzn. skutecznych względem każdej osoby trzeciej. Jest to przede wszystkim prawo własności. Przepisy prawa rzeczowego obejmuje księga II K.C.
Organem administracji publicznej jest człowiek (lub grupa ludzi, jeżeli mamy organ kolegialny) znajdujący się w strukturze
organizacyjnej aparatu państwa powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji (USC, Urząd Celny, Urząd górniczy).
Urząd jest pojęciem oznaczającym: wyodrębniony zespół kompetencji (prawa i obowiązki) związanych z określonym organem), szczególna nazwa organu administracyjnego UC, UG, U Morski zorganizowany zespół osób będących aparatem pomocniczym organu.
W strukturze organizacyjnej administracji polskiej wyodrębnia się:
a) organy naczelne Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, w-ce prezesów Rady Ministrów, ministrowie, przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych. Ogarniają cały kraj i są wymienione w konstytucji.
b) organy centralne - nie są wymieniane w Konstytucji ale są powoływane na podstawie ustawy i swoją działalnością obejmują cały kraj.
c) terenowe organy rządowej administracji ogólnej: wojewoda, kierownik urzędu rejonowego
d) terenowe organy rządowej administracji specjalnej podlegają ministrowi z pominięciem wojewodów (dyr. UC, UM i GUS - ok.30).
Organy samorządu terytorialnego to:
a) na szczeblu gminnym: rada gminna, zarząd gminy, wójt, burmistrz albo prezydent.
b) na szczeblu ponadgminnym: sejmik samorządowy województwa samorządowe kolegium odwoławcze.
W Polsce jest 13 tys. aktów prawnych, ok. 12 tys. to akty prawa administracyjnego.
Procedury:
Celem postępowania administracyjnego jest prawidłowe ustalenie lub stworzenie konkretnej (indywidualnej) sytuacji prawnej z reguły wydanie aktu administracyjnego.
Akt administracyjny - to oparte na przepisach prawa administracyjnego władcze oświadczenie woli organu administracji publicznej określające sytuację prawną konkretnie wskazanego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie.
Akty administracyjne dzielimy na: wewnętrzne (skierowane do innych organów), zewnętrzne (skierowane do obywateli), zależne od woli adresata (na jego prośbę), niezależne od woli adresata (np. skreślenie z listy studentów), deklaratoryjne (potwierdzenie istnienia sytuacji prawnej z mocy prawa)., konstytutywne (sytuacje prawną tworzą, znoszą lub zmieniają).
Przesłanki ważności aktu administracyjnego:
- musi być wydany na podstawie przepisu ustawowego.
- musi pochodzić od właściwego organu w ramach jego kompetencji
- musi być wydany po przeprowadzeniu prawnie przewidzianego postępowania i przy zachowaniu jego wymogów formalnych.
Postępowanie administracyjne (przyjęcie na studia) Wymogi formalne: w oparciu o podanie lub z urzędu.
Podanie: dane (kto) do kogo, treść prośby, podpis (data, miejsce, składane osobiście lub wysyłane listem poleconym (z potwierdzeniem).
Zasady pisemności - utrwalenie w protokołach
Protokół - trzeba napisać kto, gdzie, kiedy protokół sporządził, jaka czynność została w protokole opisana, kto był obecny przy czynnościach protokołowanych, jakie te osoby złożyły czynności, oświadczenia; protokół powinien podpisać protokolant i wszystkie osoby obecne przy danej czynności (nawet w brudnopisie) , jeżeli ktoś nie podpisał - uzasadnienie dlaczego, skreślenie w sposób czytelny (dlaczego i kto skorygował).
Elementy decyzji administracyjnej.
Decyzja administracyjna jest aktem administracyjnym rozstrzygającym sprawę, kończącym postępowanie w danej instancji. W decyzji musi wystąpić: oznaczenie organu wydającego, data wydania, oznaczenie stron do których decyzja jest skierowana, podstawa prawna decyzji, rozstrzygnięcie sprawy zwane osnową decyzyjną, pouczenie o możliwościach odwołania (o jego terminie i trybach), uzasadnienie decyzji, podpis pracownika, który decyzję wydał z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego. Od decyzji przysługuje odwołanie.
Postanowienie nie kończy sprawy, cząstkowo służy do wezwania świadka, wyznaczenia rozprawy administracyjnej. Od postanowienia przysługuje zażalenie lub skarga. Można się odwoływać do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Prawo Karne
Przestępstwo - czyn człowieka, społecznie niebezpieczny zabroniony pod groźbą kary i zawiniony.
Rodzaje przestępstw:
a) ze względu na karę: zbrodnie (zagrożone karą nie krótszą niż 3 lata więzienia), występek (zagrożony karą ponad 3 miesiące)
b) ze względu na skutek: materialne, formalne (nic się nie stało, ale jest przestępstwo i przestępca np. może, ale nie pomógł, przez zaniechanie udzielenia pomocy, chociaż był obowiązany).
c) ze względu na winę: umyślne (zamiar bezpośredni lub ewentualny - przewiduje się, że coś się zdarzy), nieumyślnie, lekkomyślność (sprawca przewiduje, lecz lekkomyślnie przypuszcza, że go uniknie), niedbalstwo (sprawca nie przewiduje, choć powinien).
