SYSTEMY PODATKOWE WYKŁAD 1 10.10.12
Definicja podatku – świadczenie pieniężne, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne na rzecz władz państwowych, które są uprawnione do nakładania podatków i ich ściągania. W zamian za wpłacony podatek nie otrzymujemy żadnego świadczenia – nieodpłatne, brak odpłatności bezpośredniej, jest tylko pośrednia – są gromadzone w 1 funduszu, a potem rozdzielane na różne cele, w których każdy z obywateli partycypuje. Jest też ogólne.
Nieodpłatność oznacza, że płacąc podatki nie możemy oczekiwać w zamian bezpośrednio żadnego świadczenia.
Pośredniość świadczeń oznacza, że korzystamy z różnych świadczeń finansowych z podatku, np. ochrona wewnętrzna. Innym przykładem może być edukacja w zakresie podstawowym. Jest to tzw. Element płatności bezpośrednich.
Podatek jest świadczeniem ogólnym, tj. każdy obywatel podlega obowiązkowi zapłaty podatku.
Podatek zapisuje także art. 6 (ordynacja podatkowa)
Podatek pobierany na rzecz budżetu państwa, samorządu terytorialnego, gminy (1 część definicji jest taka sama jak 1 definicja)
Podatek:
Zasilający budżet państwa (podatki centralne)
Zasilający budżet samorządu terytorialnego (podatki lokalne)
Podstawowy tryb uchwalania podatków to ustawowy. Wszystkie elementy konstrukcji podatku, podmiot, organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień są wprowadzone w formie ustawy.
Elementy konstrukcji podatku: :
-podmiot
-przedmiot
-podstawa
-stawki
-skale podatkowe
-organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień
-warunki płatności podatku.
Elem muszą być zawarte w ustawie.
Każdy jest zobowiązany do płacenia podatku w miarę swoich możliwości – określone w konstytucji.
Ustawy podatkowe nie mogą być przyjmowane w trybie pilnym. Wszystkie nowo uchwalane podatki muszą być ogłoszone w formie elektronicznej do 30 listopada. Ustawa nie może działać wstecz – czyli nie może dotyczyć zdarzeń/czasu przeszłego.
System podatkowy w Polsce szybko się zmienia, jak jest coś korzystnego to trzeba od razu korzystać, bo niedługo może już nie być takiej okazji.
Źródła prawa podatkowego:
Konstytucja RP (dział finanse publiczne)
Ordynacja podatkowa (ustala prawa i obowiązki podatników)
Ustawy podatkowe
Ust. O podatku VAT, akcyzowym, o zryczałtowanym podatku dochodowym, dochodowym od osób fizycznych, dochodowym od os. Prawnych, o podatku tonażowym, podatku od kopalin (dotyczy podatków centralnych), itp.
Ust. O Funduszach (Pracy, Świadczeń Gwarantowanych)
Ust. O podatku od spadków i darowizn, podatku od nieruchomości, itp. (dotyczy podatków lokalnych)
Prawo podatkowe NIE jest skodyfikowane.
Głównym celem podatków jest cel fiskalny.
Danina – ma charakter para podatku (składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, wpłaty na: Fundusz Pracy, Fundusz Świadczeń Gwarantowanych, Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych + opłaty wszelkiego rodzaju, m.in. opłata targowa, uzdrowiskowa, miejscowa, administracyjna, za posiadanie psa + opłaty celne)
Podatki są na odrębnym rachunku bankowym, a na innym składa się wpłaty, m.in. na Fundusz Pracy czy na Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Źródła prawa:
Akty prawa europejskiego:
Różnego rodzaju rozporządzenia
Dyrektywy (podlegają mu VAT, akcyza)
Harmonizacji za pomocą dyrektywy podlegają m.in. podatek VAT i akcyza.
Dyrektywa określa konkretne rozwiązania prawne jakie mają zostać wprowadzone do krajowych systemów prawnych. Natomiast sposób wprowadzenia (implementacji) zależy od rządu konkretnego państwa.
