Temat 1 - Przedmiot badań dydaktycznych

1. Miejsce dydaktyki w systemie nauk pedagogicznych.

Przedmiot materialny pedagogiki	Przedmiot formalny pedagogiki
Wszechstronny rozwój człowieka w ciągu całego życia	Dobro rozwojowe człowieka realizujące się w przyszłości

Wg Polskiej Akademii Nauk ( PAN ) są cztery podstawowe działy pedagogiki:

• Pedagogika ogólna

• Historia wychowania

• Teoria wychowania

• Dydaktyka

Dydaktyka to jedna z subdyscyplin pedagogiki

2. Etymologia.

Słowo dydaktyka pochodzi z języka greckiego

didacticos - pouczający,

didasko (uczę)

Pierwszy raz użyto tej nazwy w 1613r w Niemczech - Helwig i Jung - dzieło „Krótkie sprawozdanie z dydaktyki, czyli sztuki nauczania Ratychiusza”. Wówczas nazwa ta oznaczała tylko umiejętność nauczania, praktyczną.

1657r - Jan Amos Komeński - „wieka dydaktyka” - utożsamiał dydaktykę ze sztuką nauczania i wychowania.

XIX w. - Herbart (ojciec pedagogiki naukowej) opracował naukowe podstawy dydaktyki, czyniąc z niej teorię nauczania wychowującego.

3. Pojęcie dydaktyki.

DYDAKTYKA - nauka o nauczaniu i uczeniu się

DYDAKTYKA - system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania - uczenia się oraz sposobów kształtowania tego procesu przez człowieka.

4. Struktura dydaktyki

DYDAKTYKA

5. Przedmiot badań dydaktycznych

To wszelka, świadoma działalność dydaktyczna, wyrażająca się w procesach nauczania i uczenia się a także samokształcenia w ich treści, przebiegu, metodach i środkach podporządkowana realizacji przyjętych celów.

Przedmiot badań dydaktycznych:

• proces nauczania, uczenia się

• czynniki, które go wywołują

• warunki w jakich proces nauczania i uczenia się zachodzi

6. Funkcje i zadania dydaktyki

Funkcje dydaktyki:

• Poznawcza - rozpatruje działalność dydaktyczną z różnych stron, odkrywa i ustala fakty bezpośrednio z nią związane, systematyzuje je i ustala ilościowe i jakościowe związki między nimi

• Służebna (praktyczna) - służy życiu społeczeństwa, dostarczanie nauczycielom przesłanek teoretycznych i norm praktycznych, których zastosowanie w działaniu nauczyciela podnosi jego efektywność nauczania

Zadania dydaktyki :

• Analiza i opis celów, treści, metod, form organizacyjnych nauczania i uczenia się

• Wykrywanie prawidłowości charakterystycznych dla procesu nauczania i uczenia się i ustalanie opartych na nich norm postępowania

• Analiza i opis systemów dydaktycznych charakterystycznych dla szkolnictwa różnych krajów.

Temat 2 : Filozoficzne podstawy dydaktyki jako nauki.

1. Stosunek nauczania do uczenia się.

nauczanie > uczenie się

szkoła Herbarta

nauczanie < uczenie się

wychowanie Dewey'a

nauczanie = uczenie się

2. Uczenie się jako poznanie.

Wyróżniamy 2 podejścia

• psychologiczne: ważna jest prawidłowość procesu uczenia się a jego treść schodzi na dalszy plan

• epistemologiczne: (nauka o poznaniu) teoriopoznawcze, treść procesu uczenia się jest najważniejsza, a jego prawidłowość schodzi na dalszy plan.

Z punktu widzenia dydaktyki ważna jest prawidłowość i treść uczenia się.

Wg Konstantego Klecha

1 - praktyka jako źródło wiedzy, bezpośredni kontakt z rzeczami

1' - praktyka jako źródło nowej wiedzy

2 - na drodze abstrakcyjnego myślenia dochodzimy do pewnej teorii, powstała ona na podstawie praktyki, dochodzimy do nowych teorii

2' - dochodzimy do nowej teorii

3 - praktyka jako sprawdzian teorii, wiedzy

Drogi poznania w procesie uczenia się:

• poznanie bezpośrednie - 1,2,3 (przechodzimy w całości, to co zobaczy i dotknie, stosowane na niższych szczeblach uczenia się)

• poznanie pośrednie - 2 - 2'- 2''- ... (na podstawie znanej wiedzy uczeń zdobywa nową wiedze bez odwoływania się do praktyki, wyższe szczebla nauczania

3. Związki między poszczególnymi kierunkami filozoficznymi a prądami w dydaktyce.

Kierunek filozoficzny	Dydaktyka
Empiryzm ( Lock, Bacon ) Sensualizm ( Berkley)	Materializm dydaktyczny (Komeński, Pestalozzi) Encyklopedyzm ( Komeński, Pestalozzi)
Racjonalizm (Kartezjusz, Spinoza, Kant, Leibniz)	Formalizm dydaktyczny
Pragmatyzm (Arystoteles)	Utylitaryzm dydaktyczny (Dewey)
Materializm dialektyczny (Hegel, Marks)	Materializm dydaktyczny

Empiryzm - doświadczenie i obserwacja to jedyne źródła wszelkiej wiedzy.

Sensualizm - źródłem poznania są tylko zmysły.

Te dwa prądy znalazły się w koncepcji Komeńskiego i Pestalozzie'ego. Ujawniają się one w takich prądach jak materializm dydaktyczny i encyklopedyzm. Celem pracy szkoły powinno być przekazanie uczniom jak największej ilości wiedzy z możliwie jak największej ilości dziedzin.

Racjonalizm - wiedzę o przedmiotach poznajemy na drodze rozumowania.

Prąd ten ujawnił się w dydaktyce w takim prądzie jak formalizm dydaktyczny. Treść kształcenia jest to środek służący do rozwijania zdolności i zainteresowań uczniów.

Pragmatyzm - użyteczność jest jedynym kryterium wiedzy.

Prąd ujawniany w dydaktyce w takim prądzie jak utylitaryzm dydaktyczny.

Materializm dialektyczny - każda rzeczywistość jest poznawalna w zależności od zmysłu naszego rozumu i materii.

Prąd ten ujawnia się w dydaktyce wraz z materializmem funkcjonalnym. U podstaw tej teorii leży założenie o integralnym związku poznania z działaniem, wiedza i umiejętność są razem rozwijane.

Temat 3 : Metodologiczne podstawy dydaktyki.

1. Podstawowe pojęcia

Metoda - całość , zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu.

Technika - czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami pozwalającymi na uzyskiwanie optymalnie sprawdzalnych informacji

Narzędzie badawcze - przedmiot służący do realizacji wybranej techniki badań.

Metodą jest sondaż diagnostyczny, techniką będzie ankieta, a narzędziem kwestionariusz ankiety.

2. Metody eksperymentu pedagogicznego:

Eksperyment pedagogiczny - metoda naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości polegająca na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesu przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem. Charakterystyczną cechą eksperymentu jest ingerencja w proces.

Podział:

• Eksperyment laboratoryjny - odbywa się w warunkach laboratoryjnych

• Eksperyment naturalny - czynnikiem jest wprowadzenie środka dydaktycznego.

Techniki:

• Technika jednej grupy - Mamy jedną grupę, musimy dokonać pomiaru w punkcie wyjścia, wprowadzamy do procesu czynnik eksperymentalny i obserwujemy, powtarzamy pomiar; na końcu porównujemy wyniki pierwszego pomiaru i ostatniego. Jest najrzadziej stosowana, gdyż jest wysoki stopień błędu.

• Technika grup równoległych - mamy grupy dokonujemy w nich pomiaru i ustalamy która grupa jest eksperymentalna, a która kontrolna, wprowadzamy czynnik eksperymentalny do grupy eksperymentalnej a do drugiej nie i po czasie dokonujemy pomiaru i porównujemy wyniki.

• Technika rotacji - mamy 2 grupy - grupę A i B. Na pierwszym wykładzie gr. A jest grupą eksperymentalną, natomiast gr. B jest grupą kontrolną. Na drugim wykładzie następuje ich zamiana.