Wina - określony psychicznie stosunek sprawcy do popełnianego czynu. Wina umyślna - zamiar bezpośredni lub ewentualny.Wina nieumyślna - lekkomyślność, niedbalstwo.
Kara - środek przymusu państwa stosowany przez Sądy i polegający na sprowadzeniu pewnej dolegliwości. Kara zasadnicza - kara śmierci, pozbawienia wolności, ograniczenia wolności, grzywna. Kara dodatkowa - pozbawienie prawa jazdy, pozbawienie praw publicznych, pozbawienie praw rodzicielskich, stanowiska, zakaz wykonywania zawodu.
Okoliczności wyłączające odpowiedzialność.
Okoliczności wyłączające winę: niepoczytalność, błąd
Okoliczności wyłączające bezprawność czynu: działanie w granicach kompetencji , w stanie wyższej konieczności, w ochronie koniecznej, rozkaz przełożonego, ryzyko nowatorstwa, zgoda pokrzywdzonego.
Sejm - 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, 4 lata kadencji
Senat - 100 senatorów, wybierany na okres kadencji sejmu, zarządzany przez prezydenta w dzień wolny od pracy na m-c od końca kadencji
Sejm - rozwiązuje się na wniosek 2/3 głosów, lub prezydenta. Pierwsze posiedzenie sejmu w ciągu 30 dni od wyboru. Marszałek i w-ce
Marszałkowie tworzą Prezydium Sejmu, które zwołuje posiedzenie i kieruje jego pracami.
qvorum - przynależna połowa
Inicjatywa ustawodawcza - posłowie, senatorowie, Prezydent, Rada Ministrów. Wnioskodawca może wycofać projekt w toku postępowania legislacyjnego do czasu zakończenia procedury pierwszego czytania. W razie wycofania projektu sejm podejmuje decyzje o dalszym toku postępowania. Senat ma 30 dni na przyjęcie ustawy lub poprawki. Prezydent ma 30 dni na podpisanie.
Prezydent - najwyższy przedstawiciel RP w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych, czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i niepodległości jego terytorium oraz przestrzegania umów międzynarodowych. Wybierany przez naród (jak sejm) na 5 lat. może być 2x prezydentem pow. 35 lat. Wybory ogłasza Marszałek Sejmu nie wcześniej niż na 4 miesiące i nie później niż 3 miesiące do wygaśnięcia poprzedniej kadencji.
Prezydent:
mianuje i odwołuje przedstawicieli Polski za granicą, przyjmuje listy uwierzytelniające, odwołuje akredytowanych przy nim przedstawicieli innych państw, ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe,
kieruje bezpieczeństwem państwa (org. doradczy: Rada Bezpieczeństwa Narodowego), zwierzchnik sił zbrojnych mianuje i zwalnia Szefa Sztabu Generalnego RP mianuje (na wojnie) naczelnego wodza
stan wojenny, mobilizacja (całkowita, częściowa), stan wyjątkowy powołuje sędziów na stanowiska Krajowej Rady Sądownictwa, prawo łaski ordery i odznaczenia, zarządzenia i rozporządzenia, jego akty wymagają kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów, organ wykonawczy prezydenta - Kancelaria Prezydenta.
Rada Ministrów
zajmuje się polityką wewnętrzną i zewnętrzną, kieruje administracją rządową, zapewnia wykonanie ustaw.
PRZEDMIOT STOSUNKÓW CYWILNO-PRAWNYCH
1. przedmiotem stosunku prawnego jest zawsze zachowanie człowieka, a niekiedy nadto pewien obiekt materialny, którego zachowanie dotyczy (prof. Janusza Wolter);
2. przedmiotem stosunku cywilno-prawnego (zobowiązaniowego) jest świadczenie tzn. zachowanie zgodne z treścią zobowiązania, które należy odróżnić od przedmiotu świadczenia - przedmiotu, do którego może, ale nie musi się świadczenie odnosić (prof. Czakulski);
3. Treścią stosunku cywilno-prawnego jest prawo podmiotowe, natomiast przedmiot odnosi się raczej do tego prawa podmiotowego nie do stosunku prawnego, wyodrębniając rzeczy, dobra osobiste, dobra niematerialne o charakterze intelektualnym, energię ... Przedmiot stosunku cywilno-prawnego nie jest jego samodzielnym elementem takim jak podmioty i treść (prof. Zbigniew Radwański);
4. Do przedmiotu stosunku cywilno-prawnego odnoszą się dwie konwencje. Wedle pierwszej nazywa się tak tworzywo, rzecz lub wytwór kulturowy, do którego odnoszą się działania lub zaniechania podmiotu zobowiązowanego lub którego dotyczą zachowania podmiotu uprawnionego. Według drugiej konwencji terminu przedmiot stosunku prawnego określać ma same zachowania wyznaczone podmiotom stosunku prawnego (prof. Zygmunt Ziembiński).