Dyrektywa stanowi pośredni sposób harmonizacji, jednocześnie jest to główny sposób…
Umowy bilateralne (ratyfikowane umowy) – wówczas mają pierwszeństwo przed umowami krajowymi
Regulacja podatku w Konstytucji (dział 10 Finanse Publiczne art. 217)
Podatki i inne daniny publicznoprawne muszą być regulowane przez ustawę (tzw. tryb ustawowy).
Wszystkie elementy konstrukcji podatku mają być wprowadzone w trybie ustawy (wszystkie elementy tj.: przedmiot, podmiot, stawki podatkowe, podstawa opodatkowania, skale podatkowe, organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień, warunki płatności podatku)
Art. 84 Konstytucji również mówi o podatkach, mianowicie, ze każdy jest zobowiązany do płacenia podatków.
Art. 167 Konstytucji – organy nadające obowiązek płacenia podatków
Ustawy podatkowe nie mogą być przyjmowane w trybie pilnym (np. 1 czytania)
Zmian w podatkach nie można wprowadzać w obowiązującym roku podatkowym. Należy ogłaszać je do 30 listopada roku poprzedzającego wprowadzenie nowego podatku.
Zasada poszanowania praw nabytych (nie można odebrać osobie dóbr dopiero co nabytych, trzeba wyznaczyć okres przejściowy, przez który dana osoba będzie mogła korzystać z nabytego wcześniej dobra)
Zasada – ustawa nie działa wstecz.
WYKŁAD 2 17.10.12
Samorządy terytorialne mogą określać wysokość podatków lokalnych i ulg w granicach określonych przez Ustawę.
Uchwalanie podatków w trybie referendum – odesłanie do woli mieszkańców, uczestnictwo 1/3 i powyżej połowa musi opowiedzieć się „za” podatkiem. Podatek musi mieć konkretne przeznaczenie środków, np. na cele infrastrukturalne.
Jest to tzw. podatek celowy.
Referendum najczęściej organizuje się przy okazji innych wyborów, np. wyboru Prezydent czy samorządu, co wynika z wysokich kosztów jego przeznaczenia.
Pod wprowadzany przez gminę w trybie referendum musi mieć określony cel przeznaczenia.
Samoopodatkowanie mieszkańców – wiedzą, że poprawi się jakość ich życia.
Konieczność nakładania podatków wynika m.in. z:
Art. 217 Konstytucji – podmiot, przedmiot, stawki podatkowe, podstawy opodatkowania, skale podatkowe, organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień, warunki płatności podatku.
Danina – termin historyczny
Inne daniny publicznoprawne (tzw. Obciążenia quasi-podatkowe, para podatkowe) to np.:
Wpłaty na Fundusz Prawny
Wpłaty na FGSS
+ opłaty: skarbowa, abonamentowa
Opłaty abonamentowe, np. za TV – ściągane w trybie egzekucyjnym
Cechy opłat publiczno-prawnych:
Przymusowe
Bezzwrotne
Cechuje je odpłatność bezpośrednia (w zamian otrzymuje się jakieś bezpośrednie świadczenie od państwa)
Z podatków tworzony jest fundusz, z którego później rozdysponowane są środki, np. na subwencje czy dotacje (fundusz ma charakter centralny) i udziałach w podatkach dochodowych. Wpływy z podatku dochodowego spadają z roku na rok.
Obciążenia samorządu lokalnego:
Szkoły
Opieka zdrowotna – (opłacaniem długów powiatowych szpitali czy przychodni zajmują się samorządy, w przeciwnym przypadku szpital czeka przekształcenie w spółkę)
Podatek cenowy – środki z niego będą przeznaczone na cele najczęściej infrastrukturalne.
generalnie podatki nie mają charakteru cenowego.