Warunki dobrze przeprowadzonego eksperymentu:

• jasno określony cel

• jeden, ten sam nauczyciel

• pomiar na początku i na końcu

• zbliżona struktura w grupach

• obiektywne narzędzia pomiaru

• te same warunki i ten sam czas

3. Metoda analizy dokumentów:

To gromadzenia wstępnych, opisowych i ilościowych danych o badanej instytucji lub zjawisku wychowawczym.

Bada biografię jednostek i opinii wyrażonych o tych jednostkach zawartych w dokumentach.

Rodzaje dokumentów :

• urzędowe: dzienniki lekcyjne, arkusze ocen, zarządzenia szkoły

• osobiste: pamiętniki, listy, wspomnienia

Najdłużej przechowywane są : (min 50 lat )

• protokoły z posiedzeń rad pedagogicznych

• arkusze ocen

• sprawozdania statystyczne

4. Metody porównawcze:

Polegają na porównywaniu całych systemów oświaty w różnych krajach, polegają na odkrywaniu podobieństw i różnic w tych systemach.

Poszukiwanie genetycznych uwarunkowań podobieństw i różnic.

Kategorie czynności:

• Opis - opisywanie badanych przedmiotów

• Wyjaśnienie - wyjaśnienie faktów dydaktycznych

• Ocena - ocenianie badanych przedmiotów, które często polegają na konfrontacji tych przedmiotów

• Wnioski - wnioski z badań, które przyjmują postać norm

5. Metod monografii pedagogicznej:

Metoda, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej.

Prowadzi do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz do opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.

6. Metoda socjometrii:

Zajmuje się badaniem stosunków społecznych w klasie w szczególności uczuć sympatii i empatii.

Powstała w 1934 r. twórcą był J. L .Moreno.

W szczególności zajmuje się badaniem :

• identyfikacje osób wymagających szczególnie naszej uwagi w grupie

• klasyfikowanie osób w pewnych kategoriach np. osób najbardziej popularnych w grupie

• identyfikacja w grupie różnych podgrup ( grup nieformalnych )

• określenie wpływu jednych jednostek na drugie

Technika Moreno

1. Konstrukcja tekstu socjometrycznego

• Pytania socjometryczne (test) - pytanie o wybór jakiejś osoby z grupy zgodnie z przyjętym kryterium, np. ,,Z kim chciałbyś siedzieć w ławce''.

• Najlepiej wykorzystywać sytuacje rzeczywiste, a sytuacje fikcyjne poprzedzone instrukcją wprowadzającą (do pytań).

• W pytaniach negatywnych najlepiej używać formy : ,,Z kim chciałbyś najmniej ... `'

2. Przeprowadzenie badań socjometrycznych

• Wprowadzenie oddziaływujące na motywacje uczniów, a w klasach młodszych to może być forma zabawy.

• Informujemy o zapewnieniu dyskrecji

• Informujemy o liczbie wyborów, max 5

• Wybory dotyczą tylko osób z danej grupy

1. Analiza wyników badań

Konstruujemy tzw. Tabele socjometryczną

	Osoby wybierające
Osoby wybierane
Suma	15	10	0	5

• Analiza graficzna

Dane na wykresie - socjogramie (graficzne przedstawienie tabeli)

Rodzaje socjogramów:

• indywidualne, grupowe

• nieuporządkowany

• kołowy (najpopularniejszy) - liczba kół zależy od nas

• hierarchiczny

Rodzaje relacji:

• wzajemna sympatia

• jednostronna sympatia

• sympatia, empatia

• wzajemna empatia

• jednostronna empatia

• brak relacji socjometrycznych

• Analiza ilościowa

Pj = ^{np - nn}

Pj - pozycja jednostki w grupie pod względem popularności

np - liczba wyborów pozytywnych

nn - liczba wyborów negatywnych

N - ogólna liczba grupy

Technika samooceny socjometrycznej

Test percepcji socjometrycznej, odwrócenie techniki Moreno

Percepcja - odbiór

Np. ,,Kto chciałby siedzieć z Tobą w jednej ławce? `'

Technika ,,Zgadnij kto? `'

Podaje się charakterystykę jakiejś osoby i prosimy o dokonanie wyboru osoby z grupy, która pasuje do tej charakterystyki, pozwala ona na zbadanie odbicia struktury grupy w świadomości jednostki.

Należy unikać charakterystyk negatywnych, obraźliwych, które wzbudzają konflikty motywacyjne (mam powiedzieć prawdę czy być lojalny)

Plebiscyt życzliwości i nie chęci ( Janusz Korczak)

Dawał listę uczniów i przypisywał każdej osobie symbol

+ - lubię

- - nie lubię

0 - neutralne

Skala pięciostopniowa ( obecnie znana)

2+ - bardz lubię

+ - lubię

0 - neutralne

- - trochę nie lubię

2 - - zdecydowanie nie lubię

Szeregowanie rangowe

Uporządkowanie nazwisk grup wg kryterium np. uporządkuj od najbardziej do najmniej lubianych

Porównywanie parami

Porównywanie par wg jakiegoś kryterium, np. dobieramy pary i wybierz kogo bardziej lubisz z tej pary

Temat 4 : Systemy dydaktyczne

1. System dydaktyczny i jego elementy, pojęcie holizmu.

System - poch. gr. = systema ( zestawianie, połączenie, układ )

System dydaktyczny - zespół elementów obejmujących cele, treści kształcenia nauczycieli, uczniów i środowisko dydaktyczno - wychowawcze jak również i związki i zależności tymi elementami ( W. Okoń )

System dydaktyczny - całokształt zasad organizacyjnych oraz treści, metody i środki, które tworzą spójną całość i są podporządkowane realizacji jakiś celów ( Cz. Kupisiewicz )

System dydaktyczny - złożona dynamiczna całość, która obejmuje sobą takie elementy :

• Osoby jakie biorą udział (nauczyciel, uczeń )

• Procesy (to co się dzieje między nimi

• kształcenie

• wychowanie

• nauczanie

• To co zostaje czyli współczynniki

• cele

• treści

• metody

• środki

• baza lokalowo materialna

Holizm - ujęcie holistyczne ( całościowe )

Ujęcia holizmu :

• Jako teoria rozwoju rzeczywistości, teoria filozoficzna.

Szkoła nie jest prostą sumą klas ponieważ każda klasa jest inna, ma inne składniki

• Jako pogląd metodologiczny

Głosi, że wszelkie układy i zjawiska społeczne tworzą układy całościowe podlegające swoistym prawidłowościom, których nie można wywnioskować na podstawie wiedzy o tych składnikach

Szkoła wymaga takiego rozpatrzenia, pojmowania dlatego, że nie możemy wywnioskować na podstawie jednego elementu ( jeśli jeden nauczyciel jest zły, to nie znaczy, ze cała szkoła jest zła ) jednak zmiana jednego elementu może pociągać za sobą zmianę reszty elementów ( zmiana dyrektora może rzutować na dyscyplinę )

2. Rozwój systemów dydaktycznych.

Jako pierwsi - sofiści, zaczęli się zastanawiać co decyduje o jego rozwoju ( wychowanie czy urodzenie )

Później chrześcijaństwo wniosło nowe refleksje.

Prekursorzy ( dydaktyki ):

J. A . Komeński (1592 - 1670 )

Czeski pedagog, napisał ,,Wielką dydaktykę `', wyłożył poglądy dydaktyczne. Twórca pierwszego systemu szkolnego, stworzył uniwersalną metodę nauczania; był pod wpływem sensualizmu, zwrócił uwagę na 3 zdolności ludzkie, które zalezą od działalności ludzkiej :

• Umysł - zwierciadło rzeczy; był odpowiedzialny za myślenie

• Rękę - naśladowca rzeczy; była odpowiedzialna za pracę

• Język - tłumaczenie rzeczy; był odpowiedzialny za mowę

Optymizm pedagogiczny - tak się mówi o dydaktyce J.A.Komeńskiego

J. J . Rousseau ( 1712 - 1778 )

Twórca pedagogiki naturalistycznej. Natura dziecka jest dobra, a jego indywidualność przedstawia najwyższą wartość.

Kultura - nauczanie, kształcenie - wrodzone zdolności dziecka wypaczają

J. Lock ( 1632 - 1704 )

Socjologizm pedagogiczny. Umysł człowieka jest nie zapisaną kartą w momencie urodzenia, a wychowanie ma moc osobotwórczą.