Kodeks Cywilny może być w różny sposób wykorzystywana dla ochrony programów komputerowych. Jedno z tych zastosowań to autonomiczna ochrona jaką prawo cywilne zapewnia dobrom osobistym twórcy programu. Stanowi o tym artykuł 23 i 24 Kodeksu Cywilnego.
Art. 23
Dobra osobiste człowieka jak w szczególności: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska pozostają pod ochroną PC niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Art. 24.
1) Ten czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem może żądać zaniechania tego działania, chyba, że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba która dopuściła się naruszenia dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków w szczególności żeby złożyła odpowiednie oświadczenie w odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.
2) Jeżeli w skutek naruszenia dóbr osobistych została wyrządzona szkoda majątkowa poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
3) Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach a w szczególności w prawie autorskim, oraz w prawie wynalazczym. O rozwoju prawnej ochrony dóbr osobistych decyduje waga przywiązywana do praw człowieka, oraz postęp naukowo-techniczny, który szczególnie wpływa na ochronę praw autorskich.
W literaturze podkreśla się, że objęcie ochroną dobra osobistego człowieka w postaci twórczości naukowej rozciąga się nie tylko na niematerialne rezultaty pracy twórczej, lecz na wszystkie inne wytwory intelektualne, których tematyka, lub metoda wskazuje na „naukowość”. Oznacza to, że dobro osobiste w postaci twórczości naukowej może powstać przy większości samodzielnie opracowanych programów komputerowych.
POJĘCIE I KATALOG DÓBR OSOBISTYCH.
Dobrem osobistym jest mienie ludzkie, niezmącony stan spokoju psychicznego i naruszeniem uczuć. Dobrami osobistymi osoby fizycznej są w szczególności: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska oraz prawo osobiste do kultu zmarłego.
NORMATYWNA KONSTRUKCJA OCHRONY DÓBR OSOBISTYCH
W teorii utrzymują się wątpliwości, czy istnieje tylko jedno dobro osobiste, czy też poszczególne dobra są niezależnymi od siebie bytami prawnymi.
CZY OCHRONA DÓBR OSOBISTYCH REALIZUJE SIĘ PRZY POMOCY PRAW PODMIOTOWYCH
Teoria monistyczna głosi, że istnieje tylko jedno dobro, którego przedmiot utożsamiany bywa najczęściej z godnością osoby ludzkiej, zaś wymienione przez Kodeks Cywilny dobra są jedynie przejawami (emanacją) tego dobra (prof. Szefc) w myśl państwowej koncepcji wymienione w tym katalogu dobra są niezależne i nie tworzą wspólnej konstrukcji prawnej. Przydatność konstrukcji monistycznej w praktyce polega na tym, że możliwe jest poza ustawowe rozciąganie ochrony cywilno-prawnej na nowe nieprzewidziane w kodeksie dobra osobiste. Co do drugiego dominuje pogląd w myśl którego ochrona dóbr osobistych opiera się na wyposażeniu osoby fizycznej w instrument prawa podmiotowego. W latach `80 zaproponowano uznanie istnienia ogólnego dobra prawnego w postaci szerszej niż tajemnica korespondencji obejmującej także programy komputerowe, ale jej praktyczna przydatność wydaje się wątpliwa.
PRZESŁANKI CYWILNOPRAWNEJ OCHRONY DÓBR OSOBISTYCH TO:
1 - zagrożenie, lub naruszenie dobra osobistego,
2 - bezprawność działania sprawcy zagrożenia (naruszenia)
Ad1 - analogiczne z ochroną praw osobistych twórców utworów, zapewnia ochronę exante i expost. Podobnie też jak prawo autorskie zapewnia ochronę przed naruszeniem wynikającym z działania osoby trzeciej, natomiast niezapewnienie ochrony przed naruszeniem którego źródłem jest zaniechanie. Bezprawność działania to sprzeczność postępowania danej osoby z prawem lub zasadami współżycia społecznego, a więc kryterium obiektywne. Nie należy jej mylić z subiektywną przesłanką winy, tj. nagannym zachowaniem sprawcy wynikającym z celowego zamiaru, albo z lekkomyślności, czy niedbalstwa polegającego na niedołożeniu należytej staranności. Bezprawność działania niezachodzi jeżeli działanie jest oparte na obowiązującym przepisie prawa, albo stanowi wykonanie prawa podmiotowego. Bezprawność nie zachodzi także w przypadku działania:
a) w obronie koniecznej (obrona taka polega na odparciu bezpośredniego ataku, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby).
b) w stanie wyższej konieczności tj. działania mającego na celu odwrócenie od siebie lub innej osoby niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od rzeczy lub zwierzęcia.
c) w ramach dozwolonej samopomocy (bardzo rzadkie przypadki)
d) podjętego za zgodą poszkodowanego, której wyrażenie nie stoi w sprzeczności z prawem lub zasadami współżycia społecznego..