Art. 217 K - Podatki i inne daniny publ-pr mogą być wpr jedynie w formie ustawy, podmiot, przedmiot, podstawa opodatkowania, stawki, skale pod, organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień. Inne daniny: obciążenia para podatkowe np. wpłaty na fundusz pracy, gwarant świadcz pracowni; opłaty: skarbowe, abonamentowe. Opłaty publ-pr, cechy podobne do podatków: przymusowe, ale różnią się tym, e cechuje je odpłatność bezpośrednia (za świadczenie wpłacający otrzymuje określone świadczenia).
Płatność pośrednia – każdy w różnym stopniu korzysta ze świadczeń zapewnionych przez państwo, np. pomoc społeczna, ochrona zdrowia, ale opiera się na płatności składkowej, czyli kto nie płaci ten nie korzysta.
[Wpływy z pod dochodowych spadają, więc udziały też spadają. Zamykanie szkół, opieka zdrowotna: nie ma pieniędzy, zamiana w spółki, długi trzeba spłacić, jak nie to przejmuje osoba prywatna.]
Art. 84 K: każdy jest zobowiązany do świadczeń na rzecz państwa w zakresie sowich możliwości finansowej (zdolność podatkowa).
[reglamentacje dewizowa – zakaz posiadania przez obywateli polskich złota w sztabach lub innych walut, oddanie w depozyt; obowiązek zakupu obligacji dla każdego pracującego. W zamian za zakup obligacji było zwolnienie z podatku dochodowego do pewnej wysokości]
Oprócz zasad K, są jeszcze zasady, które są wypracowane przez Trybunał Konstytucyjny i mają służyć, żeby system dobrze funkcjonował:
a. ustawa nie działa wstecz (nie można wymagać od ludzi opłaty od rzeczy/zdarzenia z przeszłości.
b. wszelkie zmiany podatkowe musza być dokonane i opublikowane do 30 listopada roku poprzedzającego.
c. Przed większymi zmianami w syst pod musza być stosowane wakacjo legis – okres od wprowadzenia do wejścia podatku (2 tyg-6mies).
d. zas poszanowania praw nabytych – żeby podatnik nie był zaskakiwany zmianami, żeby zmiana nie powodowała diametralnie zmiany jego sytuacji
e. zmiany w syst pod były wprowadzane przez ustawę budżetową – obładowywanie ub – ub nie może wprowadzać nowych podatków ani zmian w wysokości już istniejących.
[Przeciętnie na rozpatrzenie sprawy przez TK trzeba czekać ok roku. TK bada zgodność przepisów z K]
Powyższe zasady stworzono w celu sprawnego funkcjonowania państwa.
Źródła prawa podatkowego, wynikające z przystąpienia Polski do UE
Konstytucja
Ustawy podatkowe
Prawo europejskie (rozporządzenia, dyrektywy)
Unia fiskalna – kontrola budżetów państw i ich wydatków.
Systemy podatkowe mają charakter narodowy, poza dyrektywami które implementują sprawy w całej UE.
Regulacje w innych państwach UE:
-blok wschodni z reguły w latach 90 wprowadziło nowe konstytucje,
-na ogół w K jest przyjęta zasada, że podatki należy wprowadzać w formie ustawy, ale zakres jest bardzo różny, -- obowiązki podatkowe są traktowane dosyć ulgowo : Włochy, Grecja,
- abolicja podatkowa – dla tych co nie płacili i się ujawnią, niedostają kary, ale muszą zapłacić podatek
-K określa wszystkie obowiązujące podatki, nie trzeba wprowadzać poprzez ustawy
-belgia – podatki na ½ lata, potem muszą być odnawiane
-Niemcy: podział w K na podatki, które zasilają kraj, gminę, związek, wyraźny podział,
WYKŁAD 4 24.10.12
Egzamin
Ogólne zasady kształtowania podatku
Zas wprowadzania pod, funkcjonowania pod (konstytucja, tryb konsty)
Zas Ady konstytucyjne
Ogólne zasady kształtowania podatku
Zasady wprowadzania i funkcjonowania podatków (art. 217 Konstytucji + rozporządzenia UE)
zasada RETRO NON AGIT - prawo nie działa wstecz
System podatkowy - ogół podatków obowiązujących w danym kraju w danym czasie i musi tworzyć logiczną całość, jest spójny.