J. H Pestalozzi ( 1746 - 1827 )

,, Jak Gertruda uczy dzieci swoje `' - wychowanie nowego człowieka jest możliwe tylko w takim ustroju społecznym, w którym zlikwiduje się egoizm jednostki i grup społecznych. Zmierzał do oparcia nauczania na psychologii dziecka; rozwinął metodykę nauczania początkowego.

E. Kant

Prowadził seminaria pedagogiczne jako pierwszy. Królewiec.

J. F. Herbart ( 1776 - 1841 )

Pierwszy profesor habilitowany pedagogiki w Getyce. Nazywany jest ojcem pedagogiki naukowej, nadał pedagogice naukowej dyscyplinarny charakter, oderwał ją od filozofii, usystematyzował ją i oparł ją na dwóch naukach pomocniczych - psychologia i etyka.

Podstawy filozoficzne systemu Herbarta:

• Racjonalizm Kanta

• Idealistyczna filozofia niemiecka Hegla

Podstawowe założenia systemu Herbarta:

• Wyznaczane na podstawie psychologii ( wyznaczała środki wiodące do realizacji tego celu) i etyki ( cele wychowania )

Cel wychowania:

Z etyki

Wykształcenie człowieka moralnego lub o silnym, moralnym charakterze - ktoś myśli jak mu się karze, kierował się ideami :

• idea wewnętrznej wolności - zapewniała zgodność woli jednostki z jej pragnieniami

• idea doskonałości - wyznaczała kierunek i siłę dążeń jednostki

• idea życzliwości - pozwala na uzgodnienie i podporządkowanie własnej woli - woli innych

• idea prawa - zapobiegała narastaniu konfliktów powstających w wyniku rozbieżności między sprzecznymi pragnieniami i dążeniami jednostek

• idea słuszności (zadośćuczynienia) - nakładała na obowiązek zadośćuczynienia przykrościom wyrządzonym innym osobom

Środki wiodące do realizacji celu:

• kierowanie dziećmi i młodzieżą przez dozór i autorytet.

• nauczanie wychowujące

• karność

Temat 5 : Wartości i cele w edukacji

1. Pojęcie wartości, rodzaje wartości w edukacji

Platon (starożytność )

Opisywał dramat (poemat) ludzkiego życia, w którym opisywał trzy podstawowe wartości, które wznoszą człowieka do pełni człowieczeństwa: dobro, piękno, mądrość

Kartezjusz

Wartości są wieczne a człowiek nie może być ich autorem, tylko odkrywa te wartości i akceptuje. (Podobne ujęcie przyjmuje chrześcijaństwo - ,,Hymn do miłości'' : wiara, nadzieja, miłość)

Fiodor Dostojewski

Jeżeli nie ma Boga, to nie ma prawdziwych wartości, skoro wartości są, to Bóg jest przez nie promieniujący

Marks Scheler (fenemologia)

Wartość, jako istniejące obiektywnie w sposób idealny. Wartości stawiają przed człowiekiem wymogi. Dzięki przymusowi wewnętrznemu człowieka chcąc je przyswoić zaczyna je wdrażać. Są to filary na których opiera się nasze życie osobiste i społeczne. Te wartości stanowią podstawowy element ludzkich postaw.

Rodzaje wartości:

TRANSCYDENTALNE

Bóg Zbawienie

Świętość Wiara

UNIWERSALNE

Dobro Prawda

Mądrość ESTETYCZNE piękno

POZNAWCZE

Wiedza Mądrość

Refleksyjność

MORALNE

Miłość Sprawiedliwość

Przyjaźń Szczerość Uczciwość

Honor Odpowiedzialność Godność

SPOŁECZNE

Rodzina Samorządność

Solidarność Demokracja

Patriotyzm Tolerancja

WITALNE

Siła Zdrowie Życie PRAGMATYCZNE

Praca Zaradność Spryt

PRESTIŻOWE

Pieniądze Władza

Majątek Sława Kariera

Wykształcenie

HEDONISTYCZNE

Radość Seks

Szczęście Zabawa

2. Geneza i rodzaje celów edukacyjnych

WARTOŚCI I NORMY SPOŁECZNE

wartości i normy społeczne poza edukacją wartości i normy społeczne w edukacji

wartości i normy społeczne nieświadomie wartości i normy społeczne świadomie

przyjęte w edukacji przyjęte w edukacji

to są cele edukacji

Nie wszystkie wartości są powiązane z celami edukacji.

3. Cele kształcenia : pojęcie celów, formy celów, rodzaje celów

Cel wg UNESCO - jeśli mamy jakiś określony zamiar, wskazówki jak go zrealizować, środki pozwalające go zrealizować.

Cel na gruncie kształcenia

• wiedza, umiejętność, nawyki, zdolności

• są to zamierzone właściwości uczniów wyrażające się opanowaniem określonych wiadomości, umiejętności, nawyków

• świadome założone efekty jakie chcemy zrealizować

• to, to co uczeń umie po zakończeniu uczenia, a nie umiał tego przed nim

Formy wyrażania celów kształcenia

Rodzaje celów kształcenia

Podział poziomy

OGÓLNEGO	ZAWODOWEGO	PRAKTYCZNEGO
S t r o n a r z e c z o w a
Wyposażenie uczniów w podstawową wiedzę o przyrodzie, społeczeństwie, technice, sztuce	Opanowanie wiedzy zawodowej	Znajomość naukowych zasad i głośnych procesów produkcji dominujących w danym kraju
Rozwijanie umiejętności praktycznych, przygotowanie do działalności praktycznej	Przygotowywanie do pracy wytwórczej	Umiejętność posługiwania się podst. narzędziami
Kształtowanie poglądu na rzeczywistość	Kształtowanie postaw obywatelskich	Ukształtowanie poglądu na technikę
S t r o n a o s o b o w o ś c i o w a
Ogólny rozwój sprawności umysłowych i zdolności poznawczych	Rozwój uzdolnień zawodowych	Rozwój zdolności technicznych
Rozwój zainteresowań potrzeb i motywacji	Rozwój zainteresowań zawodowych	Rozwój zainteresowań technicznych
Wdrożenie do samokształcenia	Wdrożenie do ciągłego zawodowego kształcenia	Wyrobienie twórczej postawy wobec techniki

Podział pionowy

• Ogólne

• Pośrednie

• Operacyjne

Edukacja ustawiczna w raporcie komisji Jacques'a Delorsa

W 1995r powołano Komisję Międzynarodową do Spraw Edukacji. Raport Z TEGO : ,,Edukacja jest w niej ukryty skarb''. Zaprezentowano filary współczesnej edukacji, jej cele : to koncepcja uczenia się przez całe życie. Filarami określono odmienne cele i sposoby nabywania wiadomości i umiejętności:

1. Wyodrębniono uczenie się dla wiedzy, rehabilitując pogardzający dotychczas encyklopedyzm i materializm dydaktyczny

2. Uczenie się działań, umiejętności, fachu i pracy. Nie jako ostatniej deski ratunku tylko dobrze wybranej i ciekawie realizowanej koncepcji zapewniającej interesującą pożyteczną prace.

3. Uczenie się dla zrozumienia innych, współdziałania i współpracy. Tego dotychczas nie było, ale będą to nowe kierunki, treści, zadania kształcenia.

4. Uczenie się dla własnego rozwoju i doskonalenia. Stanowi podstawę aktywności edukacyjnej i kształcenia ustawicznego. Jest to zaniedbana aktywność zwłaszcza w systemie podającego nauczanie, jako preferowany dogmat.

4. Taksonomia celów nauczania.

Taksonomia (,,taxis'' porządek, układ) tzw. hierarchiczna klasyfikacja celów.

Warunki poprawności taksonomii:

• Powinna być poprawna naukowo - zgodność z podstawowymi terminami rozwoju człowieka

• Kumulatywna - wyższe kategorie powinny być poprzedzone osiągnięciami niższych kategorii

• Praktycznie użyteczna - powinna pomagać w konstrukcji programów nauczania

• Powinna być łatwa do przyswojenia przez niespecjalistów.

Taksonomia Blooma z 1956r. do niedawna obowiązująca taksonomia.

Kategorie celów:

• wiadomości

• rozumienie

• zastosowanie

• analiza

• synteza

• ocena

Została zanegowana bo synteza i analiza powinna być przed zastosowaniem.