TWÓRCZOŚĆ NAUKOWA, WYNALAZCZA I RACJONALIZATORSKA
Ochroną dóbr osobistych twórców programów komputerowych wiąże się z dobrem osobistym określonym w Kodeksie Cywilnym jako twórczość naukowa, wynalazcza i racjonalizatorska.
CO TO JEST TWÓRCZOŚĆ (REZULTAT, CZY REZULTAT I PROCES?)
Ochrona dotyczy (w Prawie Cywilnym ) nie tylko rezultatu (jak w Prawie Autorskim.) ale również procesu twórczego - chociaż są też zwolennicy poglądu, że tylko rezultaty są chronione).
FORMY NARUSZENIA PRAWA DO TWÓRCZOŚCI W ODNIESIENIU DO PROGRAMÓW KOMPUTEROWYCH
Za bezsprzeczne naruszenie prawa do twórczości w jako dobra osobistego uważa się:
Przypisanie sobie autorstwa cudzego programu komputerowego, przywłaszczenie sobie nazwiska autora programu, rozpowszechnienie cudzego zniekształconego programu bez oznaczenia wprowadzonych zmian, rozpowszechnianie cudzego programu komputerowego z usunięciem oznaczenia jego autorstwa, nieuprawnioną ocenę programu naruszającą cześć, lub dobre imię jego autora.
ROSZCZENIA Z TYTUŁU NARUSZENIA CUDZYCH DÓBR OSOBISTYCH
W razie naruszenia dobra osobistego poszkodowanemu służy roszczenie określone w art.24, które dzielą się na majątkowe i niemajątkowe.
Wśród niemajątkowych wyróżnia się roszczenia o zaniechanie działania, o dopełnienie czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Do roszczeń majątkowych: roszczenia o naprawienie szkody majątkowej, zadośćuczynienie pieniężne za krzywdy, zasądzenie nawiązki na rzecz PCK.
Art.24 ust.2 oznacza, że poszkodowany któremu wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa może wg. swojego wyboru żądać przywrócenia stanu poprzedniego (z reguły) lub też zapłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej (Naprawienia wymagają zarówno rzeczywiste straty jak i utracone korzyści. Obowiązek odszkodowawczy ciąży na sprawcy tylko wówczas, gdy jego działanie było bezprawne i zawinione i tylko w takim rozmiarze, w jakim zachodzi normalny związek przyczynowy między działaniem sprawcy, a wystąpieniem szkody.
NIEZALEŻNOŚĆ KODEKSOWEJ OCHRONY OD OCHRONY POZAKODEKSOWEJ
Zgodnie z art.24 p3 przepisy o ochronie dóbr osobistych nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach w szczególności w prawie autorskim i wynalazczym Oznacza to:
- udzielanie ochrony karnej lub administracyjnej nie wyłącza ochrony cywilnoprawnej, chyba, że stan naruszania (lub zagrożenia) dobra osobistego został już usunięty.
- w przypadku zbiegu ochrony i różnicy między ochroną kodeksową i autorsko-prawną (lub wynikającą z innych ustaw szczególnych należy stosować postanowienia korzystniejsze dla osoby, której dobro ma być chronione.
Dobra osobiste osób prawnych art 23 Kodeksu Cywilnego stanowią że przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych.
NA PYTANIE: CZY PRZEPISY O OCHRONIE DÓBR OSOBISTYCH MOGĄ BYĆ BEZPOŚREDNIO STOSOWANE DO OSÓB PRAWNYCH NALEŻY ODPOWIEDZIEĆ PRZECZĄCO, ponieważ: osoby prawne nie doznają przeżyć psychicznych, nie mają też substratu cielesnego np. zdrowia, czy swobody sumienia, zdrowia, niemniej służą im pewne dobra porównywalne z dobrami osobistymi człowieka np. nienaruszalność siedziby firmy analogiczna do nienaruszalności mieszkania, stąd przyjmuje się, że z pewnymi modyfikacjami koncepcja ochrony dóbr osobistych osoby fizycznej może być modelem ochrony niematerialnych dóbr osób prawnych. Dobra te nazywane są nieco inaczej np. ochrona czci to dobre imię firmy, nazwisko to nazwa
CZY W DZIEDZINIE TWORZENIA PROGRAMÓW KOMPUTEROWYCH ZACHODZI MOŻLIWOŚĆ ZAPEWNIENIA OSOBOM PRAWNYM OCHRONY Z JAKIEJ KORZYSTAJĄ TWÓRCY PROGRAMÓW KOMPUTEROWYCH
Funkcjonalnie tworzyć może tylko człowiek, osoba prawna nie może więc być twórcą programu komputerowego. Prawo własności intelektualnej zawiera jednak konstrukcję pozwalającą przypisać autorstwo dzieła niematerialnego osobie prawnej. Jest nią pojęcie wynalazku zakładowego, mówi ono, że dobro osobiste jakim jest twórczość intelektualna polegająca na opracowywaniu programów komputerowych może przysługiwać również osobom prawnym, ale zdaniem prof. Szefca i Bartymalkiewicza koncepcja ta jest nietrafna
PRAWO ZOBOWIĄZAŃ:
Pojęcie zobowiązań -zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadomie spełnić.
