Materiały autorskie- dr Magdalena Błażek
Psychologia osobowości- 2005/06 (ćwiczenia, wykład)
POZNAWCZO- DOŚWIADCZENIOWA TEORIA JA (CEST- COGNITIVE-EXPERIENTIAL SELF THEORY)- SEYMOUR EPSTEIN
Osobowość- dwa systemy- doświadczeniowy (emocjonalny) i racjonalny
Człowiek posiada teorię świata, siebie i swoich relacji ze światem- znajdują się one w obu systemach.
Systemy wyodrębniły się, gdyż:
osoby w silnym napięciu emocjonalnym i nie przeżywające emocji myślą inaczej. Emocje (myślenie osobiste, kategoryczne, konkretne, nierefleksyjne, zorientowane na działanie);
emocje przezywane są w odpowiedzi na interpretację danej sytuacji a nie faktyczną sytuację (przedświadomy system interpretacyjny)
człowiek zdaje sobie sprawę z istnienia dwóch sposobów odczuwania: doświadczenia (kierowanie się sercem), poznania intelektualnego (kierowanie się głową). Te systemy często wchodzą w konflikt.
System doświadczeniowy- narracje, literatura piękna, mitologia
Silniejsze reakcje na obrazy a nie słowa
Charakterystyka CEST
Potrzeby człowieka: maksymalizowania przyjemności i minimalizowania przykrości; utrzymania stabilnego i spójnego systemu pojęć (Rogers, Lecky); przynależności, więzi z innymi (Bowlby); podwyższania samooceny (Adler, Allport, Kohut, Steele)
Składniki osobowości:
Teoria świata- przekonania o naturze rzeczywistości, prawach rządzących światem
Teoria siebie- przekonania o sobie, jakie jest moje Ja (wrogie-przyjazne)
Teoria relacji Ja-świat (J. Nuttin- Ja- świat- struktura dwubiegunowa)- kontrola, skuteczność, możliwość zmiany świata
Na każdą teorię składają się oba składniki:
w systemie racjonalnym- przekonania (świadome, dostępne, tworzone przez doświadczenie i społeczne przekazy)
w systemie doświadczeniowym- schematy (przedświadome, ukryte teorie siebie i świata, generalizacje własnych emocjonalnie ważnych doświadczeń).
Schematy: opisowe (osoby stale się uśmiechające są niebezpieczne) i motywacyjne (jeśli się wysilę to osiągnę cel).
System racjonalny:
analityczny
związki przyczynowo-skutkowe
zorientowany na proces
zachowanie wynika ze świadomej oceny zdarzeń
symbole abstrakcyjne (liczby, słowa)
przetwarzanie powolne
zmiany następują szybciej
myślenie wymiarowe
silnie zintegrowany
doświadczany aktywnie i świadomie
sądy wymagają uzasadnienia
System doświadczeniowy:
holistyczny
emocjonalny
związki skojarzeniowe
orientacja na wynik
zachowanie wynika z przeszłych doświadczeń
używa obrazów, metafor
przetwarzanie szybkie
wolniejsze zmiany
sądy kategoryczne,
dysocjacyjny- kompleksy
doświadczanie bierne i przedświadome
samoweryfikacja sądów
Zarządzanie zachowaniem:
osobowość zarządza zachowaniem
schematy poznawcze poprzez aktywizację kierują uwagą, przetwarzaniem informacji, nadają znaczenie, interpretują
struktury motywacyjne: dążenie związane z funkcjonowaniem Ja, cele działania
podmiotowa kontrola: oczekiwanie kontroli, skuteczności, orientacja na kontrolę, utrata kontroli
monitorowanie siebie i samoregulacja: autokoncentracja, redukcja rozbieżności wewnątrz Ja, między zachowaniem a standardami
2