Polska myœl publicystyczna w XVI wieku
Publicystyka renesansowa:
1. Andrzej Frycz - Modrzewski - pisarz polityczny, pionier myœli demokratycznej i szermierz postępu. Jako prawnik dostrzegał niedociągnięcia w prawodawstwie, dlatego rozpoczął aktywną działalnoœć publicystyczną
Europejski rozgłos zyskał dzięki dziełu „O poprawie Rzeczypospolitej". Autor przedstawił tu zasady życia społecznego, politycznego, religijnego i obyczajowego. Pragnął poprawy stosunków społecznych w Polsce. Żądał zrównania wszystkich obywateli wobec prawa. Występował przeciwko przywilejom stanowym wynikającym zbycia szlachcicem. Podkreœlał znaczenie odpowiedniego doboru osoby do zajmowanego stanowiska.
Modrzewski dedykował swe dzieło królowi i szlachcie, chciał udowodnić koniecznoœć reform. Radykalne poglądy pisarza zostały docenione dopiero przez pochodnych; nazwano go ojcem polskiej myœli demokratycznej.
2. Piotr Skarga - jezuita, nadworny kaznodzieja Zygmunta III Wazy, pisarz, krasomówca, ideolog polskiej kontrreformacji, wybitny przedstawiciel 16 wiecznej publicystyki
Wszystkie swoje poglądy zawarł Skarga w wielkim traktacie politycznym „Kazania Sejmowe"( wydane w 1597 w większym zbiorze „Kazania na Niedzielę i œwięta całego roku). W 8 kazaniach autor dokonał analizy słaboœci Rzeczypospolitej, oskarżając szlachtę o warcholstwo i egoizm stanowy i postulując wzmocnienie władzy królewskiej, sprzymierzoną z władzą Koœcioła. Wady społeczeństwa zostały nazwane „chorobami", które należy leczyć.
Choroby Rzeczypospolitej:
brak miłoœci ojczyzny
spory wewnętrzne
tolerowanie herezji
słaba władza króla
zły system prawny
grzechy i złoœci jawne
W kazaniu II Ojczyzna ukazana jest jako matka z tymi chorobami lub jako tonący okręt; obywatele dostawali wszystko a sami nie dawali nic. Antyteza [ długie zdanie a następnie negujące je krótkie]
Odwołania do Biblii
3. Sęp Szarzyński - „O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem œwiatem i ciałem" - obraz œwiata i człowieka, który jest wątły, rozdwojony w sobie.