- źródła zobowiązań: -wg. Kodeksu Cywilnego wyróżniamy zobowiązanie z oświadczenia woli: (jednostronnych czynności prawnych i umów) oraz zobowiązania z czynów i innych zdarzeń (prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, poniesienie szkody w cudzym interesie, nienależne świadczenia. Od czasów prawa rzymskiego wyróżnia się też zobowiązania excontractu i exdenicto. Odpowiedzialność wg. excontracto obejmuje wszelkie przypadki, gdy zobowiązanie między stronami już wcześniej istniało np. powstało z mocy prawa i chodzi o odpowiedzialność odszkodowawczą za niewykonanie lub nienależyte wykonanie tego zobowiązania. Reżim odpowiedzialności exdelicto polega na odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną poszkodowanemu niezależnie od istniejącego uprzednio między danymi osobami stosunku prawnego.
- elementy stosunku zobowiązaniowego: Podmiotami tego stosunku jest uprawniony i zobowiązany (dłużnik), przedmiotem zaś stosunku zobowiązaniowego jest świadczenie tj. określone zachowanie się dłużnika, którego może się domagać wierzyciel.
- treść - uprawnienie wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika.
WYKONANIE ZOBOWIĄZAŃ: SPOSÓB, MIEJSCE, CZAS
Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odp. jego celowi społeczno gospodarczemu, oraz zasady współżycia. społecznego, a jeśli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje także w sposób zgodny z tymi zwyczajami. Miejscem wykonania zobowiązania jest miejsce w którym dłużnik powinien spłacić świadczenie. Jeśli spełni w innym miejscu, to wierzyciel może świadomie przyjąć, ale nie pozbawia go to ewentualnego roszczenia z tytułu nienależytego wykonania lub może odmówić przyjęcia i wtedy dłużnik popada w zwłokę. Jeżeli miejsce spełnienia świadczenia jest nieoznaczone, ani nie wynika z właściwości zobowiązania to powinna być spełniona w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał miejsce zamieszkania lub siedziby. Czas - zobowiązanie powinno być wypełnione we właściwym czasie. Jeżeli termin jest nieoznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu do wykonania.
SKUTKI NIEWYKONANIA ZOBOWIĄZAŃ
Zobowiązanie nie jest wykonane jeżeli dłużnik nie spełnia świadczenia należnego wierzycielowi. Zasadnicze uprawnienie wierzyciela polega na domaganiu się spełnienia zobowiązania przy zastosowaniu przymusu państwowego. Do realizacji tego przymusu służą środki egzekucyjne.
Gdy tą drogą nie da się uzyskać należytego spełnienia świadczenia roszczenie wierzyciela zmienia się w roszczenie o naprawienie szkody. Dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z nie wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Przesłanki odpowiedzialności dłużnika to: powstanie szkody wierzyciela (rzeczywiste straty lub utracenie korzyści); szkoda musi być spowodowana niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania (między szkodą a niewykonaniem musi występować związek przyczynowy).
Naprawienie szkody powinno nastąpić wg. wyboru poszkodowanego przez przywrócenie stanu poprzedniego lub odszkodowaniu w pieniądzu. Jednakże, gdy przywrócenie stanu poprzedniego byłoby niemożliwe, albo pociągało nadmierne trudności lub koszty roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.
WYGAŚNIECIE ZOBOWIĄZAŃ
1. Zobowiązanie wygasa wraz z zaspokojeniem wierzyciela przez:spełnienie świadczenia;
wypełnienie świadczenia odszkodowawczego; świadczenie w miejsce wypełnienia za zgodą wierzyciela; potrącenie (kompensacja); odnowienie - dłużnik zobowiązuje się świadczyć co innego niż był zobowiązany i z innej podstawy prawnej; złożenie do depozytu sądowego.
2. Zobowiązanie bez zaspokojenia wierzyciela wygasa przez: niemożność wykonania zobowiązania niezawinioną przez dłużnika; zwolnienie z długu przez wierzyciela; rozwiązanie stosunku prawnego przez Sąd; uiszczenie zobowiązania z powodu nadzwyczajnych wypadków;
3. Inne możliwości: konfuzja czyli zbieg długu i wierzytelności na 1 ręku;, ziszczenie się warunku rozwiązującego umowę; osiągnięcie celu zobowiązania; śmierć dłużnika, gdy zobowiązanie miało charakter osobisty.
