12 październik 2005
Temat: POŁĄCZENIA KOŃCZYN
Charakterystyka ogólna.
Porównanie obręczy kończyny górnej oraz dolnej.
Staw ramienny, a staw biodrowy.
Staw łokciowy, a staw kolanowy.
Połączenia kości przedramienia oraz goleni.
Połączenia kości przedramienia z ręką oraz kości goleni ze stopą.
ad. 1.
Chociaż kończyna górna jest oddalona od kończyny dolnej o długość tułowia, to jednak, oba te narządy wykazują całkiem podobny typ połączeń.
Podobieństwo to wynika z faktu, że kończyna górna i dolna są względem siebie narządami homologicznymi.
U zwierząt zarówno kończyny przednie jak i tylne są narządami podporowymi.
Podczas rozwoju filogenetycznego wraz z pozycja ciała kończyny przednie przekształciły się w kończyny górne, które są typowym narządem dynamicznym, z kolei kończyny tylne przekształciły się w dolne, które są narządem typowo podporowym.
Odpowiadające sobie homologiczne części kończyn i ich połączenia są podobne w zakresie budowy ogólnej, a różnice w budowie wynikają z dominującej funkcji dynamicznej w kończynie górnej i dominującej czynności podporowej w kończynie dolnej.
Dla spełnienia, więc funkcji podporowych dla organizmu kości kończyny dolnej są masywniejsze, panewki w stawach głębsze, silniejsze i bardziej obcisłe torebki stawowe wzmocnione są silnymi więzadłami.
Dla zapewnienia funkcji dynamicznej, w szczególności zdolności chwytnej ręki, kości kończyny górnej są smuklejsze, panewki płytsze, słabo nacięte torebki stawowe ze słabymi więzadłami.
Obręcz kończyny górnej tworzą dwie kości.
Obręcz kończyny dolnej jest utworzona przez 3 kości.
We wszystkich częściach obu kończyn zachowana jest homologia, np. kość promieniowa odpowiada kości piszczelowej, a kość łokciowa kości strzałkowej.
Budowa obu kończyn jest podobna.
ad.2.
Obręcz kończyny górnej składa się z obojczyka i łopatki.
Należy podkreślić, że łopatka nie łączy się z tułowiem przez jakiekolwiek więzadło, ma tylko umocowanie mięśniowe.
Z kolei obojczyk tworzy 2 połączenia stawowe kuliste:
staw mostkowo-obojczykowy ART. STERNOCLAVICULARIS,
staw barkowo-obojczykowy ART. ACROMIOCLAVICULARIS.
Kości obręczy kończyny górnej zachowują się na podobieństwo dwóch ramion, gdzie punktem stałym jest staw mostkowo-obojczykowy, drugie ramię wykonuje duży zakres ruchu.
Z kolei obręcz kończyny dolnej budują dwa kościozrosty miednicze, między trzema kośćmi: łonową, kulszową, biodrową, połączone z przodu chrząstkozrostem, a z tyłu dwoma płaskimi stawami krzyżowo-biodrowymi ART. SACROILIACA.
Powyższa budowa, z przewagą budowy ścisłej i dwóch stawów płaskich, sprawia, że pierścień miedniczny wykazuje mała ruchomość, przez co tworzy silne oparcie dla kości udowych.
Różnica w zakresie ruchu.
Obie obręcze mają ponadto własne więzozrosty, które jednak nijak wpływają na ich dynamikę - więzozrosty rzekome.
Łopatka posiada LIG. CORACOACROMIALE et LIGG. SUPERIUS et INFERIUS.
Z kolei w miednicy są 3 więzadła:
więzadło krzyżowo-guzowe LIG. SACROTUBERALE,
więzadło krzyżowo-kolcowe LIG. SACROSPINALE,
więzadło krzyżowo-pachwinowe LIG. SACROINGUINALE.
ad. 3.
Staw ramienny ART. HUMERI jest stawem kulistym wolnym, w którym płytka panewka wydrążenia stawowego łopatki styka się jedynie z 1/6 głowy kości ramiennej; obszerną torebkę stawową wzmacniają słabe więzadła obrąbkowo-ramienne LIG. GLENOHUMERALE i nieco silniejsze kruczo-ramienne LIG. CORACOHUMERALE.
Staw biodrowy jest stawem kulistym panewkowym, w którym głowa kości udowej, aż w 4/6 swych częściach jest pogrążona w głębokiej panewce kości miednicznej.
Obcisłą torebkę stawową wzmacniają silne więzadła (wszystkie biegną od kości udowej, a kończą się na trzech składowych kości miednicznej):
więzadło biodrowo-udowe LIG. ILIOFEMORALE,
więzadło łonowo-udowe LIG. PUBOFEMORALE,
więzadło kulszowo-udowe LIG. ISCHIOFEMORALE,
a także głębiej położony mankiet o sznurowaniu poprzecznym tzw. warstwa okrężna ZONA ORBICULARIS.
ad.4.
