Finanse publiczne

wykład 1 04.10.10

egzamin pisemny: 1. Prawo finansowe cześć ogólna

2. Gosp. finansowa państwa i samorządu terytorialnego.

3. Prawo podatkowe

Podręczniki:

1. Elżbieta Chojna- Duch "Podstawy finansów publicznych i prawa finansowego" wawa 2010

2. Eugeniusz Ofiarski "Prawo finansowe" Wawa 2010

3. Eugenia Fojcik- Mostalska i Ryszard Mastalski "Prawo finansowe" Wawa 2011

4. Bogusław Brzeziński "Prawo finansów publicznych" Toruń 2010

5. Teresa Dębowska Romanowska " Prawo finansowe. Część konstytucyjna z wraz z częścią ogólna" Wawa 2010

Ustawa o finansach publicznych

ordynacja podatkowa

Termin finanse publiczne jest używany współcześnie powszechnie. Wywodzi się on jak większość słów ze średniowiecznej łaciny od czasownika finire. W pewnym okresie czasu powstało z tego finatio . ów termin oznaczał spor o należność pieniężna, ale z czasem zaczął oznaczać należność pieniężna orzeczona w wyroku kończącym ten spor. Pod koniec średniowiecza termin financia oznaczał już powszechne operacje pieniężne. Początkowo były to operacje nieuczciwe głownie lichwiarskie, ale z czasem stracił pejoratywne znaczenie. Współcześnie termin finanse łączy się powszechnie z operacjami pieniężnymi. Nie ma finansowe bez pieniądza. Łączy się ów termin ze stosunkami ekonomicznymi o charakterze pieniężnym. W grę wchodzi zarówno pieniądz gotówkowy jak i bezgotówkowy. W postaci zapisów na rachunkach operacje gotówkowe osiągają współcześnie ogromne rozmiary. Nie wszystkie operacje pieniężne są jednak zaliczone do finansów publicznych; do finansów w ogóle. Bierze się pod uwagę te operacje, w których pieniądz jest w ruchu przepływa od jednych podmiotów do drugich. Nie zalicza się zatem do finansów tych zjawisk, w których pieniądz występuje w roli statycznej, np. pełni funkcje miernika wartości. Termin finanse obejmuje przed wszystkim dwa rodzaje podstawowych czynności:

1. jest to pozyskiwanie środków pieniężnych. Często zbyt często sprowadzane do gromadzenia dochodów.

2. dzielenie zgromadzonych środków pieniężnych ich rozdysponowanie czy kierowanie na różne potrzeby.

Często zwęża się te czynności do dokonywania wydatków. Owym dwom rodzajom podstawowych czynności towarzyszy także wiele innych jak np. organizowanie środków, planowanie tego poboru i rozdysponowanie środków czy kontrola tych procesów. Ogol tych czynności określa się często mianem działalności finansowej albo gospodarki finansowej. Działalność finansowa prowadza bardzo różne podmioty, np. osoby fizyczne. Każdy człowiek pozyskuje środki pieniężne z różnych źródeł. Działalność finansowa prowadza także rozmaite podmioty gosp. prowadzące działalność gosp., np. spółki. Działalność finansowa prowadza także podmioty prowadzące działalność społ., np. fundacje. Działalność finansowa prowadza różne podmioty publiczne, a wiec podmioty sprawujące władze. Podmiotami publicznymi są:

1. Państwo- główny związek publiczno prawny posiadający władze, ale państwo czasami przekazuje część swoich uprawnień władczych innym podmiotom publicznym. Może to być:

2. Samorząd terytorialny- jest on wyposażony w niektóre dochody podatkowe oraz otrzymuje rozmaite środki od państwa w formie dotacji bądź subwencji. Przeznacza je na finasowanie różnych zadań lokalnych, samorządowych.

3. Organizacje międzynarodowe- ich dochody płyną głównie ze składek państw członkowskich i są przeznaczone na finasowanie zadań tych organizacji.