UMOWA
Umowa jest czynnością prawną zawierająca conajmniej 2 zgodne oświadczenia woli dwóch podmiotów prawa.
Rodzaje umów (umowy są tylko dwustronne): jednostronnie zobowiązująca np. darowizna; dwustronnie zobowiązująca np. umowa kupna-sprzedaży
Wyróżniamy również umowy:
- zupełne (umowa kupna sprzedaży);
- niezupełne - w których dobrowolne świadczenie dłużnika jest uznawane za ważne wypełnienie ciążącego na nim zobowiązania i nie podlega zwrotowi nawet wówczas, gdy dłużnik świadczenie w błędnym mniemaniu, że wykonuje świadczenie zupełne (doskonałe). Chodzi tu o sytuację, w których interes wierzyciela uznaje się za godny ochrony, ale odmawia mu się środków przymuszenia dłużnika, albo w których interes uznaje się za niegodny, ale szanuje się zwyczaj.
Umowy dwustronnie zobowiązujące mogą być: wzajemne jeżeli świadczenie jednej strony są ekwiwalentem drugiej strony; dwustronnie obowiązujące nie mają charakteru umów wzajemnych.
Prawo zobowiązaniowe normuje stosunki zobowiązaniowe ( zobowiązania ), które powstają między wierzycielem i dłużnikiem, dając temu pierwszemu prawa podmiotowe względne skuteczne względem dłużnika prawo zobowiązaniowe zawiera księga III K.C.
Prawo spadkowe reguluje przejście praw i obowiązków zmarłego na inne podmioty prawa. Przepisy dotyczące tej sfery zawiera księga IV K.C.
Źródła prawa cywilnego w RP.
Podstawowym źródłem prawa cywilnego w Polsce jest Kodeks Cywilny z 23 kwietnia 1964 roku, a obowiązujący od 1 stycznia 1965 roku. Kodeks Cywilny nie obejmuje wszystkich przepisów prawa cywilnego. Niektóre zespoły przepisów odnoszą się do wąskich wycinków stosunków majątkowych.
Do poza kodeksowych źródeł prawa cywilnego należą:
Rozporządzenie prezydenta RP z 27 czerwca 1934 roku - "Kodeks Handlowy". Jest on opublikowany w dzienniku ustaw nr.57, pozycja 502 - z późniejszymi zmianami.
Ustawa z 28 kwietnia 1936 roku - "Prawo Wekslowe" Dz.U. nr.37 poz.282.
Ustawa z 28 kwietnia 1936 roku - "Prawo Czekowe" Dz.U. nr.37 poz.283.
Ustawa z 4 lutego 1994 roku - "O prawie autorskim i prawach pokrewnych" Dz.U. nr.24 poz.83.
Ustawa z 1 grudnia 1961 roku - "Kodeks Morski" Dz.U. z 1986 r. nr.22 poz.112 z późniejszymi zmianami.
Ustawa z 19 października 1972 roku - "O wynalazczości" Dz.U. z 1984 r. nr.39 poz.177 z późniejszymi zmianami.
Ustawa z 10 kwietnia 1974 roku - "Prawo Lokalowe" Dz.U. z 1987 r. nr.30 poz.166 z późniejszymi zmianami.
Ustawa z 7 lipca 1994 roku - "Prawo Budowlane" Dz.U. nr.89 poz.414.
Ustawa z 25 września 1981 roku - "O Przedsiębiorstwach Państwowych" Dz.U. z 1991r. nr.18 poz.18 z późniejszymi zmianami.
Ustawa z 16 września 1982 roku - "Prawo Spółdzielcze" Dz.U. z 1995 r. nr 54 poz.288
Ustawa z 15 listopada 1984 r. - "Prawo Przewozowe" Dz.U. nr.53 poz.272 z późniejszymi zmianami.
Stosunki cywilno-prawne to zachodzące między równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste regulowane przez normy prawa cywilnego.
W każdym stosunku cywilno-prawnym można wyodrębnić następujące elementy:
1. Podmioty stosunku. 2. Przedmiot stosunku. 3. Uprawnienia wynikajace ze stosunku. 4. Obowiązki wynikające ze stosunku.
Ad.-1 W Prawie Cywilnym podmiotami, inaczej stronami, stosunków cywilnoprawnych mogą być osoby cywilne i prawne. Zdolność do występowania w roli podmiotu stosunków cywilno-prawnych lub w roli podmiotu prawa cywilnego nazywamy zdolnością prawną.
Ad.-2 Można przyjąć, że przedmiotem stosunków cywilno-prawnych jest zarówno zachowanie ludzi oraz innych podmiotów wobec drugiej strony stosunku cywilno-prawnego jak i obiekty materialne lub niematerialne, których to zachowanie dotyczy.