Operacjonalizacja - zmiana sformułowania ogólnego celu na sformułowanie operacyjne.

Wymaga ona :

• precyzji językowej

• doświadczenia

• wyobraźni

Rodzaje celów ze względu na stopień uszczegółowienia (etapy)

• Cele ogólne

Wyrażające to co ma być ,, produktem'' końcowym szkoły, są zawarte one w programach nauczania, są najmniej precyzyjne

• Cele pośrednie

Powstają w wyniku rozbicia celów ogólnych, wyrażonych w kategoriach funkcji na konkretne czynności, są to cele dla nauczyciela

• Cele operacyjne

Precyzyjne sposoby wyrażania celów ogólnych w postaci pytań, poleceń, zadań skierowanych wprost do ucznia, są najbardziej precyzyjne

W tym toku przebiegają one w procesach:

• Sprecyzowanie - pozbawienie wyrażenia mglistych określeń

• Uszczegółowienie - dołożenie jak największej liczby szczegółów, które przybliżają nam cele

• Konkretyzacja - znalezienie sytuacji odniesienia, której cel będzie mógł być realizowany

• Odarcie z otoczki emocjonalnej - rozłączenie tego co uczeń potrafi od tego co uczeń odczuwa w związku z oddaną czynnością

Użyteczność celów operacyjnych

• Ocena nauczania - wskaźnikiem nauczania są osiągane rezultaty

• Ukierunkowanie procesu uczenia się - umożliwia uczniom odpowiednie ukierunkowanie realizacji swoich celów

• Dostarczanie kryteriów planowania kursu nauki - pozwala planować jak ma poprowadzić zajęcia

• Porozumiewanie się wzajemne w zespole pedagogicznym

Temat 6 :Treści kształcenia

1. Pojęcie treści kształcenia

Treść kształcenia - jest utożsamiana z całokształtem podstawowych wiadomości i umiejętności z różnych dziedzin przewidzianych do opanowania przez uczniów (pojęcie tradycyjne)

Treści kształcenia wg K. Kruszewskiego - składa się z 3 elementów :

• wiedza - materiał nauczania ( hasła programowe)

• zmiana - która ma zajść w wiadomościach ucznia, umiejętnościach, systemie wartości

• czynność - która powoduje, że zmiana może zajść

Zbiór planowanych czynności ucznia, wyznaczony przez materiał nauczania i planowaną zmianę psychiczną

2. Układ treści

• Układ liniowy - poprzednia treść jest bazą dla następnej

• Układ koncentryczny - te same treści powtarza się co jakiś czas

• Układ spiralny - uczniowie nie tracąc z pola widzenia punktu wyjścia stopniowo wzbogacając i pogłębiając swoje informacje, wiadomości

3. Modele treści

Prowadzą do nowego ujmowania treści

Model jednowymiarowy - punkt wyjścia

Jedynym wymiarem treści jest materiał nauczania, jest on najważniejszy. Uczeń jest nieistotny. Prowadzi do encyklopedyzmu.

Model dwuwymiarowy - materiał nauczania i celów nauczania

Opracował go Tyler

	Behawioralny aspekt celów
Treściowy aspekt celów	Treść kształcenia

Model trójwymiarowy

Wymyślił go B. Niemierko. Stworzył 2 ujęcia : statyczne i dynamiczne

Ujęcie statyczne

System nauczania czynności uczniów określonych pod względem celu, materiału i wymagań programowych

Ujęcie dynamiczne

(czterowymiarowy model treści) 4 wymiar to czas. System nauczanych czynności uczniów określonych pod względem celu, materiału i wymagań programowych przetwarzanych z postaci programowej na osiągnięcia uczniów.

Tylko to co zostało przetworzone z postaci planowej na opanowaną nawyzywamy treścią nauczania

4. Kryteria doboru treści:

• Naukowe -to co uczeń się uczy jest oparte na podstawach naukowych. Treść musi odpowiadać ustaleniom i wymogom nauki.

• Społeczno - polityczne - Treści kształcenia muszą odpowiadać potrzebom życia społecznego. Treści kształcenia powinny też odpowiadać treściom politycznym obowiązującym w państwie

• Tradycji kultury - Treści kształcenia powinny być zgodne z tradycją kultury regionu

• Rozwoju psychofizyczny - Treści kształcenia powinny być dostosowane do wieku i możliwości ucznia

• Aksjologiczno - teologiczne - Treści kształcenia powinny być zgodne z wartościami i celami preferowanymi w danym społeczeństwie

• Pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia (Kupisiewicz)

Treści nauczania w programie nauczania

Plan nauczania - rejestr realizowanych w danej szkole przedmiotów i ich rozkład na poszczególne lata oraz liczbę godzin przeznaczonych na realizację jego przedmiotu

Program nauczania - ustala jakie wiadomości, umiejętności, nawyki ma przyswoić sobie uczeń i w jakiej kolejności ma to zrobić. Składa się z:

• uwag wstępnych - cele nauczania w wersji ogólnej

• materiału nauczania -pojęcie, zasady, zagadnienia

• uwagi o realizacji programu - treści, wymagania problemowe

Podziały programów nauczania:

• Ze względu na czynności, na których program się koncentruje

• inwentarz treści nauczania - czego uczyć - odp. na to, przybiera hasła programowe

• zestaw planowanych czynności pedagogicznych - jak uczyć - odp. na to, ma charakter wiedzy proceduralnej. Umożliwia wyliczenie czego ma się nauczyć, jakie strategie zastosować.

• lista zamierzonych efektów pedagogicznych -jakie efekty należy uzyskać w danym procesie edukacyjnym - odp. na to

• zestaw pojęć i zadań do wykonania - stosowany najrzadziej, przedstawia listę zadań dla jednostki do wypracowania nawyków czynnościowych. Ma zastosowanie w kształceniu zawodowym.

• Ze względu na filozofię nauczania

• tradycyjne

• sytuujące się w centrum uwagi ucznia

• zogniskowane na potrzeby społeczności lokalnej

• Ze względu na sposób łączenia i dobór treści w programie nauczania:

• Programy przedmiotowe - tzw. akademickie

• Programy zintegrowane - mają postać siatki problemu, które rozwiązujemy za pomocą innych

Temat 7 : Proces kształcenia

1. Pojęcia

Proces - ciąg powiązanych ze sobą czynności, zjawisk, zdarzeń, które następują po sobie i są powiązane ze sobą związkiem przyczynowo - skutkowym

Proces kształcenia - to sekwencja świadomych i celowych czynność nauczycieli i uczniów

Elementy procesu kształcenia:

• nauczyciele

• uczniowie

• treści kształcenia

• środowisko dydaktyczno - wychowawcze

2. Epistemologiczne podstawy procesu kształcenia

Epistemologiczne - teorio - poznawcze

Podstawy u Arystotelesa

Uważał on, że nie da się oddzielić pojęcia od rzeczy. Każde poznanie rozpocząć od poznania zmysłowego, a następnie przejść do poznania umysłowego.

Podstawy u Bacon'a

Najważniejsze jest poznanie empiryczne - doświadczalne

Wszelkie nauczanie i uczenie się powinno być oparte na poznaniu:

• Zmysłowym

Najprostsze procesy psychiczne to wrażenia, które powstają pod wpływem jakiegoś bodźca. Wrażenia są subiektywne, ze względu, że każdy ma inną świadomość ale obiektywne, ponieważ, jest ten sam przedmiot poznania.

Sumą wrażeń są spostrzeżenia.

Poznanie obiektu za pomocą więcej niż jednego analizatora.

Jeszcze bardzie złożone są wyobrażenia powstające na bazie spostrzeżeń, są one odtwórcze, a człowiek je twórczo przekształca.

Ostatnim ogniwem jest myślenie. Umiejętność łączenia i przetwarzania informacji.

• Rozumowym - myślowym

Obejmuje trzy fazy :

• pojęcia

• sądy - stanowią potwierdzenie lub zaprzeczenie występowania danej cechy lub zdarzenia

• wnioskowanie - dedukcyjne, redukcyjne i indukcyjne ( przez indukcję niezupełną i zupełną )

• Empirycznym

Stanowi ostateczne zwieńczenie procesu kształcenia. Umożliwia zweryfikowanie informacji. Uzyskania na podstawie poznania zmysłowego, myślowego.