Nie ma jednego ponadnarodowego systemu, każdy kraj ma swój narodowy system. Oprócz VAT, akcyza (podatki pośrednie)– opierają się na dyrektywach unijnych (sposób harmonizowania podatku – zasady, a sposób wprowadzania zależy od kraju).
Instrumentem walutowym który harmonizuje podatki pośrednie jest dyrektywa UE.
Bardziej wystandaryzowane (scharmonizowane) są podatki pośrednie, np. podatek VAT, akcyza które oparte są na dyrektywach unijnych.
Obecna sytuacja: unia walutowa – wspólna waluta
Przyszła sytuacja:
Unia bankowa – wspólny nadzór nad bankami, przestrzeganie zasad udzielania pożyczek dla krajów zadłużonych, np. Grecji, Irlandii czy Hiszpanii
Unia fiskalna – kontrolowanie budżetów państw UE, nadzór nad podatkami.
Unia fiskalna sprawuje nadzór nad budżetami i podatkami państw członkowskich. Jednolite podstawy opodatkowania. Na początku dotyczyła by krajów strefy euro, a w następnej kolejności reszty członków UE.
Unia walutowa- bankowa i fiskalna – gdyby była wprowadzona to musiałby być wprowadzony nadzór nad budżetami i podatkami krajów ue. Podstawowe znaczenie będzie miało jednolite ustalanie podstawy opodatkowania, na razie niższe są w krajach Eu Wsch.
Spowolnienie gospodarcze – konsumpcję wspomagają wpływy pieniężne z zagranicy.
Nie można źle oceniać szarej strefy, bo jest źródłem przeżycia dla wielu osób, mimo, że dochody nie płyną do państwa, bo te osoby nie płacą podatków. Przedsiębiorcy wolą zaoszczędzić. Podatek dochodowy od osób fiz – 1 mln podatników brakuje – wyjechali za granicę.
Elementy konstrukcji podatku:
-podmiot
(podatnik płaci na budżety; płatnik i inkasent- podatki typu samorządowego, np. rolny, leśny, wójt jest upoważniony do inkasowania podatku, jego odpowiedzialność dotyczy pobory podatku, podatek ustala gmina; podatnik – pod doch os os fiz, od spadków i darowizn; notariusz może być płatnikiem, jego zakres opow. Jest szerszy , bo wymierza ten podatek, oblicza go i potem odprowadza
-przedmiot
(rzeczy lub zdarzenia z którymi wiąże się powstanie obowiązku podatkowego – uzyskanie dochodu, zakup nieruchomości itp.)