Ad.-3 Przynajmniej jednemu z podmiotów stosunku cywilno-prawnego przysługuje prawo domagania się od drugiego podmiotu lub podmiotów określonego zachowania się. (Wykonania zamówionego dzieła, wydania użyczonej rzeczy, opieki nad przedmiotem oddanym na przechowanie, poszanowanie własności) Jest to jego prawo podmiotowe. Prawo podmiotowe to przyznana i zabezpieczona przez normy prawa cywilnego oraz wynikajaca ze stosunku prawnego możność postępowania we wskazany sposób.
Prawo podmiotowe jest jednym z podstawowych pojęć prawa cywilnego i odgrywa w tej gałęzi prawa węzłową rolę. Prawo podmiotowe zakreśla granice strefy możności działania uprawnionego. W tych granicach uprawniony może podejmować wszelkie działania.
Prawo podmiotowe istnieje choćby żadne działanie nie zostało podjęte.
Każde prawo podmiotowe ma oparcie w przepisach prawa cywilnego. Prawo podmiotowe nie tylko wynika z norm prawnych ale czerpie z nich środki ochrony. Przepisy pozwalają w razie potrzeby wyegzekwować przysługujące uprawnienia przy pomocy państwowego aparatu przymusu.
Najważniejszym podziałem praw podmiotowych w prawie cywilnym jest podział na:
a) Prawa podmiotowe bezwzględne, są to prawa skuteczne przeciwko każdej osobie.
b) Prawa podmiotowe względne, są to prawa przysługujące tylko względem oznaczonej osoby.
Podmiotem prawa cywilnego według przepisów Kodeksu Cywilnego są:
1. Osoby fizyczne
2. Osoby prawne
Osoby fizyczne. Według obowiązującego w RP prawa każdy żyjący człowiek jest podmiotem prawa cywilnego przy czym nie odgrywa roli jego wiek, płeć, stan zdrowia fizycznego, psychicznego i inne. Posługiwanie się pojęciem osoby fizycznej ma to znaczenie, że wskazuje na człowieka jako podmiot praw cywilnego, a nie prawa administracyjnego, finansowego lub innej gałęzi, w którym to pojęcie jest obce.
Zdolność prawna osoby fizycznej i zdolność do czynności prawnej.
Przez zdolność prawną należy rozumieć zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilno-prawnych. Zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych.
Jeżeli chodzi o zdolność prawną osoby fizycznej polskie Prawo Cywilne przewiduje 3 sytuacje (osiągnięcie pewnego wieku, a więc i pewnej dojrzałości życiowej).
1. Osoba fizyczna ma pełną zdolność do czynności prawnych od 18 lat
2. Ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych - osoby, które ukończyły 13 lat. oraz osoby częściowo ubezwłanowolnione.
3. Osoby nie mające zdolności prawnych, które nie ukończyły jeszcze 13 lat oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione.
Osoby fizyczne Osobami fizycznymi są ludzie i tylko oni mogą być podmiotami prawa zwanymi osobami fizycznymi. Człowiek jest podmiotem prawa - osobą fizyczną nie dlatego, że należy do gatunku „człowiek”, lecz dlatego, że prawo polityczne tą podmiotowość prawną mu nadaje. Osoby fizyczne nabywają podmiotowość prawną z chwilą urodzenia a tracą z chwilą śmierci.
Czynność prawna. To taka czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zawieszenia stosunku cywilno-prawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.
Przesłanki ważności czynności prawnych:
1.Osoba dokonująca czynności prawnych musi posiadać zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych.
2. Czynność prawna powinna być zgodna z ustawą i zasadami współżycia społecznego.
3. Dokonanie czynności prawnej w określonej formie (np. w formie aktu notarialnego). Czynność prawna powinna być wolna od wad.oświadczenia woli , do który zaliczamy:
- Brak świadomości lub swobody (stan psychiczny, odchylenie od normy).
- Pozorność (np wywołanie skutków innych niż zawartych w oświadczeniu woli).
- Błąd (mylne wyobrażenie u osoby składającej oświadczenie woli o rzeczywistym stanie rzeczy, albo mylne wyobrażenie o treści złożonego oświadczenia woli).
- Groźba bezprawna, przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oświadczenia woli (ktoś grozi zabójstwem na wypadek odmowy zeznania korzystnej dla niego umowy).
Oferta jest oświadczeniem woli osoby fizycznej lub prawnej (oferanta) skierowane do innej osoby fizycznej lub prawnej, które zawiera propozycję zawarcia umowy i określa jej istotne postanowienia.
Przyjęcie oferty powoduje zawarcie umowy jeśli oferta została przyjęta bez zastrzeżeń.
Forma czynności prawnych jest w zasadzie dowolna: ustna, pisemna, itp. Obowiązki nadania czynności prawnej określonej formy istnieją wówczas, gdy wynika to z przepisów, albo z zawartej wcześniej umowy. Niektore czynności prawne mogą mieć formę pisemną lub szczegolną, pod groźbą nieważności czynności prawnej. Forma szczególna (inna niż pisemna i ustna) to najczęściej forma aktu notarilnego.