3. Efektywność procesu kształcenia

E = f (T, O, S)

T - czynniki techniczne lub materialne

O - czynniki organizacyjne związane z organizacją procesu dydaktyczno - wychowawczego

S - czynniki subiektywne, możliwości poznawcze uczących się, motywy uczenia się, temperament, zainteresowania

4. Cechy nowoczesnego modelu nauczania / uczenia się

• Jedność uczenia się i nauczania

• Jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych

• Wszechstronność

• Możliwość obejmowania działalnością dydaktyczno - wychowawczą dzieci i młodzieży w zbliżonym wieku, ale o różnym poziomie wiedzy wyjściowej

• Elastyczność metodyczna i organizacyjna

5. Ogniwa procesu kształcenia w toku podającym i poszukującym

• Tok podający

Oparty na poznaniu pośrednim; skojarzyć z systemem kształcenia Herbarta (stopnie formalne)

- przygotowanie do pracy

- podanie nowego materiału

- synteza przekazanego materiału w celu uporządkowania i utrwalenia materiału

- kontrola stopnia opanowania przez uczniów przekazywanych im informacji

• Tok poszukujący

Dewey - 5 etapów rozwoju problemu

- uświadomienie sobie przez uczniów trudności

- określenie słowne problemu

- formułowanie hipotez prowadzących do rozwiązania problemu

- weryfikacja hipotez

- rozwiązanie problemu, włączenie uzyskanej wiedzy do wiedzy już posiadanej

5. Ogniwa procesu kształcenia (uniwersalne)

• uświadomienie celów i zadań nauczania

• cele kształcenia nie mogą być stawiane formalnie, bo nie spełniają swojej funkcji

• nauczyciel wdraża stopniowo uczniów do współuczestnictwa w określaniu celów i zadań lekcji

• uczestniczenie uczniów w określeniu celów nauczania ludzi u uczniów właściwe motywy uczenia się i zainteresowanie przedmiotem

• cele i zadania muszą być jednoznaczne zrozumiałe, konkretne, perspektywiczne, realne do osiągnięcia

• opracowanie/podanie nowego materiału

- sposoby poznawania nowego materiału przez uczniów:

• poprzez bezpośrednie zetknięcie, w czasie obserwacji, zadań praktycznych

• za pomocą różnorodnych środków zastępczych

• za pomocą słowa mówionego bądź drukowanego

Wybór sposobu przekazywania wiedzy dokonuje nauczyciel kierując się:

• rozwojem psychofizycznym dziecka,

• właściwości materiału nauczania,

• możliwości i warunki

• uogólnienie nowego materiału (kształtowanie pojęć)

• kojarzenie nazw i rzeczy

• kształtowanie pojęć elementarnych

• kształtowanie pojęć naukowych:

• zestawienie danego przedmiotu z innymi w celu wyodrębnienia go spośród innych

• wyszukiwanie cech podobnych

• wyszukiwanie cech różniących

• określenie danego pojęcia na podstawie znajomości cech tego przedmiotu

• zastosowanie poznanego pojęcia w nowych sytuacjach

• Utrwalenie nowego materiału

Sposoby utrwalania materiału:

• powtarzanie

• systematyzowanie i klasyfikowanie

• uczenie się przez wykonywanie prac praktycznych, ćwiczenia

• samodzielna praca uczniów

• uczenie się na pamięć

Warunki skutecznego utrwalania:

• zrozumienie

• stosowanie odpowiedniej techniki uczenia się

• nastawienie

Co należy powtarzać:

• wiadomości najistotniejsze

• elementy najtrudniejsze

• nie powtarzamy wiadomości dobrze znanych

• Kształtowanie umiejętności i nawyków

Umiejętność - sprawność w posługiwaniu się odpowiednimi regułami przy wykonywaniu określonych zadań.

Nawyk - doskonale wyćwiczona, zautomatyzowana umiejętność; z czasem staje się przyzwyczajeniem.

Etapy kształtowani umiejętności:

• uświadomienie uczniom nazwy i znaczenia danej umiejętności

• przypomnienie i sformułowani jednej lub więcej reguł działania

• pokaz przez nauczyciela bądź inną osobę danej umiejętności

• pierwsze próby uczniów wykonywane przy stałej kontroli nauczyciela

• systematyczne i samodzielne ćwiczenia uczniów w wykonywaniu danej czynności

• Wiązanie teorii z praktyką

Praktyka jest przekształcaniem rzeczywistości

Funkcje praktyki dla teorii:

• jest sprawdzeniem dla teorii, kryterium prawdziwości

• praktyka może być źródłem dla nowej teorii

• praktyka stanowi podstawowe narzędzie przekształcania rzeczywistości.

• Kontrola i ocena wyników nauczania

Funkcje kontroli:

Pedagogiczne:

• sprawdzenie wiedzy

• ocena wyników nauczania

• stawianie prognozy, diagnozy co do przyszłych wyników

• weryfikacja metod, środków i treści nauczania

• ocena efektywności pracy nauczyciela

Psychologiczne:

• wzbudzenie motywacji zewnętrznych (dobrze by było związane z motywacją wewnętrzną)

• rozbijanie poczucia odpowiedzialności za wykonaną prace

Społeczne:

- weryfikacja przydatności do zawodu

Formy kontroli:

• indywidualna

• grupowa

• zbiorowa

Metody kontroli:

• odpytywanie ustne

• prace pisemne

• referaty

• odczyty

• ćwiczenia praktyczne

• testy

• obserwacja.

Niektóre przyczyny niespełnienia swoich funkcji przez kontrolę:

• słaba znajomość teorii przez samych nauczycieli

• uleganie przez nauczycieli różnym wpływom

• koncentracja nauczyciela tylko na kontroli i ocenie

• jednostronność stosowanej formy kontroli

• podporządkowywanie kryteriów oceniania aktualnemu poziomowi uczniów w klasie

• brak systematyczności w kontroli

• wystawianie ocen bez uzasadnienia i w ukryciu

• różnorodność i subiektywizm wymagań

• traktowanie oceny końcowej jako średniej arytmetycznej ocen cząstkowych

• wystawianie ocen końcowych na podstawie za małej ilości ocen cząstkowych

6. Wzory uczenia się a strategie nauczania

• Uczenie się określonych zachowań pod wpływem wzmocnień zewnętrznych, uczenie się behawioralne

Strategie

• nauczanie bezpośrednie oparte na pokazie i ćwiczeniach w wykonywaniu danej umiejętności

• nauczanie programowane

• uczeni się przez symulację

• Uczenie się polegające na aktywnym przetwarzaniu informacji

Strategie:

Przyswajanie

• przyswajani tzw. wiedzy deklaratywnej (zawiera w stwierdzeniu ,,wiem, że ... `')'

• aby uczeń zapamiętał materiał należy go usystematyzować i uczynić znaczącym dla ucznia

• mnemotechnika - wspomaga zapamiętywanie materiału który początkowo może wydawać się bezsensowny, pomaga zakotwiczyć wiadomości w pamięci długotrwałej, ważne jest znalezienie i podanie wizualizacji słów kluczy

• metoda kontekstualna - polega na włączeniu nowych słów w dobrze znany kontekst językowy

Przetwarzanie

• kreślenie map poznawczych - komasowanie informacji tekstowych w formie graficznej, przy czym prezentacja tych informacji przypomina sieć

• uczenie przez stawianie pytań (strategia stawiania pytań) szczególnie przez uczniów

• umiejętność dyskusji (strategia dyskusji)

Produkowanie

• uczenie myślenia twórczego - dywergencyjnego (myślenie o wielu rozwiązaniach)

• uczenie się przez synektyki - w nauczaniu synektycznym wykorzystuje się mechanizmy operacyjne stymulowania twórczości. Synektyki mogą być :

• bezpośrednie, np. porównać uczenie się - spanie

• personalne - wyobrażanie sobie, że jest się daną rzeczą lub zjawiskiem

• symboliczne - zestawienie o przeciwnym znaczeniu

• Uczenie się we współpracy / w synergii

• Uczenie się w grupach

Strategie:

• nauczanie w grupach

• Uczenie się całościowe / osobowościowe.