-podstawa
(wartościowo określony przedmiot opodatkowania – może to być wartość rynkowa, czyli przeciętna cena obowiązująca na dane dobro na danym terenie, w us nawet jeżeli ceny rynkowe spadają to tam płaci się od średniej ceny rynkowej, ale jak rosną to szybko się podnosi też wymiar podatku
z wymiarem pod łączy się kumulacja:
a. czasowa – kumuluje się dochody uzyskane w ciągu roku,
b. tery tor – wszystkie dochody uzyskane w kraju, ale też dochodów uzyskanych za granicą
indywidualne opodatkowanie, jest też łączne opodatkowanie małżonków – chcą zrezygnować z kumulacji dochodów małżonków
osoby samotnie wychowujące dzieci – dzieli się przez 2, ale jak ma kilkoro dzieci to i tak dzieli się tylko na dwa
kumulacja przedmiotowa – kumuluje się wszystkie dochody)
-stawki
kwotowe – określa się jaką kwotę należy opłacić, w warunkach inflacyjnych ona się dewaluuje, wyrównuje poziom inflacji, ale zawsze się coś dołoży, występuje w podatkach lokalnych, samorządowych
Procentowe- określa się jaki % podstawy opodatkowania odprowadza się tytułem podatków)
-skale podatkowe
(degresywne:
proporcjonalna – stawka jest stała, należność podatkowa rośnie tak jak podstawa opodatkowania
Progresywne - wraz ze wzrostem podstawy opodatkowani rośnie należność podatkowa
progresywna+proporcjonalna – podatek dochodowy, do pewnego poziomu progresywna, a od pewnego poziomu proporcjonalna
regresywna – jeżeli ktoś wypłaca dochód poniżej jakiejś kwoty to musiał odprowadzać podatek dodatkowy, równoważący )
-organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień
(mogą występować z mocy samego prawa, ale duża część ulg jest uznaniowa – powstaje na podstawie decyzji i tu występuje sporo nadużyć,
ulgi mogą mieć charakter: gospodarczy, np. związane ze środkami poniesionymi na inwestycje lub związane z ilości zatrudnionych dodatkowych osób lub zatrudnienia osób bezrobotnych; socjalny – ze wzgl na niski dochód, np. ulgi rodzinne, z tyt wychowywania dzieci – jak ktoś ma niskie dochody to nie ma nawet jak odliczyć tej ulgi, czasem stosuje się podatek negatywny – jeżeli nie masz takiego dochodu żeby zapłacić, to dostaniesz od nich dopłatę z tytułu niskiego dochodu i niemożliwości skorzystania z ulgi,z tyt leczenia, rehabilitacji)
-warunki płatności podatku
Funkcje podatków:
Fiskalna – związana z zasilaniem budżetu państwa lub budżetu samorządowego, ma charakter powszechny, po to się nakłada podatki, aby zapewnić państwu dochody
Regulacyjna – określa wpływ podatków na dochód i majątek podatnika, może być rozpatrywana w ujęciu marko (udział podatków w podziale dochodu np. pkb), mikro (jak poszczególne podatki wpływają na dochody podatników, czy można jest zapłacić z bieżących dochodów; jeżeli wpływa na majątek to jest podatek realny, czyli wpływa na niszczenie źródeł, narusza podstawę płacenia podatków,
podatki mogą mieć charakter: bezpośredni – podatek dochodowy, pośredni - wydatki, konsumpcja
Stymulacyjna - związana z łagodzeniem obciążeń podatkowych. Jej zewnętrznym przejawem są ulgi i zwolnienia. Są one określone w ordynacji podatkowej.
Powszechny charakter podatku – to znaczy, że każdy podatek w w/m stopniu ją spełnia, choć różnią się między sobą efektywnością, najbardziej wydajne – powszechne pod względem podmiotu (opodatkowane prawie wszystkie podmioty), przedmiotu (wszystkie dochody lub usługi, to co nie jest wyraźnie wyodrębnione że nie trzeba płacić podatku to od tego należy płacić) i stawki (VAT – coraz większy zakres produktów podlega opodatkowaniu)
Ekonomiczne skutki opodatkowania: jeżeli dochody przeciętne nie wzrastają, a ceny rosną, to wpływy mogą być niższe niż się spodziewamy, więc nie można zwiększać stawek.
Zwolnienie jest wyłączeniem z opodatkowania. Natomiast ulga jest zaniechaniem wymiaru lub poboru podatku.