Wykładnia oświadczenia woli działa na podobnej zasadzie jak wykładnia prawa tzn. wyjaśnia treści oświadczenia woli. Wykładnia oświadczenia woli działa na innych zasadach niż wykładnia prawa. Wykładnia oświadczenia woli bada co strony chciały w umowie postanowić i jaki był cel, któremu czynność prawna miała służyć.
Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem w imieniu innej osoby, zwanej reprezentowanym, oraz, że czynność prawna dokonywana przez przedstawiciela pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezenrowanego. Wyróżniamy 2 rodzaje przedstawicielstwa:
Przedstawicielstwo ustawowe np. rodzice w stosunku do dzieci.
Pełnomocnictwo - rodzaj przedstawicielstwa, w którym prawo do dokonywania czynności prawnych w cudzym imieniu opiera się na woli osoby reprezentowanej (mocodawcy).
Przedawnieniem nazywamy wpływ oznaczonego w przepisach prawa cywilnego terminu, po którym dłużnik może uchylić się od wykonania zobowiązań. Przedawnieniu ulegają jedynie roszczenia majątkowe. Nie podlegają więc przedawnieniu roszczenia nie mające charakteru majątkowego np. ropzszczenia o ochronie praw osobistych, roszczenia wynikające z praw rodzinnych. Wyróżniamy 2 rodzaje przedawnienia: arbitrażowe (1 rok) dotyczy np. roszczenia zakładów pracy wobec siebie, powszechne (10 lat) - wszystkie pozostałe przypadki.
ŹRÓDŁA PRAWA
Źródło prawa ustawa zasadnicza, Konstytucja: Ustawa konstytucyjna z 17.X.1992r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym zwana Małą Konstytucją Dz.U. 84 p.426.
Trójpodział władzy, równoważenie sił władz. Organem państwa w zakresie władzy:
- ustawodawczej jest Sejm i Senat RP - administracja (ogólny akt normatywny),
- władza wykonawcza: prezydent RP - akty administracyjne - (ma prawa i obowiązki większe niż org. adm), Rada Ministrów, organy administracji publicznej,
- sądowniczej: niezawisłe sądy.
Zasada jednolitej organizacji aparatu państwowego obowiązywała od końca II wojny światowej do 1990 roku.
Akt normatywny - ustawa - źródło prawa.
Akt administracyjny odnosi się do określonej indywidualnej osoby i określonej konkretnej sytuacji.
W obrębie konstytucji znajduję się takie normy które powszechnie są nazywane materią konstytucyjną. Do materii konstytucyjnej zaliczane są te prawa, które dotyczą praw, uprawnień i obowiązków obywateli oraz prawa własności.
W konstytucji wyróżniane są prawa do wolności osobistej (ochrona życia prywatnego, tajemnica komunikowania, prawo do tajemnicy),wolności politycznej, oraz prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Wolność do poglądów i rozpowszechniania ich.
Nowe zapisy w konstytucji: dostęp do informacji o osobie, dostęp do informacji o działalności organów publicznych, dostęp do informacji o stanie środowiska.
Przyznano, że informacja jest dobrem niematerialnym, może ugruntować, lub złamać pozycję obywatela.
W zakresie wolności praw osobistych: np. każdy ma prawo do ochrony prawnej swojego życia społecznego, rodzinnego, prawo do zachowania tajemnicy dotyczących jego osoby.
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje prezydentowi, Senatowi, Radzie Ministrów, 15 posłom i Komisjom sejmowym
Dz. U. i Monitor Polski zwane są organami promulgacyjnymi, tzn. takimi, w którym publikacja jest niezbędna do tego, aby ustawa
weszła w życie.
PRAWO ADMINISTRACYJNE
Administracja to wykonywanie na podstawie ustawowej takich funkcji państwa, które nie są ustawodawstwem ani wymiarem sprawiedliwości.
Prawo administracyjne - zbiór norm regulujących działalność podejmowaną w celu wykonywania funkcji państwa innych niż ustawodawstwo i sądownictwo.
Normy prawa administracyjnego:
- ustrojowe - regulują organizację i właściwości czyli zakres działania podmiotów administracyjnych,
- materialne - regulują uprawnienia i obowiązki nakładane w interesie publicznym,
- proceduralne -(procesowe) regulują tok czynności podejmowanych przez podmioty administrujące (działające na podstawie norm ustrojowych w celu realizacji norm materialnych).
Struktura organizacyjna i kompetencje administracyjne. Podstawowe pojęcia.
Podmiot administrujący - organy administracji i inne podmioty, którym prawo przydaje funkcje administrowania np. prezydent nadający oznaczenia, prezes sądu, który ustanawia ośrodek kuratorski dla nieletnich, dyrektor, rektor, dziekan.