Strategie:

• wspierania rozwoju osobowego, integracja wiedzy

• nauczanie niedyrektywne, nie kierowane

• uczenie się z doradcą. Musi on spełniać odpowiednie warunki

• emanacja ciepła i zaufania do uczniów

• empatyczne zrozumienie, wczucie się w odczucia uczniów

• ukazywanie związku między poznawana postawą a samorealizacją uczniów

Temat 8 : Zasady kształcenia

1. Pojęcie zasady:

Zasada - norma postępowania uznanego za obowiązujące

Zasada kształcenia - normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajamiać uczniów z podstawową wiedzą i rozwijać ich zainteresowania, służą realizacji celów nauczania

Zasady kształcenia odpowiadają na pytanie : Jak uczyć ?

Reguła dydaktyczna - konkretna czynność metodyczna nauczyciela

2. Klasyfikacja zasad.

OKOŃ	KUPISIEWICZ
1. Zasada systematyczności	1. Zasada systematyczności
2. Zasada poglądowości	2. Zasada poglądowości
3. Zasada samodzielności	3. Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie kształcenia
4. Zasada związku teorii z praktyką	4. Zasada wiązania teorii z praktyką
5. Zasada efektywności	5. Zasada operatywności wiedzy uczniów
6. Zasada przystępności	6. Zasada Przystępności w nauczaniu
7. Zasada indywidualizacji i uspołecznienia	7. Zasada trwałości wiedzy uczniów

3. Klasyfikacja M. Śnieżyńskiego

• Zasada wszechstronnego i harmonijnego rozwoju człowieka

Stanowi pień pozostałych zasad. Ma umożliwiać uczniom osiągnięcie pełni istnienia, osobistego szczęścia i spełnienia roli wobec innych ludzi.

Oparta jest na teoriach:

• personalistyczna teoria poznania

• teoria kształcenia wielostronnego

• Zasada aktywności

Aktywizacja - stymulowanie wszystkich czynności składających się na proces nauczania, uczenia się w celu doprowadzenia do wszechstronnej aktywności uczniów.

Rodzaje aktywności :

• aktywność intelektualna - pobudzanie uczniów do samodzielnego, twórczego myślenia

• aktywność emocjonalna - polega na wywoływaniu pozytywnych motywów uczenia się i przeżywaniu treści

• aktywność sensomotoryczna - realizuje się poprzez organizowanie spostrzegania uruchamiającego wszystkie zmysły i przez działanie

• aktywność receptywna - związana z pisaniem, czytaniem i słuchaniem

Zasady reguły aktywności :

• rozwijanie samodzielności myślenia i działania

• emocjonalne zaangażowanie nauczyciela

• stosunek nauczyciela do uczniów

• trwałość wiedzy uczniów, która zależy od zainteresowań, motywacji, systematycznej kontroli

• podtrzymywanie uwagi dowolnej ucznia, sposoby:

Sposoby podtrzymywania uwagi dowolnej ucznia:

• stwarzanie atmosfery ciszy i spokoju na początku lekcji

• stopniowe nadawanie żywego tempa zajęć

• utrzymywanie kontaktu wzrokowego

• Zasada dialogu

Reguły dialogu:

• realizm poznawczy

• stabilizacja emocjonalna

• integracja emocjonalna

• pluralizm - zwrócenie uwagi na różnorodność

Zwrócenie uwagi na odmienne zadanie innych. W nauczycielu najważniejszy jest dialog informacyjny. Osobie z którą go prowadzi chce przekazać obiektywne informacje.

• Zasada twórczości

Twórczość - proces którego rezultatem jest stworzenie jakiejś nowości mającej szanse przetrwania i odpowiadającej oczekiwaniom ludzi stanowiącej w określonym czasie określone środowisko społeczno - kulturowe.

Potrzebne są wolności do:

• studiów i przygotowania do pracy

• swobody poszukiwań i dociekań

• ekspresji

• bycia sobą.

Aby rozwijać twórczość w uczniu należy:

• nie bać się pytań

• stawiać otwarte pytania

• nie odpowiadać natychmiast na niektóre ważne pytania

• ukazywać niekompletność istniejącej wiedzy

• ukazywać trendy w rozwoju wiedzy

• dbać by każdy mógł ,,zaistnieć w grupie''

Stabilizacja struktury i normy grupy.

Etap krytyczny dla dalszego istnienia grupy.

Zjawiska:

• poszczególni uczestnicy podejmują działania które mają im zapewnić pożądane miejsce w grupie

• członkowie pokonawszy początkowo obawy przed odrzuceniem zaczynają się obawiać o utratę własnej indywidualności

• reakcje członków na zachowania zgodne czy niezgodne z formalnymi normami zachowań w grupie

Zjawiska te są nieuniknione, wrażeniami i uczuciami dotyczącymi wspólnych spraw.

Techniki usprawniania grup:

• dzielenie się pomysłami, informacjami, wrażeniami i uczuciami dotyczącymi wspólnych spraw

• pomaganie członkom aby czuli się współodpowiedzialni

• gromadzenie przez wszystkich członków wiadomości dotyczących poszczególnych zdarzeń, trosk i trudności

• wspólne podejmowanie decyzji

• grupowe rozwiązywanie problemów

Temat 9 : Teoria kształcenia wielostronnego.

1. Przesłanki fizjologiczne i psychologiczne

• Przesłanki filozoficzne

Związane są z badaniem neurologów amerykańskich, badania nad funkcjonowaniem półkul mózgowych. Każda z półkul jest odpowiedzialna za coś innego. Wcześniej twierdzono, że w nauce ważna jest tylko półkula lewa. Oni zbadali obie półkule. Lewa półkula odpowiada za procesy przetwarzania informacji, logicznego i analitycznego myślenia, mowa czytanie, pisanie, operacje matematyczne( na to kładzie się nacisk w nauczaniu ). Prawa półkula odpowiedzialna jest za spostrzeganie przestrzeni, ujmowanie całościowe, zmysłową intuicję wrażenia dotykowe, zdolności muzyczne. Ci naukowcy odkryli, że te półkule nie mogą funkcjonować niezależnie muszą być ze sobą powiązane. Nie można wyłączyć jednej, dlatego nauczyciel, który chce dobrze nauczać nie może koncentrować się tylko na aspekcie intelektualnym, musi działać też na emocje. Nie ma możliwości stosować odrębnego działania pedagogicznego w stosunku do ucznia, skoncentrowanego tylko na działaniu jedne półkuli, musimy działać wszechstronnie/wielostronnie. Stąd koncentracja kształcenia wielostronnego.

• Przesłanki psychologiczne

Związane są z rozwojem nowego kierunku w psychologii, które traktują człowieka jako harmonijnie funkcjonujące całości. Ówczesna psychologia dostrzega związek wiedzy z poznaniem a moralnością. Trzeba dlatego działać na człowieka wielostronnie. Nie można, np. podawać tylko wiadomości bez odniesienia się do rzeczywistości, nie można podawać tylko wiadomości, stąd trzeba wielostronnie oddziaływać na nasz podmiot.

1. Istota teorii kształcenia wielostronnego.

Teoria kształcenia wielostronnego jest koncepcją, której hasłem jest wielostronne uczenie się, wielostronne zaangażowanie podmiotu, który jest aktywny w procesie uczenia się, tak intelektualnie jak i emocjonalnie. U podstaw teorii kształcenia wielostronnego leżą trzy podstawowe funkcje wyznaczające rodzaj aktywności człowieka.

Funkcja	Odpowiada za
1. Poznawanie otaczającego świata i poznanie siebie	Aktywność intelektualną - realizuje się przez przyswajanie informacji, rozwiązywanie problemów
2. Przeżywanie świata i nagromadzonych w nim wartości	Aktywność emocjonalna - uczestnictwo i tworzenie wartości
3. Zmienienie się świata	Aktywność praktyczna

Sposoby uczenia się	Metody	Składniki treściowe	Postawy	Strategie nauczania
Przyswajanie	podające	opis	receptywne	Informacyjne „I” (asocjacyjne „A”)
Odkrywanie	problemowe	wyjaśnienie	badawcze	Problemowe „P”
Przeżywanie	eksponujące	ocena	afektywne	Emocjonalne „E”
Działanie	praktyczne	norma	aktywne	Operacyjne „O”

2. Rodzaje uczenia się

Charakterystyka typów uczenia się

Przyswajanie

Może odbywać się na trzech poziomach:

• uczeni się spostrzeżeniowe

• uczenie się wstępne warunkowanie sensoryczne

• uczenie się nabywanie wiedzy (zróżnicowane reagowanie na ten sam przedmiot)

Odkrywanie

Odbywa się przez rozwiązywanie problemów, problem to wszelka trudność praktyczna lub teoretyczna, którą można rozwiązać na drodze swojej aktywności badawczej.