Sta łokciowy ART. CUBITI składa się z trzech stawów prostych:
ART. HUMEROULNARIS (GINGLYMUS),
ART. HUMERORADIALIS (ART. SPHEROIDEA),
ART. RADIOULNARIS PROXIMALIS (ART. TROCHOIDEA).
Główkę w stawie ramienno-łokciowym tworzy bloczek k. ramiennej TROCHLEA HUMERI, a panewkę wcięcie bloczkowe kości łokciowej INCISURA TROCHLARIS ULNE.
W stawie ramienno-promieniowym główką jest główka kości ramiennej CAPITULUM HUMERI, a panewką dołek kości promieniowej FOVEA RADI.
W stawie promieniowo-łokciowym bliższym główką jest część CIRCUMFERENTIA ARTICULARI RADI, a panewkę tworzy INCISURA RADIALIS ULNA.
Wiodącym jest ART. HUMEROULNARIS, natomiast kulisty staw ramienno-promieniowy nie może rozwinąć swych możliwości, gdyż szyjka kości promieniowej jest objęta („zniewolona”) przez więzadło obrączkowe LIG. ARTICULARE RADII.
Staw łokciowy ma 2 stabilizatory w postaci LIG. COLLATERALE RADIALE et ULNARE.
LIG. QUDRATUM, tak jak i LIG. ANULLARE RADII, łączy kość promieniową z kością łokciową.
Jako, że w stawie łokciowym zgięcie następuje ku przodowi, to torebka stawowa jest z przodu wiotka, z tyłu napięta, obcisła.
W stawie łokciowym ruchy zginania i prostowania (staw ramienno-łokciowy i staw ramienno-promieniowy) są niezależne od ruchów obrotowych (staw promieniowo łokciowy bliższy)
Staw kolanowy ART. CUBITI jest stawem prostym, w którym główkę tworzą 2 kłykcie piszczeli.
Panewka jest pogłębiona przez łąkotki przyśrodkową i boczną.
Rzepkę uważa się za największą z trzeszczek.
Jako, że zginanie w stawie kolanowym zachodzi ku tyłowi, więc torebka stawowa z tyłu jest obszerniejsza, a z przodu napięta.
Staw kolanowy ma najsilniejsze zabezpieczenie więzadłowe ze wszystkich stawów.
Torebkę stawową wzmacniają ze wszystkich stron więzadła:
z przodu - LIG. PATELLE et LIG. TRANSVERSUM GENUM,
z boku - LIG. COLATERALE FIBULARE,
przyśrodkowo - LIG. COLATERALE TIBIALE,
z tyłu - LIGG. POPLITEUM ARCUATUM et OBLIQUM.
W obręb stawu (ale nie w obrębie jamy stawowej), między błonę maziową, a włóknistą, wnikają od tyłu więzadła krzyżowe kolana LIGG. CRUCIATAGENUS ANTERIUS et POSTERIUS.
Więzadło krzyżowe przednie biegnie samodzielnie tylne w towarzystwie innych więzadeł tj. LIGG. MENISCOFEMORALIA POSTERIUS et ANTERIUS.
Więzadła krzyżowe kolana są napięte w każdej pozycji stawu, natomiast przy rotacji wewnętrznej ulegają tzw. sklinowaniu, ograniczając rotację wewnętrzną (owijają się względem siebie hamując ruch).
Przy rotacji zewnętrznej więzadła rozwijają się.
Staw kolanowy jest stawem zawiasowym zmodyfikowanym o obrót, ruch zawiasowy występuje w górnym piętrze stawu nad łąkotkami, a komponent obrotowy w dolnym piętrze pod łąkotkami.
Obrót w stawie kolanowym występuje wyłącznie przy zgiętym kolanie.
Najsilniejsze z więzadeł to więzadła krzyżowe w płaszczyźnie strzałkowej.
Staw kolanowy pomimo, że jest prosty jego jama stawowa składa się jakby z czterech części połączonych ze sobą.
Podział góra - dół czynią łąkotki, podział na prawą - lewa, przyśrodkową - boczną tworzą więzadła krzyżowe kolana.
Częściej ulega zniszczeniu łąkotka przyśrodkowa ponieważ jest silniej przytwierdzona do piszczeli.
ad. 5.
Dwie kości przedramienia łączą się na obu swych końcach dwoma stawami promieniowo-łokciowymi bliższym i dalszym.
Oba te stawy, chociaż są rozdzielone o długość przedramienia, to czynnościowo są ze sobą powiązane.
Jako, że ruch obrotowy w jednym stawie wywołuje ruch obrotowy w drugim stawie, zwie się je stawami sprzężonymi ART.CONIUGATA (stawy te rozdzielone są anatomiczne, a połączone funkcjonalnie).
Pomiędzy trzonami obu kości występuje ponadto silny więzozrost w postaci błony międzykostnej przedramienia MEMBRANA ANTERBRACHI.
Obie kości golenia jedynie w części proksymalnej tworzą staw piszczelowo-strzałkowy ART. TIBIOFIBULARIS w pozostałej części tzn. pomiędzy trzonami występuje silny więzozrost w postaci błony międzykostnej goleni MEMBRANA INTEROSSEA CRURIS.