Główne znaczenie ma współcześnie działalność finansowa państwa. To ona osiąga największe rozmiary. Jeśli państwo jest państwem związkowym to wyróżniamy działalność finansowa federacji i działalność finansowa państw wchodzących w skład tej federacji.

1. Finanse publiczne oznaczają działalność finansowa podmiotów publicznych, a wiec państwa, samorządu terytorialnego i organizacji międzynarodowych. Finanse publiczne można określić jako działalność państwa, samorządu terytorialnego, organizacji międzynarodowych polegająca na pozyskiwaniu środków pieniężnych, ich rozdysponowanie oraz wykonywaniu rozmaitych czynności towarzyszących tym operacjom, tj. poznawanie tych procesów, ich organizowanie i kontrolowanie itp. Termin finanse publiczne jest definiowany w doktrynie bardzo niejednorodnie. Jego znaczenie nie zostało jeszcze precyzyjnie określone Definicja finansów publicznych z ustawy o finansach publicznych z 2009 roku art. 3 " Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem". Ów przepis jest ściśle związany z art. 216 ust.1 konstytucji RP który stanowi iż środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie. W art.216 podkreśla się dwojaki rodzaj czynności: gromadzenie środków finansowych i ich wydatkowanie na cele publiczne. W art.3 ustawy o finansach publicznych ustawodawca dodatkowo wylicza rozmaite czynności będące procesami zaliczanymi do finansów publicznych. Owo wyodrębnienie nie ma charakteru wyczerpującego. Są to:

1. gromadzenie dochodów i przychodów publicznych

2. wydatkowanie środków publicznych

3. finansowanie potrzeb pożyczkujących budżetu państwa

4. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne (zobowiązania polegające na zaciąganiu długu publicznego)

5. zarzadzanie środkami publicznymi: planowanie, koordynowanie, organizowanie i kontrolowanie

6. zarzadzanie długiem publicznym

7. rozliczenia z budżetem UE. Składka wnoszona do budżetu UE i rozliczanie wykorzystania środków pochodzących z budżetu UE.

Współcześnie obok terminu finanse publiczne pojawia się niekiedy termin skarbowość bądź termin gospodarka skarbowa. To dawne pojęcia stosowanie szeroko w I i II Rzeczpospolitej. Jest ono odpowiednikiem współczesnego terminu finanse publiczne. To pojęcie miało jedynie szerszy zakres. Oznaczało nie tylko gospodarkę pieniężną państwa, a także jego gospodarkę naturalna. To pojęcie było ściśle związane z terminem skarbu państwa. Jurydycznym odpowiednikiem skarbowości był termin prawo skarbowe. Obecnie obserwujemy jeszcze pewne nawiązania do dawnej terminologii, np. urzędy skarbowe i izby skarbowe. Finanse publiczne różnią się bardzo od finansów prywatnych. Można wskazać kilka cech charakterystycznych dla finansów publicznych:

1. finanse publiczne są realizowane zawsze z udziałem podmiotu publicznego przynajmniej jeden podmiot uczestniczący w stosunku finansowym jest podmiotem publicznym.

2. stosunki finansowe należące do finansów publicznych są oparte na zasadzie władztwa i podporzadkowania. Podmiot publiczny władczo kształtuje sytuacje prawna drugiej strony stosunku. Zdarzają się wyjątki od tej zasady gdzie obowiązuje równość stron.

3. stosunki finansowe zaliczane do finansów publicznych służą realizacji interesu publicznego nie prywatnego indywidualnego.

4. finanse publiczne są silnie reglamentowane przez prawo. Te przepisy można określić źródła i wielkości wydatkowanie środków, organizacje zasobów pieniężnych czy planowanie finansowe.

5. finanse publiczne mogą być scentralizowane jaj finanse państwa, jak i zdecentralizowane finanse samorządu terytorialnego. Finanse prywatne są zawsze zdecentralizowane.

6. finanse publiczne maja ogromna skale, dot. środków finansowych ogromnych wielkości. Są nieporównywalnie duże w stosunku do finansów podmiotów pojedynczych prywatnych. To one, ich uksztaltowanie wywiera zasadniczy wpływ na gospodarkę państwa.