• Myślenie konwegencyjne ( jedno rozwiązanie )

• Myślenie dywergencyjne ( wiele rozwiązań )

• Myślenie przez przeżywanie ( stwarzanie takich sytuacji w pracy szkolnej w ,,której ma miejsce wywoływanie przeżyć emocjonalnych u uczniów pod wpływem odpowiednio eksponowanych wartości. To przeżywanie wartości staje się podstawą do wartościowania.

Działanie

Najmniej kształcące jest szkolenie tych umiejętności, mechaniczne. Najwyżej stoi takie działanie, które apeluje do samodzielności, pomysłowości uczącego się.

Ogniwa strategii w kształceniu wielostronnym

Strategia informacyjna	Strategia problemowa	Strategia operacyjna	Strategia emocjonalna
1. Zetknięcie ucznia z nowymi wiadomościami	1. Znalezienie się ucznia w sytuacji problemowej i sformułowanie wynikających z niej pytań	1. Poznanie celu działania oraz jednej lub więcej reguł działania	1. Zetknięcie się ucznia z dziełem i ukierunkowanie kontaktu z nim
2. Skojarzenie ich z wiadomościami wcześniej nabytymi	2. Wyłonienie na podstawie własnych poszukiwań odp. na te pytania	2. Ustalenie modelu działania	2. Eksponowanie dzieła
3. Uporządkowanie nowych wiadomości	3. Sprawdzenie tych odp. na drodze teoretycznej lub praktycznej	3. Pokaz działania wzorowo wykonanego	3. Analiza problemowa dzieła prowadząca do jego oceny
4. Zastosowanie wiadomości w nowych sytuacjach	4. Uporządkowanie wiadomości i odpowiednie ich utrwalenie	4. Pierwsze, dokładnie kontrolowane próby uczniów	4. Umiejscowienie dzieła na tle dorobku jego twórcy lub innych twórców
	5. Zastosowanie wiadomości w nowych sytuacjach	5. Ćwiczenia w sprawnym wykonywaniu działania	5. Aktywność własna uczniów i ewentualne wnioski praktyczne dotyczące ich własnych postaw

Temat 10 : Metody kształcenia

1. Modele nauczania i uczenia się

Model nauczania - ogólny plan, schemat, który ma pomóc uczniom opanować podstawową wiedzę i umiejętności

Strategia nauczania - ogół celów, środków i metod przygotowanych przez nauczyciela w celu osiągnięcia jak najlepszych efektów nauczania uczniów.

Metody nauczania - celowo i systematycznie w obrębie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami

Techniki nauczania - przepis postępowania w obrębie metody nauczania

Model uczenia się - ogólny plan, schemat. Który przyjmuje uczeń aby opanować podstawową wiedze i umiejętności

Strategia uczenia się - ogół metod, celów i środków niezbędnych do uczenia się

Metody uczenia się - sposób nabywania nowych wiadomości i umiejętności

Technika uczenia się - przepisy, instrukcje jak się uczyć

Model nauczania wg Arensa

• Model podający - służy podawaniu gotowej wiedzy

• Model nauczania pojęć - służy definiowaniu pojęć w sposób bezpośredni lub poszukujący

• Model bezpośredni - służy kształtowaniu umiejętności krok po kroku

• Model poszukujący - służy wspomaganiu uczniów w nauce stawiania pytań i poszukiwania odpowiedzi

• Model uczenia się we współpracy - stwarza odpowiednie warunki do pracy w grupie i pracy z grupą

1 - 3 modele tradycyjne

4 - 5 modele nowoczesne

Centrum modelu tradycyjnego:

• wiedza i realizacja programu

• nauczyciel, który więcej wiedzy przekaże

• uczeń, który więcej wiedzy zapamięta

Centrum modelu nowoczesnego:

• uczeń, jego potrzeby i zainteresowania

• nauczyciel, który stwarza ciekawe sytuacje dydaktyczne

• uczniowie, którzy rozwijają się wszechstronnie

1. Pojęcie metod kształcenia

Metoda nauczania / kształcenia - systematycznie stosowany i wypróbowany sposób pracy dydaktycznej obejmujący różne czynności, które mają prowadzić do zrozumienia i opanowania nowych treści i do uzyskania podstawowych wiadomości związanych z tymi treściami

Czynność metodyczna - metoda, która pełni funkcję „służebną” wobec innej metody, która jest metodą główną, np. podczas wykładu

2. Klasyfikacje metod nauczania

• Klasyfikacja wg Kruszewskiego

• Metody słowne (operujemy słowem)

• Metody oglądowe (oparte na obserwacji)

• Metody praktyczne (oparte na praktyce)

• Klasyfikacja wg Więckowskiego

Metody

Informacyjne Heurystyczne

wyjaśnienie narracja opis problemowe dyskusji dialogu

• Klasyfikacja wg Okonia

• Metody asymilacji wiedzy - podające

Oparte na mechanizmach uczenia się przez przyswajanie gotowych informacji przekazywanych uczniom przez nauczyciela, najczęściej w sposób werbalny.

• Metody samodzielnego dochodzenia - problemowe, poszukujące

Samodzielne dochodzenie uczniów do wiedzy poprzez rozwiązywanie problemów o charakterze poznawczym, decyzyjnym lub praktycznym. To rozwiązanie problemów przez uczniów wymaga myślenia o charakterze produktywnym - samodzielne wytwarzanie informacji.

• Metody waloryzacyjne - eksponujące

Sprawdzają się do takiego organizowania pracy uczenia iś i nauczania w których uczniowie obserwują, odtwarzają, wytwarzają, przeżywają określone wartości o charakterze społecznym, moralnym i estetycznym.

• Metody praktyczne - operacyjne

Cechuje przewaga aktywności manualnej, służy zmienianiu uczniów przez kształtowanie w nich umiejętności motorycznych

Bezpieczeństwo w metodach to stosowanie różnych metod - różnorodność.

1. Metody aktywizujące

Jest to sposób pracy pobudzający uczniów do działania i myślenia poprzez doświadczenie, obserwacje, emocje, charakteryzują się przewagą uczenia się nad nauczaniem, tzn. że w procesie kształcenia aktywność podmiotu uczącego się przewyższa aktywność podmiotu nauczającego.

Powiedz mi, a zapomnę

Pokaż a zapamiętam

Pozwól wziąć udział, a zrozumiem

Praca metodami aktywizującymi związana jest z całościową, systemową zmianą myślenia dydaktycznego. Ta zmiana myślenia dydaktycznego ma swoje konsekwencje w takich obszarach jak : zakładane i osiągane cele, tak pracy dydaktycznej zadania i role osoby prowadzącej zajęcia, zjawiska dynamiki grupowej, przestrzenna organizacja miejsca pracy.

Temat 11 : Metody aktywizujące

1. Klasyfikacja metod aktywizujących.

• Metody integracyjne

Zaczynamy prace z nową grupą lub chcemy zintegrować grupę już istniejącą. Metody te odprężają, relaksują, zapewniają bezpieczeństwo w grupie, pomaga porządkować problemy w grupie, zapewnia dobry nastrój.

• Metody definiowania pojęć

Uczą analizować i definiować pojęcia, uczą negocjować i przyjmować różne stanowiska np. mapa pojęciowa.

• Metody hierarchizacji

Analizowanie, klasyfikowanie i porządkowanie wiadomości w relacjach wyższych i niższych - uczą tego np. piramida priorytetów.

• Metody twórczego rozwiązywania problemów

Uczą rozwiązywania problemów w twórczy sposób np. kolorowe kapelusze.

• Metody pracy we współpracy

Uczą współpracy w grupie przy czym sukces grupy jest uzależniony od sukcesów indywidualnych np. układanka.

• Metody diagnostyczne

Zadaniem jest zbieranie informacji o przebiegu i wynikach określonego stanu rzeczy np. metaplan

• Metody dyskusyjne

Np. debata, akwarium

• Metody rozwijające twórcze myślenie

Uczą twórczego myślenia i odkrywania swoich zdolności, predyspozycji.