W części dystalnej również występuje więzozrost o nazwie więzadło piszczelowo-strzałkowe przednie i tylne.
ad. 6.
W połączeniu przedramienia z ręką bierze udział tylko jedna kość przedramienia tj. k. promieniowa i trzy kości szeregu bliższego nadgarstka, w ten sposób powstaje staw promieniowo-nadgarstkowy ART. RADIOCARPEA.
Panewkę w ¾ tworzy powierzchnia nadgarstkowa k. promieniowej FACIES CARPEA RADII, a w ¼ tworzy ją krążek stawowy.
Krążek stawowy ma dwie funkcje:
tworzy w ¼ panewkę,
oddziela staw promieniowo-nadgarstkowy od promieniowo-łokciowego dalszego.
Główkę w stawie promieniowo-nadgarstkowym tworzą kości łódeczkowata, księżycowata i trójgraniasta.
Jest to typowy staw kłykciowy, czyli elipsoidalny.
Połączenie obu kości goleni z k. skokową tworzy staw skokowy górny, czyli skokowo-goleniowy ART. TALOCRULARIS.
Obie kości goleni tworzą głęboką panewkę obwarowaną bocznie strzałką, a przyśrodkowo piszczelą.
Główkę w stawie tworzy bloczek kości skokowej, tworząc staw zawiasowy.
Choć kości łokciowa i strzałkowa są homologiczne, to jednak zachowują się inaczej, odmiennie względem stawów.
K. łokciowa jest jakby podciągnięta ku górze i wkomponowana do stawu łokciowego, a wyeliminowana z połączenia z ręką, z kolei k. strzałkowa jest jakby przesunięta ku dołowi, a więc nie uczestniczy w budowie stawu kolanowego, tylko udziela się w połączeniu ze stopą dla zapewnienia stabilności kończyny.
W stawie skokowym górnym, jak w każdym stawie zawiasowym, są więzadła poboczne, które w części przyśrodkowej tworzą więzadło trójgraniaste LIG. MEDIALE seu DELTOIDEUM.
ad. 7.
Należy podkreślić, że dosłownie, wszystkie połączenia ręki i połączenia stopy, to połączenia stawowe.
W obrębie danego szeregu nadgarstka tworzą się 3 stawy międzynadgarstkowe, są to stawy płaskie.
Pomiędzy szeregiem bliższym i dalszym kości nadgarstka występuje staw śródnadgarstkowy ART. MEDIOCARPEA o esowatym przebiegu.
Pomiędzy szeregiem dalszym nadgarstka, a podstawami kości śródręcza znajdują się stawy nadgarstkowo-śródręczne, są to także stawy płaskie, wyjątek stanowi staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka ART. CARPOMETACARPAE POLLINI, który jest siodełkowaty.
Pierwszy szereg nadgarstka wiąże się czynnościowo ze stawem promieniowo-nadgarstkowym, a drugi szereg ze stawem nadgarstkowo-śródręcznym.
Pomiędzy podstawami kości śródręcza są płaskie stawy międzyśródręczne ART. INTERMETACARPAE.
Stawy między głowami kości śródręcza, a podstawą paliczków bliższych są to stawy śródręczno-paliczkowe ART. METACARPOPHALANGE o charakterze kulistym, wyjątek stanowi staw śródręczno-paliczkowy kciuka, który jest stawem zawiasowym.
Stawy śródręczno-paliczkowe dla palców II - IV są najbardziej ruchomi ze stawów ręki.
W kciuku najważniejszym jest staw nadgarstkowo-śródręczny.
Pomiędzy paliczkami są stawy międzypaliczkowe, stawy zawiasowe.
Staw skokowy dolny dzieli się na przedni i tylny.
Staw tylny występuje pomiędzy powierzchniami stawowymi tylnymi (skokową i piętową); panewkę tworzy k. skokowa, główkę k. piętowa.
Odwrotnie w stawie skokowym przednim główkę tworzy głowa k. skokowej oraz dwie powierzchnie piętowe przednia i środkowa k. skokowej.
Panewkę w stawie skokowym przednim tworzą k. łódkowata, powierzchnie stawowe skokowe przednia i środkowa k. piętowej.
O ile w stawie skokowym górnym następuje tylko zgięcie piętowe, to w stawie skokowym dolnym następuje:
nawracanie (wiążę się z odwodzeniem),
odwracanie (wiąże się z przywodzeniem).
Dwa stawy skokowo-łódkowy i piętowo-sześcienny tworzą tzw. staw poprzeczny stępu Choparta, który ma więzadło rozdwojone LIG. BIFURCATUM.
Pomiędzy kośćmi klinowatymi występują stawy międzyklinowate.
Pomiędzy stępem, a śródstopiem są stawy stępowo-śródstopne ART. TARSOMETATARSEA, które są płaskie.
Pomiędzy podstawami kości śródstopia, a paliczkami są kuliste stawy śródstopno-paliczkowe ART. METARSOPHALANGLAE.
Pomiędzy paliczkami są stawy międzypaliczkowe.
II k. śródstopia jest najdłuższą ze wszystkich (wciska się pomiędzy 3 kości klinowate).