Ulgi i zwolnienia:
powstają na mocy prawa
ulgi uznaniowe (duża część)
Ulgi mogą mieć charakter:
Gospodarczy:
Ulgi z tyt. Zatrudnienia dodatkowych osób
Ulgi z tyt. nowej działalności (zatrudnianie lokalnych społeczności)
Ulgi na inwestycje innowacyjne
Socjalny:
Ulga rodzinna
Ulga z tyt. wychowywania dzieci (obliczane od kwoty podatku) [w innych krajach, np. ulga negatywna (nie masz dochodu to i tak ci dopłacą); w Polsce dotyczy głównie osób mających wysokie dochody]
Ulga z tyt. leczenia, rehabilitacji osób niepełnosprawnych
Rodzinny
Ulga z tyt. leczenia, rehabilitacji osoby niepełnosprawnej
System ulg w Polsce jest mizerny : (
Funkcje podatków:
Fiskalna:
zasilanie budżetu państwa, (budżetów centralnych i samorządowych)
ma powszechny charakter – każdy podatek taką funkcję pełni (w mniejszym lub większym stopniu dostarcza środków do budżetu państwowego, budżetów samorządowych).
Podatki różnią się między sobą wydajnością. Najbardziej wydajne są te które mają charakter powszechny pod względem
Podatki są powszechne pod względem:
Podmiotu (obejmuje wszystkich podatników),
przedmiotu (obejmuje wszystkie dochody, np. podatek dochodowy od os. Fiz.),
stawki podstawowej– są najbardziej wydajne. Najbardziej powszechny jest podatek VAT.
Regulacyjna (dochodowa, redystrybucyjna):
określa wpływ podatków na kształtowanie dochodu i majątku podatnika.
Może być rozpatrywana w ujęciu:
makro – określa udział podatków w PKB ,
mikro – jak poszczególne podatki wpływają na dochody podatników. Udział podatków w dochodach podatników
Może kształtować dochód w sposób bezpośredni (podatki dochodowe) lub pośredni (VAT, akcyza)
Istnieje ścisły związek między tymi funkcjami. Im większy podatek tym mniejsze dochody, oszczędności, konsumpcja, czyli większe uszczuplenie podatników.
Każdy podatek powoduje skutki ekonomiczne
Ekonomiczne skutki opodatkowania – sytuacja gdy rosną ceny a dochody są stałe, wówczas wpływy z podatków mogą być niższe (nie należy podwyższać stawek)
WYKŁAD 4 31.10.12
Egzamin zerowy pod koniec stycznia
źródło „Finanse i prawo finansowe” A. Majchrzycka-Guzowska, rozdział 3; lub Małecki; ale głównie z wykładów,
Trzeba wcześniej zaliczyć ćwiczenia!!!
Podatki, pojęcie systemu, Klasyfikacja podatków, systemy podatkowe i czynniki kształtujące, zasady podatkowe, teoria podatków (zasady podatkowe – Smith, Wagner), polski system podatkowy.
Ulgi i zwolnienia dzielą się na:
Ustawowe – z mowy prawa, do ich zaistnienia nie potrzebne jest wydawanie decyzji
Uznaniowe – potrzebna jest decyzja np. Ministra Finansów albo urzędu skarbowego
Dominują ulgi uznaniowe, pomimo że miały być zniesione
Typy ulg:
Ulgi z tytułu tworzenia dodatkowych miejsc pracy
Ulgi innowacyjne (na inwestycje)
Ulgi socjalne (związane z wychowywaniem dzieci, łączne opodatkowanie małżonków, odliczenie z tytułu wychowywania osoby niepełnosprawnej)
Ulga internetowa
Ulgi rodzinne odliczane są od podatku a nie od dochodu (osoby o małych dochodach lub nieosiadające dochodów nie mogą z niej korzystać). Również rolnicy nie płacą podatku dochodowego, więc też nie korzystają z tej ulgi.
Obsługa długu (zadłużenia) jest tzw. wydatkiem sztywnym, czyli musi być zapłacony. Obniża on wielkość redystrybucji środków…
System podatkowy – ogół podatków obowiązujących w danym kraju w danym czasie powiązany myślą przewodnią (spójny system podatkowy) w Polsce jest mało spójny, niestabilny, mało wydajny i w ogóle słaby :P
Zasady podatkowe (postulaty pod adresem osób które tworzą i egzekwują podatki) – mają zwiększać efektywność…