• Metody grupowego podejmowania decyzji

Uczą podejmowania decyzji na podstawie poznanych faktów

• Metody planowania

Pozwala uczniom marzyć i uczy urzeczywistniać to o czym marzymy np. planowanie przyszłości

• Gry dydaktyczne

Uczą przestrzegania reguł i kształtują umiejętność przyjmowania przegranej

• Metody przyspieszonego uczenia się

Np. Haki pamięciowe

• Metoda ewaluacyjne

Pozwalają dokonywać oceny siebie i oceny innych, np. kosz

1. Aktywizacja, warunkowanie i znaczenia aktywizacji uczniów.

Uczeń będzie aktywny kiedy :

• będzie zachęcany

• uwzględniony są jego potrzeby i zainteresowania

• ma poczucie sensu, tego co robi

• ma poczucie bezpieczeństwa

• odczuwa satysfakcje

• ma poczucie własnej wartości

• jest dostrzegany jego wkład w prace, a nie tylko efekt

Aktywizacja - ogół poczynań nauczyciela i uczniów zapewniających uczniom odgrywanie czynnej roli w realizacji zadań zarówno dotyczących nauczania jak i wychowania.

Elementy oddziaływań aktywizujących:

• Nauczyciel - jego przygotowanie merytoryczne i metodyczne, jego cechy osobowościowe, jego autorytet

• Uczeń - ogół predyspozycji psychofizycznych, poziom intelektualny

• Warunki obiektywne -liczebność klas, odpowiednia przestrzeń i czas, wyposażenie, środki dydaktyczne

Trzy podstawowe zasady dla nauczyciela:

• musi znać piramidę zapamiętywania

• musi mieć wiadomości i rozpoznawać jakim typem jest uczeń : słuchowcem, wzrokowcem, uczuciowcem

• jaki typ inteligencji reprezentuje jego uczeń

Piramida zapamiętywania

Wykład - 5%

Czytanie - 10%

Metody audiowizualne - 20%

Demonstracje - 30%

Grupy dyskusyjne - 50%

Praktyka - 75%

Nauczanie innych - 90%

Typy uczniów:

• słuchowcy - 20%

• wzrokowcy - 34%

• czuciowce - 38%

Charakterystyka słuchowców:

• lubią dialog i wszelkie rozmowy

• powtarzają to co napisane

• dobrze zapamiętują imiona i twarze

• wolą mówić o dziełach sztuki niż je oglądać

• lubią wykłady

• lubią muzykę

• lubią długie wypowiedzi słowne

Charakterystyka wzrokowców:

• lubią demonstracje i pokazy

• lubią tabele i wykresy

• lubią opisy

• pamiętają twarze i imiona

• lubią robić dokładne notatki

• lubią patrzeć i rysować

• preferują sztuki wizualne

Charakterystyka czuciowców:

• uczą się poprzez wykonywanie zadań

• przez bezpośrednie zaangażowanie

• lubią emocje

• nie lubią czytać

• pamiętają to co sami napisali

• muszą ciągle się ruszać, coś robić

• często gestykulują

Typy inteligencji

H. Gardner - nie można mierzyć człowieka jednym testem inteligencji, ponieważ inteligencja jest to intelektualna zdolność człowieka do rozwiązywania problemów społecznych oraz efektywnej pracy umysłowej. Wg niego każdy rodzi się z 7 podstawowymi typami inteligencji. Niektóre rozwijają się szybciej inne wolniej, wszystko zależy od bodźców dostarczanych w okresie wczesnego dzieciństwa i wczesnoszkolnego.

• Inteligencja lingwistyczna - umiejętność posługiwania się językiem, wzorami i systemem. Obejmuje wrażliwość na słowo, zdolność przekazywanie informacji i wyrażanie uczuć. Uczniowie Ci sprawdzają się jako : pisarze, dziennikarze, mówcy, negocjatorzy

• Inteligencja matematyczno - logiczna - przejawia się z łatwością w rozumieniu i operowaniu abstrakcyjnymi symbolami i wzorami. Uczniowie Ci lubią sekwencyjność i porządek rzeczy z łatwością przychodzi im myślenie indukcyjne i dedukcyjne. Uczniowie Ci sprawdzają się jako : matematycy, inżynierzy, prawnicy

• Inteligencja wizualno - przestrzenna - zdolność rozwiązywania problemów przestrzennych, umiejętność wyobrażania sobie przedmiotów w różnych przestrzeniach, wymiarach. Lubi wymyślać, konstruować przedmioty. Uczy się najszybciej z map, diagramów, wykresów, schematów. Uczniowie Ci sprawdzają się jako architekci, rzeźbiarze, projektanci

• Inteligencja interpersonalna - polega na zdolności empatii. Maja łatwość nawiązywania kontaktów, potrafi wspólnie rozwiązywać problemy. Uczniowie Ci sprawdzają się jako nauczyciele, terapeuci, politycy, sprzedawcy

• Inteligencja muzyczna - umiejętność posługiwania się tonem, rytmem. Potrafi odtwarzać komponować utwory muzyczne. Te osoby uczą się przy muzyce, zapamiętują treści gdy śpiewają, rapują itp. Uczniowie Ci sprawdzają się jako : kompozytorzy, producenci, nauczyciele muzyki.

• Inteligencja intrapersonalna - odnosi się do wiedzy o sobie samym. Przejawia się wysoką świadomością własnych myśli i uczuć. Uczniowie Ci dbają o rozwój wewnętrzny i mają silne poczucie własnej wartości. Uczniowie Ci sprawdzają się jako : psychoterapeuci, psychologowie, filozofowie, mistycy

• Inteligencja kinestetyczna - dobre wyczucie własnego ciała, łatwość manipulowania przedmiotami. Lubi działania praktyczne, uczy się przez budowanie modeli i ćwiczenia z podziałem na role. Uczniowie Ci sprawdzają się jako : sportowcy, aktorzy, tancerze, chirurdzy, mechanicy

1

model nauczania

strategia nauczania

metoda nauczania

technika nauczania

model uczenia się

strategia uczenia się

metoda uczenia się

technika uczenia się

Metodyki nauczania różnych przedmiotów, wyjątkiem jest metodyka nauczania początkowego (zintegrowanego)

Ogólna

Szczegółowe

Naukowa

Szkoły wyższej

Ułatwia kontakt wykładowcy ze studentem

Umożliwia porozumienie się naukowców między sobą

Cele, metody, treści, środki

supremacja nauczania nad uczeniem się, nauczyciel ważniejszy od ucznia

uczeń ponad nauczycielem,

współpraca, równość między nauczycielem i uczniem.

2

2'

2''

1

3/1'

3

1''

3''

Poziom teoretyczny

Poziom praktyczny

Metoda socjometryczna

Techniki

Narzędzia badawcze

Klasyczne

Nieklasyczne

T. samooceny socjometrycznej

T. Moreno

T. ,,Zgadnij kto to''

T. Plebiscytu życzliwości i niechęci

T. Porównywania parami

J = ¹

N - 1

Liczba osób izolowanych

J = integralność klasy

Tradycyjna forma wyrażania celów (przyjęta w programach nauczania)

Opisowe

Ujęcie taksonomiczne (ścisłe, konkretne, w taki sposób by był możliwy pomiar każdego celu)

Z wymagania programowe

X materiał nauczania

Y cele nauczania

ilustrowane

werbalne

ilustrowana

werbalna

z wykorzystaniem

obrazów naturalnych

modeli

Metody kształcenia

Metody asymilacji wiedzy:

• pogadanka

• dyskusja

• wykład

• praca z książką

• opis, opowiadanie

Metody samodzielnego dochodzenia:

• klasyczna metoda prób

• metoda przypadków

• metoda sytuacyjna

• metoda mózgów

• mikronauczanie

• gry dydaktyczne

Metody waloryzacyjne:

• metody impresyjne

• metody ekspresyjne

Metody praktyczne:

• metody ćwiczebne

• metody realizacji zadań wytwórczych

Motywacja

Ciekawość

Emocje

Czynniki endogenne

Zainteresowania

Postawa dialogu

Praktyczna użyteczność

Bodziec

Sytuacja problemowa

UCZEŃ

---